اغلب خریداران ویژگی قرآن‌های نفیس را نمی‌دانند/ هزینههای تولید سرسام‌آور است
گروه ادب: مدیر فروش انتشارات مبلّغان هزینههای چندصد میلیونی برای خط، نظارت نکردن سازمان‌ها و نهادها بر تعیین هدیه قرآن و بی‌اطلاعی مردم از ویژگی‌های قرآن‌های نفیس را از مسائل حوزه چاپ قرآن‌های نفیس برشمرد.
به‌منظور بررسی مسائل حوزه چاپ و نشر قرآن‌های نفیس، به سراغ مدیر فروش انتشارات مبلغان که در زمینه چاپ قرآن‌های نفیس فعالیت می‌کند، رفتیم تا از چند و چون این کار و مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد و اینکه تعیین هدیه قرآن‌ها چگونه انجام می‌شوند، اطلاع یابیم. بخش اول گفت‌وگوی «عادل بیات» با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) را در ادامه می‌خوانید.
انتشارات مبلّغان چه نوع قرآن‌هایی چاپ می‌کند؟
مبلغان تاکنون دو نوع قرآن «خاتم» و «ریحان» چاپ کرده که هر دو در ایران انجام شده است. دو خط برجسته که دارای ویژگی‌های ممتازی هم به لحاظ تاریخچه خط و هم از نظر نوع آثار هنری است، در آن به کار رفته است. قرآن ریحان در سال 89 در کتابخانه ملی به عنوان نفیس‌ترین نسخه خطی کشور اولین جایزه را به خود اختصاص داد و در سال 85 هم دومین جایزه کیفیت برتر چاپ را از آن خود کرد.
تاکنون از قرآن ریحان 7 تا 9 رنگ در قطع بزرگ چاپ شده و جلد و جعبه آن چرم طبیعی است و هر دو قرآن خاتم و ریحان به خط «بهرام سالکی» است که به خاطر کار تذهیب ویژه آن، دارای جایزه یونسکو است. این قرآن به خط ریحان، بعد از قرن دهم، تنها نسخه چاپ شده در ایران و جهان است.
ویژگی برتر دیگر آن علاوه بر تزئینات، صحت آن است که دو تا سه مرتبه توسط سازمان دارالقرآن مورد بررسی قرار گرفته و یک قرآن بدون غلط محسوب می‌شود. کارهای نفیس اکثراً به دلیل اینکه از نسخه اصلی عکس‌برداری و سپس چاپ می‌شود، از این رو دارای اغلاط هستند و تصحیح نشده‌اند.
قرآن ریحان که کتابت آن 8 سال به طول انجامیده و کار چاپ آن نیز چهار سال زمان برده است، حاصل کار یک پروسه 12 ساله است و در دو قطع بزرگ بدون ترجمه چاپ شده است. قطع رحلی آن نیز همراه با ترجمه سید‌جلال‌الدین مجتبوی است که یکی از ترجمه‌های دقیق بوده و بعد از این قرآن، قرآن خاتم به خط نسخ ساده است. بیشتر قرآن‌های چاپ شده در ایران به خط عثمان طه بوده و شیوه خط آن رسم‌المصحف (عربی‌خوان) است، اما قرآن خاتم، شیوه خواندن آن رسم‌الاملاء(فارسی‌خوان) است و فواصل بین کلمات به یک اندازه است؛ از این رو قرآن خاتم کتابت شده توسط بهران سالکی، 40 صفحه کمتر از قرآن به خط عثمان‌طه است و این ویژگی بزرگی است.
برای امسال یا سال آینده برنامه‌ای برای چاپ قرآن با ویژگی‌های دیگر دارید؟
نه، چرا که همین دو خطی که چاپ کردیم، حدود 300 میلیون تومان هزینه خطاطی آن بوده و سرمایه‌گذاری کلانی نیاز دارد و این که یک کار جدیدی را بخواهیم چاپ کنیم، هنوز در دستور کار نیست و اگر زمانی بخواهیم این کار را انجام دهیم و قرآنی با خط جدید به چاپ برسانیم و سرمایه آن را داشته باشیم، حتماً این کار را انجام خواهیم داد. البته پس از قرآن خاتم، قصد داشتیم قرآن عقیق را چاپ کنیم که پروژه آن متوقف شد.
چرا کار چاپ قرآن عقیق متوقف شد و چه ویژگی‌هایی داشت؟
به دلیل اینکه نیاز به سرمایه‌گذاری هنگفتی داشت. قرآن به خط کوفی بود و ویژگی‌های جالبی داشت، البته خواندن آن سخت بود اما یک قرآن نفیس ویژه بود.
پس به خاطر همین موضوع است که ناشران زیادی به چاپ قرآن‌های نفیس روی نمی‌آورند؟
بله، اگر قرار باشد که خط جدیدی نوشته شود، اولاً اینکه باید سرمایه‌گذاری زیادی شود و از سوی دیگر مسئله فروش آن نیز مطرح است که 300 میلیون تومان باید پول خط بدهید و جلد و جعبه‌های مناسب و ویژه‌ای برای آنها طراحی کنید که هزینه تمام شده آن زیاد می‌شود و مردم قدرت خرید آن را نخواهند داشت که بیش از یک و نیم میلیون تومان برای قرآن دهند و به همین دلیل ناشران استقبال چندانی از این کار نمی‌کنند. مگر اینکه این کار توسط دولت انجام شود.
قرآن ریحان و خاتم چه سالی منتشر شده است؟
هر دو در سال 82 چاپ شده‌اند.
آیا چاپ جدیدی در سال‌های اخیر از این قرآن‌ها شده است؟
خیر، از قرآن ریحان، در قطع رحلی و 12 هزار نسخه چاپ شد و به دانشگاه آزاد رفت و قطع دو رحلی نیز سه هزار نسخه چاپ شد و پس از آن دیگر چاپ نشده است و هنوز موجودی در انبار وجود دارد و اگر در حال حاضر این قرآن چاپ شود، هزینه چاپ آن سر به فلک می‌کشد.
گرانی کاغذ در سال‌های اخیر به‌ویژه برای مؤسسه‌های خصوصی تأثیر زیادی در چاپ گذاشته است و علاوه بر این چرم نیز گران شده و همه این موارد دست به دست هم داده تا هزینه تمام شده چاپ قرآن افزایش یابد و بعید می‌دانم کسی با تمام شدن نسخه‌های قرآن، باز هم اقدام به چاپ قرآن کند.
اگر این قرآن در حال حاضر چاپ شود، با چه هدیه‌ای عرضه می‌شود؟
هدیه آن حدود دو و نیم تا سه میلیون می‌شود.
تعیین هدیه قرآن چگونه انجام می‌شود؟
خود ناشر این کار را انجام می‌دهد. بخشی از کار مربوط به چاپ، بخشی مربوط به چرم، هزینه دستمزد کارگر، بازیاب و... دست به دست هم می‌دهد و قیمت‌گذاری انجام می‌شود. علاوه بر این در بحث خط هم که دارای ارزش هنری باشد، هزینه آن هم افزوده می‌شود و گر نه بحث تولید و قیمت کاغذ برای همه یکسان است.
با این اوصاف هیچ نهاد و سازمانی نظارت بر این قیمت‌ها نمی‌کند؟
بر روی کار نفیس می‌توانند نظارت کنند، چرا که قراردادی بین ناشر و خطاط به امضا می‌رسد و می‌توانند اشراف داشته باشد ولی عملاً کسی برای قیمت‌گذاری نمی‌آید.
آیا همه قرآن‌های موجود در بازار که به نام قرآن نفیس عرضه می‌شوند، نفیس هستند؟
خیر، متأسفانه کارهایی که بیشتر به خط عثمان‌طه است و مردم در بدو ورود به نمایشگاه‌ها با این نوع قرآن‌ها مواجه می‌شوند، قرآن‌های بازاری هستند که نفیس نیستند و با جلد و جعبه‌های ویژه و یا کاغذ عطری و ظواهری که به آن افزوده‌اند، آن را به جای قرآن نفیس در اختیار مردم قرار می‌دهند که باید مردم دقت کنند؛ چرا که باید نفاستی نسبت به سایر چاپهای قرآن‌ها داشته باشد؛ متأسفانه با قیمت قرآن نفیس که یک ناشر برای خط آن 300 میلیون هزینه کرده، عرضه می‌شود؛ چرا که مردم اطلاع چندانی از این نوع قرآن‌ها ندارند.
امکان کپی برداری از قرآن به خط ریحان وجود دارد؟
نه، باید برای چاپ باید به فایل آن دسترسی داشته باشند و از سوی دیگر اجازه چنین کاری را ندارند.
در این خبر صحبت از قرآن نفیس است در حالی که یکی از ویژگی های قرآن نفیس خط آن است. خطی که با ماشین ساخته شده نفیس نیست قرآن نفیس خط دستی میخواهد نه ماشینی.