تفسیر به رأی قرآن کریم، اغراء به جهل است
گروه اندیشه: مفسر قرآن باید بر علوم مختلفی مانند ادبیات عرب، اصول، فقه و تاریخ تسلط داشته باشد و از تفسیر به رأی بپرهیزد که نوعی اغراء و تشویق مردم به جهل است.
آیت‌الله یعقوب جعفری، مفسر و مترجم قرآن، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، درباره ویژگی‌هایی یک مفسر قرآن، گفت: داشتن توانمندی و طی مراحلی لازم است تا یک فرد بتواند به سطحی برسد که به نگارش کتب علوم قرآنی و در سطح بالاتر، تفسیر قرآن بپردازد و این موضوع که پیش‌نیاز نوشتن تفاسیر قرآن چیست، خود موضوعی نیازمند بحث است.
وی با بیان این مطلب افزود: در این راستا علوم مختلفی را بیان کرده‌اند که شخص مفسر باید در آنها تبحر داشته باشد که اصول، تاریخ و فقه از آن جمله هستند و از همه مهم‌تر ادبیات عرب و ظرافت‌هایی است که در آیات قرآن وجود دارد و یک مفسر قرآن باید از نظر بلاغی به آنها تسلط داشته باشد.
عشق و علاقه و توفیق الهی، لازمه تفسیر قرآن
آیت‌الله جعفری درباره اینکه آیا کسب علوم مختلف یاد شده برای تفسیر قرآن کافی است، اظهار کرد: وقتی فرد مورد نظر، دانش و پیش‌نیازهای مختلف علوم را در وهله نخست به دست آورد، در مرحله بعد باید عشق و علاقه به تفسیر قرآن داشته باشد تا بتواند سختی‌های این مسیر را به جان بخرد و در این راه قدم بردارد؛ از این رو کسب دانش‌های مختلف به تنهایی کفایت نمی‌کند.
به گفته این مفسر قرآن، حوزه تفسیر قرآن کاری بسیار سخت است و اگر فرد در این حوزه عشق و علاقه نداشته باشد، نمی‌تواند طی مسیر کند. تفسیر قرآن بسیار مشکل است و عشق و علاقه و پشتکار می‌خواهد. همچنین در این راه باید توفیق الهی هم همراه باشد.
آیت‌الله جعفری همچنین درباره آسیب‌هایی که این حوزه را تهدید می‌کند، گفت: اگر افرادی که این پیش‌نیازها را نمی‌دانند و نخوانده‌اند، وارد حوزه نگارش تفسیر قرآن شوند، در مسیر تفسیر به رأی می‌افتند؛ یعنی معنای آیه را خوب نمی‌فهمند و آیات قرآن را بر اساس افکار پیش‌ساخته خود، تفسیر می‌کنند.
آیت‌الله جعفری همچنین یادآور شد: این اقدام، تفسیر به رأی است و در روایت داریم که «هرکس قرآن را مطابق رأی خود تفسیر کند، جایگاه او آتش جهنم است».
وی درباره اینکه برخورداری از این دانش تنها به حوزه تفسیر قرآن مربوط می‌شود یا ترجمه نیز چنین شرایطی را می‌طلبد، گفت: فردی که به حوزه تفسیر قرآن آگاه نیست، نباید حتی در امر ترجمه نیز دست به قلم ببرد. متأسفانه در حوزه ترجمه قرآن نیز گرفتار این موضوع هستیم.
آیت‌الله جعفری تصریح کرد: تفسیر و ترجمه قرآن کار هر فردی نیست. افرادی که به این حوزه اشراف نداشته و توانایی انجام آن را نیز ندارند، با ورود به این حوزه بیشتر از آنکه نفع برسانند، به مبانی والای وحیانی ضرر می‌زنند.
اغراء به جهل یا تفسیر به رأی؟
این کارشناس قرآنی با بیان اینکه شاید بتوان گفت که این اقدام از روی غرض نیست که اگر چنین باشد، تفسیر به رأی است، ادامه داد: این کار اغراء به جهل است؛ یعنی مردم به مطلبی از قرآن فرامی‌خوانند که قرآن آن مطلب را نگفته است که متاسفانه چنین مطالبی را در تفاسیر و ترجمه‌ها بسیار دیده‌ایم.
وی افزود: برای مثال فرد آیه را به گونه‌ای مطرح کرده است که معنایی غیر از آنچه بیان شده دارد و اگر تعمدی در این کار باشد، دروغ بستن به خدا است که مطلبی از قول خدا مطرح شود که خداوند در قرآن آن را بیان نکرده است. این مطلب چه در تفسیر و چه در ترجمه صورت یکسانی دارد و خیلی باید در آن احتیاط کرد. مفسر و مترجم باید در این حوزه بسیار دشوار، خود را به خدا بسپارد و احتیاط لازم را به کار برد.
