آثار فاخری درباره پیامبر(ص) خلق نشده است/ نهادهای فرهنگی هم مسئولند
گروه ادب: با وجود هجمه‌هایی که بر ساحت پیامبر اکرم(ص) توسط دشمنان اسلام وارد آمده است، نقش نویسندگان و هنرمندان برای معرفی صحیح شخصیت والای رحمة للعالمین قطعاً صورت جدی‌تری به خود می‌گیرد که متاسفانه در سال‌های اخیر چندان مورد توجه قرار نگرفته است.
مبعث رسول اکرم(ص) قطعاً یکی از اعیاد بزرگ مسلمانان است که هرساله در بسیاری از کشورهای مسلمان برای بزرگداشت و یادبود این واقعه عظیم برپا می‌شود و مداحان به مدح و منقبت رحمة للعالمین می‌پردازند.
این رویکرد در میان همه مسلمانان اعم از شیعه و سنی وجود دارد و به شیوه‌های مختلف در بزرگداشت آن می‌کوشند.
اما اینکه در این حوزه تا چه میزان، آثار ادبی به موضوع مبعث پیامبر(ص) پرداخته‌اند، موضوعی قابل بحث است. اهمیت این مسئله زمانی بیشتر می‌شود که به هجمه‌هایی که بر شخصیت والای پیامبر(ص) وارد می‌شود، توجه می‌کنیم و درمی‌یابیم که باید نهضتی در این راستا به پا شود تا به دفاع از وجود مبارک پیامبر(ص) بپردازیم.
بر همین اساس خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، با دو نفر از ادیای کشورمان به گفتوگو نشسته است که در ذیل مشروح آن را می‌خوانیم:
عبدالجبار کاکایی، شاعر و دبیر هشتمین دوره جشنواره شعر فجر، معتقد است که در حوزه اشعار آئینی و از جمله مبعث پیامبر اکرم(ص) شاهد اجرای آزمون و خطا و کسب تجربه هستیم که امری طبیعی است، ولی مسیری مطمئن به شمار نمی‌آید. با این وجود در میان همین افرادی که به آزمون و خطا مشغول هستند، آثار مطلوبی به چشم می‌خورد.
مهمترین نقاط ضعف کارهایی را که در رابطه با پیامبر اکرم(ص) انجام شده است، در چه می‌دانید؟
مهمترین نقطه ضعف این حوزه، فقدان مطالعه و دانش افرادی است که به سرایش شعر درباره شخصیت‌های دینی می‌پردازند. باید توجه داشت که این موضوع، مسئله ساده‌ای نیست که تنها آبشخور آن عواطف انسان باشد.
برای مثال، در موضوع عاشورا که معمولاً رویکردهای جدید را شاهد هستیم، اشعاربا توجه به احساس شاعرخلق و سروده می‌شود. معمولاً سرچشمه آثار کسانی که درباره ائمه(ع) و موضوعات مذهبی شعر می‌سرایند و مضامین و موضوع اشعارشان، عواطف و احساسات است، به این معنی که فرقی میان آثار معمولی عاشقانه و اجتماعی و این اشعار که با رویکرد آئینی سروده می‌شوند، وجود ندارد. این ایرادی است که سال‌هاست به اشعار این حوزه وارد بوده است.
مؤلفه‌هایی که شاعران باید به آنها توجه کنند، کدام است؟
شاعرانی که به سمت سرایش شعر با موضوعات مذهبی می‌روند، بدانند که نباید تنها با تکیه بر فرم شعر بسرایند و نسبت به غنا بخشیدن به محتوا تلاش کنند.
زیرا در این نوع شعرها، خود شعر ابزار تبلیغ می‌شود و شعر به خودی خود ملاک نیست و وسیله‌ای برای بیان موضوعی مهم تلقی می‌شود و شاعر باید بداند که رفتن به سمت این موضوعات امری ساده نیست و نیازمند پختگی است.
چه راهکاری را برای رفع این موضوع پیشنهاد می‌کنید؟
برای حل این مشکل بهتر است که اشعار آئینی مدیریت شوند؛ یعنی مدیریت محتوایی و فکری صورت گیرد؛ شبیه به انجمن‌های آیینی که در استان فارس برپا می‌شود و موضوعات و منابع مطالعاتی را تعیین می‌کنند و در مراحل بعد، آثار را جمع‌آوری می‌کنند.
چه نظری درباره آثاری که به صورت ویژه در حوزه مبعث کار شده است، دارید؟
موضوع اشعاری که به مبعث مربوط می‌شود، در قیاس با پیشینه اتفاقاتی که روی داده است، چندان چشمگیر نیست و بر همین اساس باید گفت که اثر درخور شأن و شاخصی از شاعران پدید نیامده است.
دلایل ضعف این حوزه به فقدان دانش شاعران مربوط می‌شود و از نظر کمّی ممکن است آثار فراوانی چاپ شده باشد، اما آن طور که در عرصه سینما آثاری همچون فیلم مجید مجیدی یا در برخی از آثار موسیقیایی به نام ائمه(ع) می‌بینیم، و حتی سریال‌هایی که درباره معصومین(ع) ساخته می‌شوند، در حوزه ادبیات شاهد تحول اساسی و چشمگیری نبوده‌ایم.
ابراهیم حسن‌بیگی، نویسنده حوزه دفاع مقدس، معتقد است که در سال‌های اخیر نهادهای مختلف فرهنگی اقدام مثبتی در مقابله با هجمه علیه شخصیت پیامیر(ص) و اسلام‌هراسی انجام نداده‌اند.
روند تولید آثار درباره پیامبر اعظم(ص) را چطور ارزیابی می‌کنید؟
درباره بازتاب شخصیت بسیار والای پیامبر اعظم(ص) در جامعه هنری و ادبی، اگر چه فعالیت شده است، ولی رضایت‌بخش نیست و این موضوع به‌ویژه در کشوری همچون ایران که بیش از سایر کشورها از آن توقع می‌رود، بیشتر مشهود است.
با توجه به هجمه‌هایی که به پیامبر اعظم(ص) طی سال‌های گذشته صورت گرفته و همچنین تلاش گروه‌های تکفیری برای سخیف و زشت نشان دادن چهره اسلام در دنیا، لازم است که کشوری مثل ایران در نشان دادن چهره عظیم و والای رسول الله(ص) تلاش بیشتری از خود نشان دهد.
متأسفانه نه سازمانی در این باره تشکیل شده است و نه تشکیلاتی وجود دارد که بخواهد این نقیصه را برطرف کند و بتواند پاسخ مناسبی به افرادی که قصد خشن نشان دادن دین اسلام دارد، بدهد.
بر این اساس آیا تصور می‌کنید آثار تولید شده دارای ارزش نیستند؟
به نظر من کارهای خیلی کوچک و ناچیزی صورت گرفته است که آن هم به همت اهالی هنر بوده است. برای مثال نویسنده‌ای رمانی درباره پیامبر(ص) نوشته است تا چهره پیامبر را نشان بدهد یا فیلمسازی بعد از 25 سال تازه می‌خواهد فیلمی درباره کودکی پیامبر بسازد که به نظر می‌رسد ساخت یک فیلم سینمایی که هنوز اکران نشده است و نوشتن یک رمان که به صورت محدود در کشور توزیع می‌شود یا توزیع ترجمه‌اش در خارج از کشور با مشکلات متعدد روبروست، نمی‌تواند مطلوب باشد.
از دید شما، یک نویسنده ایرانی در این حوزه چطور می‌تواند ایفای نقش کند؟
نویسندگان و مردم زمانه‌ای بسیار خطرناک را پیش روی دارند و در هیچ دوره‌ای مثل این دوره، دین اسلام مورد حمله واقع نشده بود. در چند سال گذشته، گروه‌های افراطی مسیحی و یهودی تلاش کردند که قرآن را آتش بزنند و یا چهره پیامبر(ص) را مخدوش جلوه دهند و در 10 سال اخیر رفتارهای خشنی را به اسلام نسبت دادند که این موضوعات واقعاً نگران‌کننده است و نویسندگان باید به آنها توجه داشته باشند.
با وجود این شرایط و هجمه شدیدی که به اسلام و پیامبر(ص) وارد است، لازم است که کشورهای مدافع اسلام اقدامی در این راستا انجام دهند.
بر این اساس من اصلا از روند کنونی راضی نیستم و از این که مسئله را این گونه به حال خود رها کرده‌ایم، متاسفم. این روند نیازمند سازماندهی و ایجاد تشکیلات است.
در این راستا چه پیشنهادی برای حل این مشکل دارید و چه وظیفه‌ای را برای نویسندگان متصور می‌دانید؟
یک جنبه از پیشنهادم متوجه اهل قلم و هنر است که خودشان به این مسئله فکر کنند و آن را به عنوان دغدغه در درون خود بپرورانند و اظهار نگرانی کنند که این دغدغه‌ها وجود دارد که باعث شده است تا هنرمند به خلق اثر هنری در این زمینه بپردازد.
هنرمندان در هشت سال دفاع مقدس در همه رشته‌ها و هنرها کار می‌کردند. علتش هم آن بود که جنگ را با تمام وجود احساس می‌کردیم و امروز هنرمندان باید به هجمه وارد شده بر پیامبر(ص) در سراسر جهان به شکل جدی‌تری نگاه کنند؛ چرا که این نگرانی از موضوع 8 سال دفاع مقدس مهمتر است.
اگر چنین نگرانی در وجود نویسندگان باشد، باعث می‌شود که دست به کار شوند و به خلق اثر بپردازند. در بخش دیگر پیشنهادم، حاکمیت را موظف می‌دانم. باید دید که حکومت اسلامی چه طرح و برنامه‌ای برای مقابله با این هجمه دارد.
در هر تهاجمی که به دین، خاک و میهن اسلامی صورت می‌گیرد، دولت‌ها مسئول هستند که برای مقابله با آن، ابزار و ساز و کار مناسب را در نظر بگیرند و برای دفاع از آنچه که مورد تهاجم قرار گرفته است، برنامه‌ریزی کنند.
آیا معتقد هستید که در سال‌های گذشته اقدامی توسط دولت در این راستا صورت نگرفته است؟
باید بگویم که طی 10ـ 15 سال اخیر، عجیب است که اقدامی در راستای مقابله با چنین هجمه‌ای انجام نگرفته است و همیشه این انتظار وجود داشته است که هنرمندان خودشان کاری انجام دهند.
به نظرم علاوه بر اینکه هنرمندان در این حوزه نقش دارند و سربازان این خط مقدم به شمار می‌آیند، خود دولت و نهادهای متولی فرهنگی نیز باید برنامه داشته باشند و چهره پاک و مطهر پیامبر(ص) و دین مبین اسلام را به درستی معرفی کنند و مطمئناً یکی از مهمترین ابزارها، آثار هنری و ادبی است که زبان مشترک همه مردم جهان است.
