غرب برای تقویت هویت فرهنگی خویش نیاز به ترویج اسلام‌هراسی دارد

علی دهگاهی، رئیس مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انسانی سازمان فرهنگ وارتباطات اسلامی و رئیس سابق خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو است. وی همچنین محقق و پژوهشگر در حوزه شبه قاره، مسائل فرهنگی و ترجمه است.

دهگایی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از فعالیت‌های این مرکزو برنامه‌های آتی آن سخن می‌گوید. آنچه در ادامه می‌آید مشروح این گفت‌وگوست.

ایکنا: در ابتدا معرفی کلی از مرکز ساماندهی ترجمه ونشر معارف اسلامی وعلوم انسانی و اهداف آن داشته باشیم.

آثار زیادی در حوزه معارف اسلامی و علوم انسانی در داخل کشور قبل و بعد از انقلاب تولید شده ولی شاید به نحو مطلوب و مؤثری برای مخاطبان خارجی عرضه نشده است؛ در نتیجه شورای عالی انقلاب فرهنگی تأسیس مرکز ساماندهی نشر و ترجمه معرف اسلامی را در سال 1386 تصویب کرد که از مراکز وابسته سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است. این مرکز از سال 1384 رسما آغاز به کار کرد.
با توجه به گسترش ارتباطات فضای مجازی هنوز هم کار نشر کتاب و ترجمه جایگاه خودش را بین علاقه‌مندان دارد. بحث ترجمه آثار ایرانی و معارف اسلامی برای مخاطب خارج از کشور اهمیت بسزایی دارد؛ زیرا ترجمه و چاپ کتاب ابزاری است جهت ارتباط فرهنگی که تاثیر ماندگاری دارد.

بیش از سه هزار عنوان کتاب از فارسی به 25 زبان ترجمه شده

این مرکز با ابزارهایی که در اختیار دارد از جمله نمایندگی‌های فرهنگی خارج از کشور، در حوزه ترجمه معارف اسلامی برای خارج از کشور فعالیت می‌کند. در طی سال‌هایی که از شکل‌گیری سازمان فرهنگ می‌گذرد چیزی بیش از سه هزار عنوان کتاب از زبان فارسی به 25 زبان ترجمه شده است که به عنوان کارنامه ترجمه و نشر سازمان فرهنگ کارنامه قابل قبولی است والبته هنوز هم جای کار دارد و باید بیشتر تلاش کنیم.

ایکنا: تا چه میزان به ترجمه‌های قرآن می‌پردازید؟

ادیان دیگر به‌ویژه مسیحیت ترجمه‌های بسیاری از کتاب مقدس‌شان انجام داده‌اند؛ به عنوان مثال از کتاب «انجیل» بیش از 2500 ترجمه به زبان‌های دیگر انجام شده است. کتاب‌های اصلی و مرجع دین اسلام «قرآن» و «نهج البلاغه» است که از گذشته‌های دور اقدام به ترجمه آن‌ها شده است؛ از زمان‌هایی که  اولین مبلغان مسیحی با سرزمین‌های اسلامی ارتباط برقرار کردند علاقه‌مند بودند با قرآن آشنا شوند و اولین ترجمه‌های قرآن به سده‌های آغاز اسلام برمی‌گردد.
تاکنون صد ترجمه از قرآن به زبان‌های دیگر انجام شده و اگر ترجمه‌های ناقص را هم اضافه کنیم 140 ترجمه از قرآن انجام شده است که می‌بینیم این آمار فاصله زیادی با کارهای تبلیغی مسیحیت و ترجمه انجیل دارد. مرکز ساماندهی نشر از اولویت‌هایش در بخش ترجمه کتاب‌های اصلی اسلام، یعنی قرآن و نهج البلاغه و صحیفه سجادیه است.

نیازسنجی توسط رایزنی‌های فرهنگی

ما در سال جاری برنامه‌ریزی کردیم و اهتمام ویژه‌ای در ترجمه قرآن به زبان‌های دیگر داریم و از نمایندگی‌های فرهنگی خواستیم در حوزه زبانی که تا به حال قرآن ترجمه نشده نیازسنجی انجام دهند و به ما اعلام کنند. با رایزنی‌های فرهنگی ارتباط دوسویه داریم؛ با توجه به اینکه نمایندگی‌های فرهنگی با مخاطبان ارتباط دارند نیازسنجی می‌کنند و ما نیز ابزار تبلیغ را در اختیارشان قرار می‌دهیم و توجه‌ها را به ترجمه معارف اهل بیت(ع) جلب می‌کنیم.

جالب است بدانید بیشترین استقبال در کشورهای دیگر از ترجمه‌های  قرآن صورت می‌گیرد. بنده تجربه هند را داشته‌ام که بیشترین تقاضا را درباره قرآن داشتند؛ غیر مسلمانان علاقه‌مند هستند که بیشتر در مورد قرآن و اسلام بدانند. حتی خود مسلمانان نیز که به زبان عربی مسلط نیستند ترجمه قرآن را می‌خواهند.

در سال جدید نبر بنا داریم که «تفسیر نمونه» را به زبان بنگالی ترجمه کنیم. همچنین «ترجمه قرآن به زبان صربی» را در دستور کار داریم که این کار توسط مترجمی که کتاب نهج البلاغه را به این زبان ترجمه کرد و برنده‌ جایزه‌ جهانی کتاب سال شد، انجام می‌شود.

سمینار بین‌المللی «ترجمه‌های قرآنی»

از دیگر برنامه‌های ما در سال جاری سمینار بین‌المللی «ترجمه‌های قرآنی» است که با همکاری دانشگاه علامه طباطبایی آذرماه برگزار می‌کنیم. این سمینار با محوریت هفت زبان شامل: اسپانیولی، ترکی، انگلیسی، روسی، فارسی، فرانسه و استانبولی که قرآن ترجمه شده برگزار می‌شود و محققین و مترجمین نیز در این گردهمایی حضور خواهند داشت. اصول و روش‌های ترجمه قرآن، بحث نظری در ترجمه‌های قرآنی، تاریخچه ترجمه قرآن از مباحثی است که در این سمینار مطرح می‌شود.

همچنین در نظر داریم «نهج‌البلاغه» و «صحیفه سجادیه» را به صورت گزیده به شکلی که برای سنین مختلف قابل فهم باشد، ترجمه کنیم؛ زیرا کل کتاب ممکن است برای مخاطب غیر مسلمان قابل فهم نباشد؛ در این زمینه نیز با بنیاد نهج البلاغه مذاکراتی انجام دادیم که گزیده‌ای از نهج البلاغه را برای خارج از ایران ترجمه کنیم.

ایکنا: ارتباط مرکز ساماندهی با انتشارات بین‌المللی الهدی چگونه است؟

ما در این مرکز تقسیم وظایف با انتشارات الهدی انجام داده‌ایم؛ بحث ترجمه در اینجا انجام می‌شود و کارهای نشر توسط الهدی انجام می‌شود و توزیع هم توسط انتشارات الهدی و ناشرین بین‌المللی و نمایندگی‌های فرهنگی انجام صورت می‌پذیرد. اساسا سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی وظیفه معرفی فرهنگ ایرانی اسلامی را دارد و به دنبال کسب درآمد نیست؛ این کتاب‌ها در کتابخانه‌های مهم کشورها و برای شخصیت‌های دینی و تاثیرگذار کشورها ارسال می‌شود و توزیع رایگان است.
ایکنا: رسالت این مرکز در جهت مبارزه با اسلام‌هراسی چیست؟

اگر ما به تمدن غرب مراجعه‌ کنیم، خواهیم دید که همیشه برای تقویت هویت فرهنگی خودشان نیاز به دوگانه‌پنداری داشته‌اند و همیشه ایرانیان در برابر یونانیان بودند. بعد از اینکه کشورهای کمونیستی فروپاشیده شد، نیاز به دشمن فرضی داشتند. با توجه به پویایی وتحرک اسلامی دین اسلام را در برابر خودشان مطرح کردند که نمونه بارزش واقعه 11 سپتامبر بود که شروع کردند به کار تبلیغی بر علیه اسلام.
غرب درصدد است این اسلام‌هراسی را در کشورها رواج دهد. ما در مرکز ساماندهی اولویت‌هایمان آموزه‌های ناب اسلامی است. ما فرهنگ صلح‌آمیز اسلام را به کشورهای مختلف معرفی می‌کنیم؛ به عنوان نمونه در سال‌هایی که اسائه ادب به پیامبرگرامی اسلام(ص) مطرح شد، کتابی به نام «حضرت محمد(ص)» در ایران به چاپ رسید که این رمان در مرکز ساماندهی تولید و به زبان‌های مختلف ترجمه شد. این کتاب با هدف معرفی چهره رحمانی رسول اکرم(ص) به جهانیان نگاشته شد که تأثیر زیادی در مخاطبان خارج از کشور داشت.

بهترین اقدامی که در جهت مبارزه با اسلام هراسی می‌توانیم انجام دهیم همین معرفی اسلام راستین است که اگر درست انجام شود، تاثیر زیادی بر جای خواهد گذاشت.

ایکنا: در معرفی اندیشه‌های بلند امام خمینی(ره) چه اقداماتی انجام داده‌اید؟

از وظایف اصلی این مرکز معرفی آراء و اندیشه‌های امام راحل و مقام معظم رهبری است؛ ما معتقدیم انقلاب ما پیام معنوی و فرهنگی داشته است و در مرکز ساماندهی ترجمه و نشر بسیاری از کتاب‌های این دو بزرگوار ترجمه و منتشر شده است.

ایکنا: تاسیس کتابخانه دیجیتال اسلامیکا با چه هدفی انجام شده است؟

این کتابخانه دیجیتالی دو سال گذشته راه‌اندازی شده و کتاب‌هایی که در مرکز ساماندهی ترجمه شده است، فایلش در این کتابخانه  قرار داده می‌شود. در ابتدای کار 1126 عنوان کتاب را در این کتابخانه واسپاری کردیم که این تعداد رو به افزایش است. همچنین، از سایر نهادها نیز آثارشان را دریافت می کنیم و به‌زودی 2000 عنوان کتاب جدید قرار داده می‌شود. روزانه  بیش از پنج هزار مراجعه‌کننده از اسلامیکا بازدید می‌کنند.

ایکنا: آیا مرکز ساماندهی برنامه‌ای برای حمایت از مترجمین داخلی دارد؟

امسال برای اولین‌بار با همکاری دستگاه‌های فرهنگی اهدای جایزه به برترین ترجمه‌های اسلامی انجام می‌شود که این امر منجر به تشویق هر چه بیشتر مترجمین جهت ارائه ترجمه‌های فاخر از آثار اسلامی است. ما هرگونه حمایتی که بتوانیم در راستای قانون از مترجمین انجام می‌دهیم در این زمینه کتابخانه ترجمه معکوس در سازمان فرهنگ راه انداخته‌ایم و بیش از پنج هزار عنوان کتاب در آن موجود است و این کتاب‌ها در اختیار مترجمین قرار داده می‌شود.

نشست‌های آسیب‌شناسی برگزار می‌کنیم که مترجمین را در قالب اتاق فکر گرد هم آوریم. البته هنوز حمایت‌هایی که باید انجام شود به طور مشخص از نظر قانونی تعیین نشده است.