تفکیک قانون و اخلاق، آغاز سکولاریسم در بازار اسلامی است

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، حسن رحیم‌پورازغدی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، در خطبه‌های پیش از نماز جمعه امروز، 13 تیرماه، به بحث درباره «مفهوم‌شناسی ویژگی‌های بازار اسلامی در سال اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی» پرداخت و اظهار کرد: وقتی از مفهوم‌شناسی بازار اسلامی سخن می‌گوئیم، دایره بحث بسیار وسیع است ولی ما فقط به بخشی از آن می‌پردازیم؛ چون بخشی از این مختصات، بحث‌های فنی اقتصادی است و مخاطب خاص خود را دارد و جای آن در تریبون نماز جمعه نیست.

وی افزود: هدف ما بررسی سه بخش از ویژگی‌های بازار اسلامی، یعنی انسان‌شناسی بازار که در همه علوم و مکاتب اقتصادی، دیدگاه‌های مختلفی درباره انسان اقتصادی مطرح است و به عبارتی دیگر انسان‌شناسی اسلامی در بازار، دوم، نظام حقوقی بازار و رابطه بین تولیدکننده، توزیع‌کننده، مصرف‌کننده و حاکمیت یا به عبارتی دیگر، نظام حقوقی در بازار اسلامی و سوم اخلاق اقتصادی در بازار اسلامی است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: ما در بحث خود وارد مباحث تخصصی فقهی، اقتصادی و حتی سندشناسی نمی‌شویم؛ بلکه تمرکز ما بر آیات و روایاتی است که به صورت مستقیم با ویژگی‌های بازار اسلامی و غیراسلامی سروکار دارند.

وی افزود: برخی گمان می‌کنند دینداری ما چندان به واجب و حرامی که در فقه آمده است منوط نیست و چیزی از اسلامیت بازار ما کم نمی‌شود؛ درحالیکه چنین تفکیکی در زبان آیات و روایات وجود ندارد. ضمن اینکه اگر در خود فقه هم بین واجب و حرام و مستحب و مکروه هم مرزبندی می‌شود، به این معنی نیست که آنها هیچ ارتباطی با هم ندارند. همچنین وقتی از بازار سخن می‌گوئیم، منظور صرفا مغازه‌ها و فروشگاه‌ها نیست؛ بلکه شامل کلیه فعالیت‌ها و نهادهای اقتصادی و اشخاص حقیقی و حقوقی  که در تبادل ثروت و کالا در جامعه نقش ایفا می‌کنند، می‌شود.

رحیم‌پور اظهار کرد: برای اینکه بفهمیم فعال اقتصادی در اسلام چه ویژگی‌هایی دارد به روایتی از امام باقر(ع) می‌پردازیم که درباره مدیریت اخلاقی و قانونی امیرالمؤمنین(ع) بر بازار اسلامی می‌فرمایند: ایشان هم مراقب عدالت حقوقی و هم اخلاقی و روابط انسانی در کنار سود مشروع و معقول بودند. حضرت علی(ع)، هر صبح، از آغاز فعالیت اقتصادی در شهر در متن بازار حضور شخصی و حاکمیتی داشتند و روزی نبود که فعالیت اقتصادی در بازار آغاز شود و امیرالمؤمنین(ع)، حضور قانونی و اخلاقی در بازار نداشته باشند.

وی افزود: همچنین آمده است که حضرت علی(ع)، در همه بازارهای کوفه که انواع و اقسامی داشت حضور داشتند و اینگونه بود که رقابت شفاف و اِعمال قانون ممکن‌تر می‌شد. همچنین تازیانه‌ای (قوه قهریه) بر دوش ایشان بود تا اگر ظلم به خریدار، فروشنده، خیانت یا کلاهبرداری را مشاهده کردند با آن برخورد کنند؛ علاوه بر این، همه نیروهای نظارتی ایشان در بازار حضور داشتند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: حضرت علی(ع) بر سر هر بازار به مردم می‌گفتند: ای تاجران و ای فعالان اقتصادی بازار اسلامی، کارتان را با طلب خیر از خداوند آغاز کنید و نگاه صرفا مادی به خرید و فروش نداشته باشید و بازارتان را از طریق آسان گرفتن بر یکدیگر متبرک کنید؛ چون در بازار اسلامی، طرفین معامله بر یکدیگر سخت نمی‌گیرند

رحیم‌پور تاکید کرد: برخی گمان می‌کنند تفاوت بازار اسلامی و غیراسلامی در فرمول عرضه و تقاضا است؛ درحالیکه بازار اسلامی، بازار علمی، به‌علاوه اخلاق و حقوق است و تفکیک این دو از هم منجر به ایجاد سکولاریسم در بازار اسلامی می‌شود.

وی افزود: در روایت آمده است: یکی از ویژگی‌های بازار اسلامی، این است که فروشنده سعی می‌کند بیش از آنچه پول گرفته است جنس بدهد و خریدار، بیش از مبلغی که توافق شده است پرداخت می‌کند. در روایت دیگری آمده است که بازار اسلامی را اینگونه بشناسید که هنگام خرید یا فروش اجناس، به یک اندازه دقت می‌کنید که آن جنس سالم باشد. در روایت دیگری آمده است در بازار اسلامی اگر جنسی را به خریدار می‌فروشید باید عیبش را به او بگوئید.

وی افزود: قرآن می‌فرماید: ترس و غم باید در زندگی غیرمؤمنین باشد. اگر هنگامیکه می‌فروشیم و می‌خریم، یک جور به قضیه نگاه کنیم و براساس روایات، خود را جای طرف مقابل بگذاریم، در اینصورت ترس و غم در زندگی ما نخواهد بود و این یکی دیگر از ویژگی‌های بازار اسلامی است. در روایتی آمده است که ای تاجران و کاسبان در بازار اسلامی، یکدیگر را به چشم رقیب و دشمن نبینید و با طرف معامله، صمیمی باشید.

رحیم‌پور اظهار کرد: در روایت دیگری آمده است که در آخرالزمان، مسلمانان در نمازهای جمعه حاضر شده و در کنار یکدیگر هستند اما در بازار به یکدیگر به چشم رقیب و دشمن نگاه می‌کنند، قلب‌هایشان از یکدیگر دور است و مشکلات همدیگر را می‌بینند اما به داد هم نمی‌رسند. همچنین آمده است:  این بازار، معبد شیطان و بُتش، پول است و پول پرستیده می‌شود.

وی افزود: بر طبق روایات، در بازار اسلامی، بزرگترین زینت، این است که همه اهل حِلم بوده و یکدیگر را تحمل می‌کنند، سود خود را در زیان دیگری و سود دیگری را در زیان خود تعریف نمی‌کنند. همچنین به فرموده امیرالمؤمنین(ع) در بازار اسلامی، دروغ گفته نمی‌شود. وقتی دروغ نباشد، تورم، احتکار و چک بی‌محل نخواهد بود. همچنین در بازار اسلامی سوگد خورده نمی‌شود و با این بازار، هم دنیا و هم آخرت افراد آباد خواهد شد.