اتفاق نظری در موضوع سلامت معنوی پدید نیامده است

حجت‌الاسلام و المسلمین محمدجواد ابوالقاسمی، عضو گروه سلامت معنوی فرهنگستان علوم پزشکی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) ضمن تبیین مقوله سلامت معنوی، به تشریح تاریخچه چگونگی طرح این بعد از سلامت اشاره کرد و گفت: سلامت معنوی اصطلاحی است که در دانش جدید پزشکی و دربازه زمانی سال 1979 میلادی توسط سازمان بهداشت جهانی به عنوان رکن چهارم سلامت مطرح و در معاهده کپنهاک برای توسعه اجتماعی مورد توافق دولت‌های اروپایی قرار گرفت.
تاکنون اتفاق نظری در باب موضوع سلامت معنوی پدید نیامده است
حجت‌الاسلام ابوالقاسمی با انتقاد از اینکه با وجود گذشت چند دهه از طرح موضوع سلامت معنوی همچنان این رکن با اهمیت ناشناخته باقی مانده است، ادامه داد: به همین دلیل هر فردی با توجه به پارادایم حاکم و مبتنی بر جهان بینی خود سعی کرده است تعریفی در این خصوص ارائه و مولفه‌های آن را بیان کند ولی تاکنون اتفاق نظری در این حوزه پدید نیامده است.
دیدگاه‌های متنوع در باب واژه‌های سلامت، معنوی و معنویت
عضو هیئت علمی سازمان سمت دلیل اصلی عدم توافق در این حوزه را به دلیل وجود دیدگاه‌های متنوع در باب واژه‌های سلامت، معنوی و معنویت دانست و گفت: به همین دلیل باید قبل از ورود به تببین سلامت معنوی و مسایل تخصصی آن لازم است این سه واژه کالبد شکافی و براساس نگاهی که شکل می‌گیرد مباحث مورد نظر پیگیری شود.
وی برای تببین مباحث شده در ابتدا به طرح موضوع سلامت اشاره کرد و افزود: به رفتار و پدیده‌ای سالم گفته می‌شود که کار خود را متناسب با آنچه برای او ایجاد شده است به خوبی انجام دهد. واژه سلامت و یا سالم بودن به هر چیزی اطلاق می‌شود که آن مقوله به خوبی در مدار صحیح قرار گرفته باشد و کار ویژه خود را به خوبی انجام دهد.
این عضو گروه سلامت معنوی فرهنگستان علوم پزشکی خاطرنشان کرد: بدین منظور جسمی سالم است که مجموعه اعضا و جوارح آن به خوبی کار کنند، عقلی سالم است که در اندیشیدن مشکلی نداشته باشد، روحی سالم است که انسان را در اهداف متعالی انسانی به خوبی هدایت کند و انسانی سالم است که همه ابعاد جسمی، روحی و ذهنی آن در مسیر تعالی انسان و نشاط و رفاه او قرار گیرد و به تعبیر دیگر بتواند رفاه و نشاط او را تأمین کند.
حجت‌الاسلام ابوالقاسمی به منظور تکمیل این بخش از سخنان خود به تشریح تعریف سلامت از دیدگاه سازمان بهداشت جهانی پرداخت و افزود: این سازمان سلامت را «تامین رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی نه فقط نبودن بیماری و نقص عضو» به این ترتیب کسی را که بیماری جسمی نداشته باشد، نمی‌توان فرد سالمی دانست، بلکه شخص سالم کسی است که از سلامت روح نیز برخوردار بوده و از نظر اجتماعی در آسایش باشد. زیرا پژوهش‌های علمی نشان داده که ممکن است ریشه و علت بسیاری از ناتوانی‌های جسمی، نابسامانی‌های فکری و عاطفی باشد.
وی تصریح کرد: به طور مثال امروزه معتقدند که دلهره‌ها و ناراحتی‌های فکری می‌تواند عامل مهمی در ایجاد زخم‌های معده باشد و چون دلهره و بسیاری از احساسات عاطفی انسان در اثر زندگی با مردم و به علت فرهنگ جامعه به وجود می‌آید سلامت جسم تا حدی زیادی به سلامت فکر و شرایط فرهنگی و اجتماعی که فرد در آن زندگی می‌کند مربوط می‌شود.
عضو هیئت علمی سازمان سمت با تاکید بر اینکه واژه سلامت شامل ابعاد مختلف جسمی، روحی و روانی در فرد و اجتماع می‌شود، خاطرنشان کرد: گوهر معنی سلامت نیز عبارت‌ است از حالت و وضعیت طبیعی و فطری به گونه‌ای که فرد، اجتماع، حیوان، انسان و هر موجود دیگری که متصف به سلامت شود و به تعبیر دیگر تعلق به آن پیدا کند در مسیر و راه اصلی قرار می‌گیرد و کارهایی که باید انجام دهد به خوبی انجام می‌دهد.
این عضو گروه سلامت معنوی فرهنگستان علوم پزشکی در بخش دیگری از سخنان خود در خصوص مفهوم موضوع معنوی با بیان اینکه معنی در مقابل ماده قرار دارد و معنوی در مقابل مادی است، اظهار کرد: ماده عبارت است از اشیایی که با حواس ظاهر و به صورت طبیعی قابل دریافت و قابل حس و لمس است و شامل اموری می‌شود که قابل مشاهده و تعمیم است.
حجت‌الاسلام ابوالقاسمی اضافه کرد: در مقابل آن نیز معنی، عبارت است از واقعیت‌هایی که با حس درونی دریافت می‌شود و با حواس ظاهری قابل دریافت نیست و امکان تجربه آن وجود ندارد، لذا اموری معنوی است که قابلیت احساس و دریافت قلبی، روحی و درونی دارد ولی امکان اندازه‌گیری و سنجش با عوامل مادی، ظاهری و طبیعی را ندارد.
وی تصریح کرد: بنابراین امور معنوی شامل: امور ذهنی، عقلی، روحی، فطری، روانی و مذهبی می‌شود چون همه این موارد یا اینکه منشا و مصدری غیر مادی دارند و یا اینکه نتیجه و غایت آن غیر مادی است ولی به تعبیر دیگر اموری معنوی است که قابلیت احساس و دریافت قلبی و روحی در درونی دارند ولی امکان اندازه‌گیری و سنجش با عوامل مادی، ظاهری و طبیعی را ندارند.
عضو هیئت علمی سازمان سمت پس از طرح این مباحث به ارائه مفهوم معنویت پرداخت و افزود: واژه معنویت و مشتقات آن در منابع اصیل اسلامی، به صورت مستقیم به کار نرفته است، ولی در ادبیات مسلمانان، هم در زبان عربی و هم در زبان فارسی رواج یافته است.
برای درک چیستی معنویت باید معنای لغوی و معادل‌های آن در زبان‌های دیگر را بازشناسیم
حجت‌الاسلام ابوالقاسمی، با اشاره به اینکه برای درک چیستی معنویت باید معنای لغوی، اصطلاحی و معادل‌های آن در زبان‌های دیگر را بازشناسیم، تصریح کرد: امروزه طیفی وسیع از تعریف‌ها برای واژه معنویت وجود دارد، از عالی‌ترین رابطه انسانی تا جستجوی یک معنای وجودی، تا بعد متعالی انسان، تا نظرات و رفتارهای شخصی که حس تعلق به یک بعد متعالی یا چیزی فرا‌تر را خود را بیان کند.
وی ادامه داد: برخی نویسندگان پایه‌های زیستی و ژنتیکی برای معنویت قائل شده‌اند، و برخی دیگر معنویت را صرفاً به احساسی فرو کاسته‌اند که نتیجه واقع شدن در کوران حوادث و چالش‌های بزرگ زندگی و برملا سازنده محدودیت‌های انسان است.

ادامه دارد...