نظارتی بر انتشار پژوهش‌های قرآنی وجود ندارد/ وزارت ارشاد مسئول است
گروه ادب: عضو هیئت علمی دانشکده قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع) با انتقاد از کتابسازی در پژوهش‌های علوم قرآنی گفت: باید یک نهاد نظارتی در این حوزه وجود داشته باشد و قاعدتاً وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی این امر است.
عباس تقویان، عضو هیئت علمی دانشکده قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع)، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، درباره کتابسازی در حوزه علوم قرآنی اظهار کرد: این موضوع از جنبه‌های مختلف قابل نقد و بررسی است. دو نوع کتاب در حوزه علوم قرآنی و حدیث به معنای عام در بازار کتاب چاپ و منتشر می‌شوند که مردم نیز به آنها دسترسی دارند؛ بخشی از این کتاب‌ها حاصل تحقیقات دانشگاهیان حوزه علوم قرآنی و حدیث هستند که آثار این حوزه اغلب پایان‌نامه‌هایی هستند که در مقاطع مختلف دکتری و کارشناسی ارشد با رویکرد تحقیقاتی نوشته می‌شوند.
کتاب‌های حاصل از تحقیقات مقطع دکتری، آثاری ارزنده هستند
تقویان اظهار کرد: می‌توان گفت پایان‌نامه‌هایی که در حوزه علوم قرآن و حدیث و در مقطع دکتری نوشته می‌شوند کارهای ارزنده و خوبی هستند؛ زیرا این مقطع، دوره تحقیق و پژوهش عمیق است و دانشگاه متولی این آثار، معمولاً حساسیت لازم را به خرج می‌دهد.
به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)، دانشجویان مقطع دکتری با توجه به عمق فعالیت‌های پژوهشی در این مقطع، به نحو مطلوب روی رساله‌ها و پایان‌نامه‌های خود کار می‌کنند و طبیعی است که اثری که از این تحقیقات حاصل می‌شود نیز مطلوب است.
وی افزود: بر این اساس پایان‌نامه‌های مقطع دکتری که به کتاب تبدیل می‌شوند، با یک ویرایش علمی و فنی نتیجه خوبی به بار می‌آورند، مگر اینکه در این راستا استثنائاتی وجود داشته باشد که آن هم اندک است.
تقویان با اشاره به پایان‌نامه‌های مقطع کارشناسی ارشد که دچار آسیب‌هایی همچون کتابسازی است، گفت: این مقطع به لحاظ تعداد بالای پایان‌نامه‌هایی که در آن نوشته می‌شود، با این آسیب روبرو است.
بضاعت علمی متفاوت دانشجویان
این مدرس دانشگاه اظهار کرد: در این حوزه طیف گسترده‌ای از راهنماها و مشاوران که ناظر بر پایان‌نامه‌ها هستند و طیف وسیعی از دانشجویان با بضاعت‌های علمی متفاوت به فعالیت مشغول هستند که بر این اساس نمی‌توان گفت که کارهای بی‌نقص و ایرادی از نظر علمی به چاپ می‌رسد.
تقویان گفت: به عقیده من تعداد قابل توجهی از پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد در این مقطع شاید واقعاً صلاحیت منتشر شدن نداشته باشند، مگر اینکه مجدداً توسط دانشگاه مربوطه و با کوشش دانشجو، به ویژه استاد راهنما مورد بازنگری قرار گیرند و استانداردهای علمی لازم را کسب کنند، سپس چاپ شوند.
وی با بیان این مطلب که آثاری که توسط کارشناسان این مقطع تهیه می‌شود، لزوماً نمی‌توان به عنوان اثر دانشگاهی نامید، اظهار کرد: در این عرصه علاقه‌مندان به حوزه قرآن و حدیث و کارشناسان و نویسندگان عادی از حوزه و دانشگاه و حتی افراد عادی که این حوزه مورد علاقه آنهاست، برای نگارش کتاب ورود پیدا می‌کنند و به تألیف اثر می‌پردازند.
لزوم نظارت کیفی بر کتب علوم قرآنی
تقویان یادآور شد: این حوزه با توجه به موارد بیان شده آفت زیادی را به کتب علوم قرآن و حدیث وارد می‌کند. بر این اساس باید یک نهاد نظارتی در این حوزه وجود داشته باشد که اجازه نشر چنین آثاری را به سادگی و بدون فیلتر کارشناسی علمی ندهد.
وی گفت: در این بخش کتابسازی زیاد صورت می‌گیرد؛ کارهای تألیفی و جمع‌آوری، نگارش و به اصطلاح کپی‌برداری و اقتباسی، مطالبی که به صورت مکرر بازنشر داده می‌شوند و در شکل و قالبی جدید توسط افراد مورد استفاده قرار می‌گیرند.
وزارت ارشاد متولی اصلی است
تقویان افزود: مخاطب پس از خرید این آثار و خواندن آنها متوجه می‌شود که مطلب جدیدی به دست نیاورده است یا مطالبی را که خوانده است، پیش از این در کتاب دیگری مطالعه کرده بود.
وی درباره وجود سیستم نظارتی در این حوزه عنوان کرد: بنابر قاعده باید از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چنین نظارتی بر انتشار کتب این حوزه اعمال شود.
تقویان عنوان کرد: در این حوزه باید جستجو کرد که اصلاً چنین سیستمی وجود دارد یا خیر و اگر وجود دارد، آیا به درستی کار می‌کند؟ بر این اساس باید از وزارت ارشاد استعلام شود که آیا کمیته و ناظر فنی برای ارزیابی کیفی کتاب‌های این حوزه دارد یا خیر؟
وی اظهار کرد: راهکار رفع مشکلات این حوزه، تقویت نظارت بر چاپ کتاب‌های حدیثی و علوم قرآنی است. این اقدام باید از طریق سازمان‌های مسئول و به ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت گیرد.
تقویان با اشاره به وجود چنین بخشی در تشکیلات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: قطعاً در بخش نشر کتاب و آثار این وزارتخانه چنین پیش‌بینی‌هایی صورت گرفته است، ولی این احتمال وجود دارد که نظارت کیفی به نحو مطلوب در این بخش صورت نمی‌گیرد.
لزوم به کارگیری کارشناسان خبره
وی همچنین اظهار کرد: از سویی این احتمال نیز وجود دارد که افراد دست‌اندکار نظارت کیفی در این بخش از وزارت ارشاد، کارشان را درست انجام نمی‌دهند یا خبره نیستند. در هر صورت این حوزه باید آسیب‌شناسی شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) گفت: تأکید می‌کنم که حوزه علوم قرآنی و حدیث، عرصه‌ای بسیار مقدس و در عین حال کمتر کار شده هستند که باید بر اساس نظارت صحیح و کافی در این حوزه به تولید اثر پرداخت.
وی با اشاره به تکرار و کتابسازی که آسیب حوزه پژوهش‌های قرآن و حدیث به شمار می‌آید، تصریح کرد: اگر آثاری که در این حوزه ارائه می‌شوند ضعیف باشند، خوانندگان آثار نیز اطلاعات ضعیف دریافت می‌کنند و در نهایت فهم مردم و خوانندگان نسبت به مفاهیم قرآن و حدیث در سطح ضعیف شکل می‌گیرد.
