به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا)، رئیس جدید سازمان صدا و سیما، اولین روزهای کاری خود را در ساختمان شیشهای سازمان صدا و سیما آغاز کرد تا طعم تکیه زدن بر صندلی ریاست سازمان عریض و طویلی همچون صدا و سیما را بهتر از قبل بچشد، صندلیای که چشمهای بسیاری به تصمیمات مدیریتی صاحب آن دوخته شده و همین نگاه همه آحاد مردم باعث شده تا حساسیتهایش دوچندان شود.
در اینکه تمام اقشار جامعه میتوانند از رسانهای که از بیتالمال ارتزاق میکند، مطالبه داشته باشند، هیچ شکی نیست، همین مطالبهگری است که گاهی در طول مدیریت 10 ساله عزتالله ضرغامی بر این سازمان، شاهد اعتراضات گروهها و اقشار مختلفی از مردم به سیاستهای رسانه ملی در موارد گوناگون بودیم، از قومیتها گرفته تا جامعه وکلای کشور هر کدام در زمانهای خاص و هرگاه دیدند سیاستهای صدا و سیما علیه اهداف کاری آنهاست لب به اعتراض گشودند تا مطالبه خود را به این طریق مطرح کنند.
اما یکی از اقشاری که مطالباتی از رئیس جدید سازمان صدا و سیما داشته و دارد، جامعه قرآنی کشورمان است، جامعهای که تلاش دارد مطالبات خود را نه در قالب اعتراض که به صورت مشاوره و ... مطرح کند تا شاید نگاهها به سوی تولیدات قرآنی در صدا و سیما دچار تغییراتی شود.
در این گزارش با سه نفر از صاحبنظران و تصمیمگیران فعالیتهای قرآنی کشور در مورد انتظارات جامعه قرآنی از رئیس جدید سازمان صدا و سیما و اولویتهایی که دوره جدید مدیریتی صدا و سیما باید مدنظر داشته باشد همکلام شدهایم تا راه پیش روی محمد سرافراز، رئیس جدید سازمان صدا و سیما در همین روزهای ابتدایی مدیریتش روشن شود.
شاه بیت صحبتهای کارشناسان این گزارش یعنی «حجتالاسلام محمدرضا حشمتی، مهدی قرهشیخلو و کریم دولتی»، سخن حضرت امام خمینی(ره) در مورد سازمان صدا و سیما و دانشگاه دانستن این نهاد فرهنگی است و بعد از آن نیز تولید فیلم و سریالهایی با محتوای پیامهای مهم قرآنی وجه اشتراک صحبتهای این سه فرد است که در ادامه این گزارش خواهد آمد.
لزوم داشتن مطالبه قرآنی از رئیس رسانه ملی
حجتالاسلام والمسلمین محمدرضا حشمتی، معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به عنوان یکی از عالیترین مقاماتی که در حوزه قرآنی دارای فعالیت است، در پاسخ به این سؤال که طرح مطالبه قرآنی از رئیس سازمان صدا و سیما صحیح است یا باید مطالبات قرآنی از رؤسای شبکههای تخصصی صورت بگیرد، میگوید: «به نظر من اینکه مطالبه قرآنی از رئیس سازمان صدا و سیما مطرح شود، بسیار خوب است، ما همیشه باید مدیر اصلی را خطاب قرار دهیم، در این سازمان در همه زمینهها و برنامههای تولیدی پاسخگوی اصلی باید رئیس سازمان باشد و ایشان باید پاسخگوی انتخاب نیروهایش در بحثهای قرآنی باشد. جامعه قرآنی توقع دارند که تمهیدات لازم در عرصه قرآنی، توسط مدیر اصلی سازمان چیده شود تا در نهایت نیز ایشان پاسخگو باشند».
منتظر تحول اساسی در حوزه فعالیتهای قرآنی صدا و سیما هستیم
سؤال دیگری که از عالیترین نماینده دولت در زمینه قرآنی پرسیده میشود در مورد اولویتها و انتظاراتی است که رئیس جدید سازمان صدا و سیما در زمینه قرآنی باید مورد توجه قرار دهد. حجتالاسلام حشمتی در این زمینه ضمن اعلام خسته نباشید به رئیس پیشین سازمان صدا و سیما و تشکر و قدردانی از فعالیتهای ایشان به خصوص در حوزه قرآنی به رئیس جدید نیز خیرمقدم میگوید و میافزاید: «رئیس جدید سازمان صدا و سیما از نیروهای قدیمی و شناخته شده سازمان صدا و سیما هستند، تقریباً اکثر افراد جامعه قرآنی انتظار یک تحول اساسی در حوزه فعالیتهای قرآنی سازمان صدا و سیما دارند. براساس سخنان حضرت امام (ره) صدا و سیما را به مثابه یک دانشگاه میشناسیم و به آن نگاه میکنیم، زمانی که توقع از یک دستگاه به اندازه یک دانشگاه است، قطعاً باید تلاش بیشتری برای جلب رضایت آحاد مردم انجام دهد، قطعاً جامعه قرآنی نیز همچون سایر اقشار از مجموعه صدا و سیما مطالباتی دارد که بخشی از این مطالبات ناشی از همان دید دانشگاه بودن است که نسبت به صدا و سیما وجود دارد.
صدا و سیما تولیدات فاخر قرآنی را آغاز کند
معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه سخنان خود به اینکه تولیدات قرآنی رسانه ملی باید فاخر و دانشگاهی باشد، میافزاید: «هر چقدر خدماتی که در این زمینه تاکنون شده است باید با ضریب بسیار بالاتری در دوره جدید مدیریتی افزایش داشته باشد تا رضایت فعالان جامعه قرآنی کشور جلب شود. انتظار از مدیریت جدید این است که سبک و سیاق رسانه ملی را به همان سطحی که حضرت امام (ره) مد نظر داشتهاند برسانند، یعنی سطح آن باید بسیار فاخر باشد همانطور که سطح دانشگاه یک سطح فاخر است».
ردپای قرآنی باید در تمام برنامههای رسانه ملی دیده شود
وی معتقد است: «در مجموعه برنامههای علمی و هنری و حتی طنز و مستندات صدا و سیما باید نگاه قرآنی وجود داشته باشد و ردپایی از این نگاه به چشم بخورد. البته در بخش صرفاً قرآنی نیز باید برنامههایی که تولید میشود از سطح فاخری برخوردار باشند، به نظر من اگر در سایر برنامههای تولیدی درجهبندی سطح آثار «ب» باشد ایرادی وارد نیست اما در بحث تولید برنامههای قرآنی باید تنها و تنها سطح و درجه تولیدات «الف» باشد».
شرایط فعلی تولیدات قرآنی صدا و سیما راضیکننده نیست
حجتالاسلام حشمتی در مورد عملکرد رسانه ملی در زمینه برنامههای قرآنی با بیان اینکه شرایط فعلی حاکم بر تولیدات قرآنی صدا و سیما چندان رضایتبخش نیست، میگوید: «در حوزههای فیلم و سریال اکثر آثار در سطح بالایی تولید میشوند در صورتی که باید این رویه وارد بحث تولیدات قرآنی شود. اگر نگاهی به درجه برنامههای تولید شده قرآنی در صدا و سیما داشته باشید متوجه سطح پائین آنها خواهید شد و قطعاً وضعیت نباید اینگونه باشد».
رئیس جدید بخشنامه تولید آثار فاخر قرآنی را ابلاغ کند
معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انتظار دارد که رئیس جدید سازمان صدا و سیما این نکته که تولیدات قرآنی باید به سطح فاخری برسند بسیار مورد توجه قرار دهد و حتی یک بخشنامه صادر کند که هیچکس حق ندارد برنامههای سطح پائین قرآنی تولید کند، اینکه ما اصلاً برنامه قرآنی نداشته باشیم بهتر از این است که برنامهها و تولیدات قرآنی سطح پایین و ضعیف داشته باشیم. اگر بنابر این است که در حوزه قرآنی تولید برنامه داشته باشیم، باید با سختگیری تمام این کار صورت بگیرد و حتی اجازه ساخت تولیدات با سطح و درجه کیفی «ب» داده نشود».
چهار ساعت برنامه کیفی بهتر از 24 ساعت برنامه کم محتوا
وی بر این باور است که برای افزایش سطح کیفی برنامههای قرآنی صدا و سیما لازم نیست که شبکهها به صورت 24 ساعته برنامه داشته باشند؛ «به نظر من هیچ اشکالی ندارد که شبکهها 24 ساعته نباشند حتی در بحث شبکههای قرآنی، اگر در طول شبانهروز چهار ساعت برنامه با محتوا، قوی و با سطح کیفی بالا داشته باشیم بسیار بهتر از تولید 24 ساعت برنامه کم محتوا است. برنامهها باید به گونهای باشد که همه اقشار را در بگیرد. لذا اولین پیشنهاد من این است که در این حوزه با سختگیری تمام وارد کار شویم، کمیت کمتر در نظر گرفته شود و بیشتر به کیفیت پرداخته شود، البته این امر مرهون این است که از همه سلایق و از همه هنرمندان در تولید برنامه استفاده شود».
صدای قرآن موفقتر از سیمای قرآن
از حجتالاسلام حشمتی در مورد عملکرد ریاست قبلی سازمان صدا و سیما در زمینه تولیدات قرآنی نیز سؤال میشود، که میگوید: «اینکه بخواهیم عملکرد یک مجموعه را مدنظر قرار دهیم باید امکانات آن را نیز در نظر گرفت؛ چرا که این یک دستور قرآنی است، اینکه ما میگوییم چرا در بحث قرآنی برنامه تولیدی درجه «الف» ساخته نشده است، شاید به نبود اعتبارات برای چنین کارهایی برمیگردد، بنابراین اگر اعتبار وجود داشته است و چنین برنامههایی تولید نشده است عملکردشان ضعیف بوده است اما اگر اعتبار نبوده است و به تبع آن اقدامی صورت نگرفته است نمیتوان در مورد عملکرد نظری داد. در مجموع به نظر من برنامههای حوزههای معارفی در سیما از این جهت که برنامههای فاخر و دانشگاهی نیستند و به ندرت میتوان آنها را دبیرستانی قلمداد کرد، عملکرد ضعیف بوده و سطح برنامهها پائینتر از انتظارات مقام معظم رهبری بوده است. اما در رادیو قرآن عملکرد اندکی بهتر بوده است».
معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بحث کم مخاطب بودن شبکهها و برنامههای قرآنی را نیز به میان میکشد و میگوید: «شما اگر از 10 نفر بپرسید برنامههای شبکه قرآن و معارف سیما را میبینند؟ تعداد زیادی خواهند گفت، نه؛ تنوع میتواند در این مورد پاسخگو باشد. اینکه برنامههای شبکههای قرآنی تنها توسط فعالان قرآنی رصد شود، هنر نیست بلکه باید عموم مردم از برنامههای این شبکهها استفاده کنند، سخن آخر اینکه به نظر من شبکههای قرآنی باید در اعلاترین جایگاه خودشان قرار بگیرند و جامعه قرآنی باید تمهیداتی در نظر بگیرند که این شبکهها به عنوان پرمخاطبترین شبکهها معرفی شوند».
هرچند که معاون قرآن و عترت سازمان صدا و سیما بحث محتوایی تولیدات قرآنی را اولویت و انتظار جامعه قرآنی از رئیس جدید سازمان صدا و سیما عنوان کرد اما از سوی دیگر، مهدی قرهشیخلو، رئیس سازمان دارالقرآنالکریم نظر دیگری در این زمینه دارد و معتقد است که برنامههای رئیس جدید باید حول ارتقاء زیرساختها و برنامههای سختافزاری باشد.
رئیس جدید کارهای خوب دوره قبل را ادامه دهد
مهدیقرهشیخلو، رئیس سازمان دارالقرآنالکریم در مورد انتظارات جامعه قرآنی به سخنان مقام معظم رهبری در زمان تغییر دولت اشاره میکند و میگوید: «رهبر معظم انقلاب اسلامی در زمان تغییر دولت، معیاری را بیان فرمودند که به نظر من این معیار در همه جابجاییهای مسئولان میتواند معیار خوبی باشد، ایشان فرمودند ما دولتی میخواهیم که نقاط قوت دولتهای گذشته را داشته باشد و آنها را ادامه دهد و نقاط ضعف آن دولتها را نداشته باشد، بنابر این انتظار ما از رئیس جدید سازمان صداو سیما این است که کارهای خوبی که در حوزه قرآنی در دوره قبل صورت گرفته است را تقویت کند و ادامه دهد و در درجه بعد اگر نقاط ضعفی در دوره گذشته وجود داشته است آنها را شناسایی و درصدد رفع آن بر بیاید و به نظر من این یکی از اصلیترین خواستهها و انتظارات جامعه قرآنی از رئیس جدید سازمان صدا و سیما است».
گستردگی و سرعت انتقال در رسانه ملی در خدمت انتقال مفاهیم قرآنی
رئیس سازمان دارالقرآن کمی ریزتر وارد بحث میشود و به سخنان امام خمینی(ره) در مورد صدا وسیما نیز اشاره میکند و میافزاید: «اگر جزئیتر به قضیه نگاه کنیم، رسانه ملی، براساس گفتههای امام خمینی(ره) یک دانشگاه سراسری است و تأثیرات آن در جامعه هم با سرعت اتفاق میافتد و هم بسیار گسترده است، از این دو ویژگی و شاخص مهم میتوان برای گسترش موضوعات قرآنی استفاده کرد. صدا و سیما در بحث قرآنی زمانی میتواند موفق شود که در حوزههایی که به صورت غیرمستقیم میتواند تبلیغ فرهنگ قرآن باشد وارد شود و بیشتر در آن سرمایهگذاری کند. به عنوان مثال میتوان فیلمها و سریالهایی را ساخت که در آن فرهنگ و مضامین قرآنی به خوبی تبلیغ شود. در صدا و سیما در موضوعات مختلف نماهنگهای زیادی تولید میشود که درصد ناچیزی از آن قرآنی است».
سایر شبکهها به تولید برنامههای قرآنی ورود داشته باشند
مهدی قرهشیخلو در ادامه فعالیتهای قرآنی سازمان صدا و سیما را به دو بخش مستقیم و غیر مستقیم تقسیم میکند و میگوید: «در بحث فعالیتهای مستقیم میتوان به برنامههایی که در شبکههای تخصصی قرآنی تولید میشود اشاره کرد، و در بحث غیر مستقیم نیز باید به فعالیتهای سایر شبکهها در بحث قرآنی اشاره کرد. وجود شبکههای تخصصی قرآنی به این معنا نیست که سایر شبکهها و حوزههای صدا و سیما به قرآن نپردازند».
امکانات لازم در اختیار شبکههای تخصصی قرآن قرار گیرد
وی وجود این دو شبکه تخصصی را مفید ارزیابی میکند و میافزاید: «البته این شبکههای رادیو و تلویزیونی نیازهای خاص خود را دارند، اولاً باید امکانات بیشتری چه از لحاظ بودجه و چه از لحاظ زیرساختها و سختافزارها در اختیار این دو شبکه قرار بگیرد. در حال حاضر از لحاظ آنتندهی این دو شبکه با محدودیت مواجه هستند».
شبکههای قرآنی نیز به تقویت سختافزاری نیاز دارند
«رادیو قرآن نیز زمانی که از تهران خارج میشویم به سختی دریافت میشود که این شایسته شبکههای قرآنی نیست. بنابر این اولویت اول این است که این دو شبکه تقویت شوند؛ چرا که حوزههای تخصصی قرآنی صداوسیما هستند و باید از لحاظ بودجهای، نیروی انسانی، تجهیزات، تولیدات برنامهای، نظارت و کیفیت تقویت شوند».
قرهشیخلو میگوید: «گرچه انتظار نداریم که شبکههای دیگر به طور مستقیم برنامهها و تولیدات قرآنی داشته باشند اما به طور غیرمستقیم برنامههایشان باید رنگ و بوی قرآنی داشته باشد. تمام شبکههای صدا و سیما حوزه فیلم و سریال دارند و بسیاری از این فیلمها باید براساس فرهنگ قرآنی ساخته شود و موضوع قرآنی در آنها تبلیغ شود، بسیاری از برنامههای مستند شبکههای مختلف به تمام مسائل اجتماعی و سیاسی و ... میپردازند اما کمتر دیده شده در این برنامهها یک موضوع قرآنی مورد بررسی قرار بگیرد. به عنوان مثال شبکه پنج سیما یا همان شبکه تهران یک برنامه شبانه به نام «تهران 20» دارد که بسیار پربیننده است و بررسی موضوعات مختلف را در دستور کار دارد اما من به خاطر ندارم که یکبار فعالیتهای قرآنی و آسیبهای این حوزه را بررسی کرده باشند».
ابلاغ رئیس جدید به همه شبکهها برای تولید برنامههای قرآنی
رئیس سازمان دارالقرآنالکریم معتقد است که رئیس جدید سازمان صدا وسیما باید به همه شبکهها ابلاغ کند که تولیدات قرآنی داشته باشند «رئیس جدید صدا و سیما باید همت کند و این مسئله را به همه شبکهها ابلاغ کند که موضوع قرآن در همه شبکهها مورد توجه قرار گیرد همانطور که به ترافیک، ورزش و ... توجه میشود. پس شبکههای دیگر نیز مأموریت قرآنی باید داشته باشد اما نه به شکل تخصصی، به نظر من تمام شبکههای صدا و سیما باید رنگ و بوی قرآنی داشته باشند».
عملکرد دوره قبل قابل قبول است
وی در مورد عملکرد دوره قبلی نیز با بیان اینکه صدا و سیما در زمینه قرآنی نمره قبولی میگیرد، بر این باور است که؛ «در مجموع باید به صدا و سیما در زمینه قرآنی نمره قبولی داد، این به آن معنا نیست که نمیتواند بهتر از این باشد، قطعاً ما با نقطه مطلوب فعالیتهای قرآنی در صدا و سیما فاصله بسیار زیادی داریم اما انصاف را باید رعایت کرد که با توجه به امکانات و نیز مشکلات موجود و خصوصاً در سالهای اخیر که این سازمان از لحاظ بودجهای با آن دست به گریبان بود، به نظر من باید به عملکرد مدیریت قبلی نمره قبولی داد اما بسیار میتوان بهتر از این بود که امیدواریم در دوره جدید به همین ترتیب باشد».
لزوم خارج کردن قرآن از مهجوریت
کریم دولتی، از فعالان قرآنی و نیز مدیر کل امور پژوهشی دانشگاه مذاهب اسلامی، مأموریت ویژه رئیس جدید سازمان صدا و سیما را خارج کردن قرآن از مهجوریت میداند. وی البته در سخنان خود به بحث تولید فیلمها و سریالهای قرآنی نیز اشاره میکند.
اولین سؤالی که از کریم دولتی میشود در مورد اولویتهای قرآنی رئیس جدید سازمان صدا و سیما است که بحث خارج کردن قرآن از مهجوریت را مطرح میکند و میگوید: «بحث مهمی که وجود دارد و در ادامه روند رئیس پیشین رسانه ملی میتواند باشد این است که قرآن را هر چه بیشتر از مهجوریت در بیاورند و در برنامهها و شبکههای مختلف، قرآن را مطرح کنند».
وجود شبکههای تخصصی همیشه مفید نیست
دولتی در ادامه در مورد وضعیت برنامههای قرآنی صدا و سیما میگوید: «به نظر من روند خوبی انجام شده است اما قطعاً نواقصی هم دارد. از جمله اینکه در بسیاری از مواقع اینگونه به نظر میرسد که داشتن شبکههای تخصصی بعضاً باعث این میشود که صداوسیما کارهای قرآنی را بیشتر به آن شبکهها واگذار کند که این امر باعث میشود تا شبکههای عمومیتر کمتر به امر قرآن بپردازند، نکته دیگر اینکه بسیاری از رفتارهایی که میتواند در جامعه به فرهنگ تبدیل شود از طریق فیلمها و سریالها آغاز میشود، به نظر من جای خالی پرداختن به قرآن کریم به شکلهای مختلف از طریق فیلمها و سریالها به شدت احساس میشود و جای کار بسیار زیادی در این زمینه وجود دارد».
فرهنگ قرآنی از طریق ساخت سریال انتقال یابد
این فعال عرصه قرآنی معتقد است با به کار بستن یک مدیریت و درایت خاص میتوان فرهنگ قرآنی را از طریق ساخت فیلم و سریال گسترش داد، «میتوان توقع داشت که این اتفاق مبارک رخ دهد و در همه عرصهها قرآن کریم بتواند جای خود را باز کند. در صداوسیما بسیار کم شاهد هستیم که سریال یا فیلمی با محور قرار دادن یک پیام مهم قرآنی که ادعا داریم برای زندگی است، در عمل ارائه کند. اگر نویسندگان، تهیهکنندگان و کارگردانان اهتمام بورزند تولیدات قرآنی میتواند بسیاری از مشکلات فرهنگی جامعه را پاسخ دهد».
کریم دولتی در پاسخ به این سوال که وجود دو شبکه تخصصی در زمینه قرآن در مجموعه صدا و سیما کمک کننده است یا آسیبرسان، میگوید: «البته کمککننده خواهد بود، هیچ موقع نمیتوان گفت که وجود دو شبکه رادیو تلویزیونی برای ارتقاء فعالیتهای قرآنی کافی است، اما این شبکهها توانستهاند باری را که بر دوش صدا و سیما است از جهت تخصصی به دوش بکشد، اما آن قسمتی که مورد نیاز جدی است و واقعاً جای آن خالی است همان برنامههای عمومی قرآن کریم و جذب عامه مردم به آن برنامههای است که هنوز جایی در تولیدات شبکههای مختلف صدا وسیما ندارد. ما نباید بحثهای قرآنی را تنها به شبکههای تخصصی واگذار کنیم، مگر ما ورزش را تنها در شبکه ورزش پیگیری میکنیم، قطعاً اینگونه نیست. در بحث قرآن نیز میتوانیم به این صورت عمل کنیم ما اعتقاد داریم که قرآن به حدی حرف برای اقشار و گروههای مختلف مردم دارد که بتوان انتظار داشت که شبکههای مختلف قرآن ورود پیدا کند تا خلاءها پر شود».
صدا وسیما با وضعیت مطلوب قرآنی فاصله بسیار دارد
وی در مورد فعالیتهای صورت گرفته در زمینه قرآنی در صدا و سمیا معتقد است که در بخش عمومی زحمات بسیار زیادی کشیده شده است اما قطعاً به نسبت آن اتفاقی که باید میافتاده است هنوز فاصله بسیار زیادی داریم تا به وضعیت مطلوب قرآن در صدا و سیما برسیم.
دولتی در پایان آمادگی جامعه قرآنی برای همکاری ویژه با رئیس جدید سازمان صدا و سیما را اعلام میکند و میگوید: «ضمن آرزوی توفیق برای رئیس جدید سازمان مهمی که بخش عمدهای از تغییرات فرهنگی به آن برمیگردد، از طرف خودم و همه فعالان قرآنی جامعه اعلام آمادگی می کنم که اگر صدا و سیما در روند جدیدش نیاز به بکارگیری نظرات و تجارب فعالان قرآنی داشته باشد کمک خواهند کرد و مطمئن هستم هیچ یک از فعالان قرآنی جامعه برای تحقق اهداف بلند قرآن در صدا و سیما کوتاهی نخواهند کرد».