رسانه ملی زمینه اقتباس از آثار ادبی را فراهم کند/ نویسندگان خوب معرفی شوند

احمد شاکری، نویسنده و منتقد، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره عملکرد رسانه ملی در حوزه کتاب گفت: برای ارزیابی دقیق عملکرد رسانه ملی در حوزه کتاب و کتابخوانی باید تحقیق جامعی انجام شود، اصل این موضوع بسیار مهم بوده و از سوی دیگر مطالبه بحق و درستی است که اهالی کتاب و فرهنگ از رسانه ملی دارند و هم دغدغه دولت در این ایام بوده و همچنین یک ضرورت فرهنگی است و در آن تردیدی نیست.

وی با ابراز امیدواری نسبت به اینکه رئیس جدید سازمان صدا و سیما برنامه‌های تازه‌ای خواهد داشت، افزود: نحوه پرداختن به کتاب و تنوع برنامه‌هایی که چه به طور مستقیم و چه غیرمستقیم می‌تواند در آن موضوعیت پیدا کند و همچنین گوناگونی کتاب‌هایی که تولید می‌شوند همه گستره قابل توجهی را به این پژوهش می‌دهند و پژوهشگاه صدا و سیما و مراکزی که دغدغه جدی در این زمینه دارند، باید در حوزه عملکرد رسانه ملی در حوزه کتاب در یک دهه اخیر پژوهش‌هایی را انجام دهند.

شاکری با اشاره به پرداختن به آثار داستانی در رسانه ملی بیان کرد: با توجه به اینکه آثار داستانی یکی از پرشمارترین عناوین در حوزه نشر است، از این رو حتی در آماری که نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اعلام کرد، مراجعان به کتابخانه‌ها نیز عموماً برای به امانت گرفتن و مطالعه آثار داستانی است و اگر کتب درسی و کمک‌درسی را از این آمار تفکیک کنیم، رتبه نخست به آثار داستانی اختصاص می‌یابد.

این نویسنده ادامه داد: این مقوله بسیار اهمیت دارد و با توجه به اینکه صدا و سیما مجموعه‌ای از تولیدات خود را که بخش مهمی از آن را به خود اختصاص داده مربوط به تله‌فیلم‌های داستانی و فیلم‌های کوتاه داستانی است؛ از این رو این دو پیوند ناگسستی خواهد داشت و به همین دلیل می‌توان در این زمینه تأمل کرد.

معرفی کتاب مناسب برای کودکان در شبکه ویژه آنها

وی در ادامه گفت: تلاش‌های انجام شده به صورت پراکنده طی سال‌های گذشته دیده شده است و برنامه‌های مشخصی نیز وجود دارد که موضوع اصلی آن معرفی کتاب است و در شبکه‌های گوناگون کتاب‌هایی معرفی می‌شود و یا به نقد گذاشته می‌شود، اما به نظر می‌رسد در حوزه داستانی کارهایی باید انجام شود، از جمله اینکه ساختار و هدفگذاری مشخصی باید در این زمینه وجود داشته باشد؛ چرا که در زمینه معرفی آثار داستانی در حوزه کودک و نوجوان کوتاهی‌ها بسیار زیاد است و بخشی از آنها مربوط به سازمان صدا و سیماست و بخش عمده‌ای از آثاری که نوجوانان ما مطالعه می‌کنند مربوط به آثار ترجمه‌ای بوده و در ژانر ادبیات وحشت نوشته شده‌اند.

شاکری تصریح کرد: صدا و سیما با توجه به اینکه شبکه مستقلی را برای این گروه سنی در اختیار دارد و برنامه‌های بسیار پربیننده‌ای را برای کودکان و نوجوانان معرفی می‌کند، معرفی آثار مناسب در این زمینه برای آنها می‌تواند مؤثر باشد. از این رو هدفگذاری و ساز و کار مشخصی باید در این زمینه وجود داشته باشد که در غیر این صورت تعامل سازنده‌ای بین صدا و سیما و مجموعه‌های تولید کننده و فضای ادبی کشور هم وجود نخواهد داشت، چون فضای ادبی کشور هم تولید می‌کند، هم نشر را انجام می‌دهد، هم تبلیغ می‌کند و هم نظریه‌پردازی می‌کند.

حمایت از نویسندگان خوب با معرفی آنها در رسانه ملی

وی با بیان اینکه در کنار معرفی کتاب توجه به نویسندگان نیز اهمیت ویژه‌ای دارد، بیان کرد: کتاب از نویسنده خود جدا نیست و بخشی از حمایت ما از کتاب و معرفی ما از کتاب این است که نویسندگان خوب نیز در رسانه ملی معرفی شود.

این منتقد با بیان اینکه اقتباس یکی از موارد مغفول در رسانه ملی است، اظهار کرد: فکر تأسیس دفتر ادبیات اقتباس در صدا و سیما مربوط به حدود 10 سال پیش است و طی این سال‌ها این دفتر در سیما فیلم تأسیس شده و مورد توجه و تحلیل قرار گرفت و برای اینکه صلاحیت و میزان استفاده از این آثار برای اقتباس تله فیلم یا مجموعه‌های داستانی تصویب شود و از میان آنها تعدادی خریداری و تصویب شد و صدا و سیما در این زمینه تا این حد پیش رفت، اما ما ثمره عملی در این زمینه ندیده‌ایم.

وی افزود: از حدود 40 هزار اثر تولید شده، 200 اثری که به تصویب رسید و حق رایت برخی از آنها خریداری شد، می‌توان گفت تعداد انگشت‌شماری تبدیل به تله‌فیلم شد، در حالی که یکی از راه‌های حمایت غیرمستقیم و البته مؤثر تولید اثر در ژانر تصویری و تله‌فیلم از آثار داستانی خوب کشور است و این موضوع نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

امکان اقتباس از بسیار از آثار داستانی مقدور نیست

شاکری در پاسخ به اینکه ضعف عملکرد رسانه ملی در حوزه کتاب به دلیل ارتباط ضعیف مسئولان حوزه کتاب با رسانه ملی است، بیان کرد: فرآیندی که ما در حال حاضر نتایج آن را می‌بینیم، نمی‌توان یک سویه به آن نگاه کرد، یعنی ما انتظار داریم مقوله کتاب در رسانه ملی به صورت جدی‌تر پرداخته شود و این محصول و نتیجه برای همه مدیران فرهنگی و نویسندگان اهمیت دارد و طبعاً همه کسانی که در این فرایند کمک کنند، به اندازه خود مؤثر هستند، از این رو تا حدودی با شما موافق هستم که سهمی از این مربوط به صدا و سیما و سهمی هم مربوط به دیگر ارکان مؤثر در این فرآیند است.

این نویسنده ادامه داد: آمار انتخاب 200 عنوان کتاب از میان 40 هزار عنوان، یک حقیقت تلخ و بسیار نگران‌کننده‌ای را به ما می‌گوید و تعداد قابل توجهی از آثار داستانی به دلایل متعدد امکان اقتباس از آنها مقدور نیست که یا به لحاظ محتوایی دارای غنای لازم نیستند و یا به لحاظ ساختاری جذابیت ندارند و یا از نظر تصویری نیستند. این خود یک هشدار است و نمی‌توان گفت در این زمینه صدا و سیما مقصر هست، این را نویسندگان باید بدانند که در دنیای جدید که دنیای رسانه‌های تصویری است برای چه می‌نویسند و نگاهی به اقتباس از آثارشان دارند یا خیر.

بهترین شیوه برای تبلیغ آثار داستانی اقتباس آنها به فیلم هست

وی با بیان اینکه مراکز نشر و مجموعه‌هایی که باید این امر را تسهیل کنند نیز راهبرد مشخصی ندارند و درگیر مقوله توزیع و تولید و تبلیغ کتاب هستند، گفت: مقوله رایت آثار در این راستا نیز اهمیت دارد و بخش عمده‌ای از آثار تصویری داستانی محصول فیلم‌نامه‌های داستانی هستند و ما نیاز به یک حلقه واسط داریم و اگر بپذیریم بهترین شیوه برای تبلیغ آثار داستانی اقتباس آنها به فیلم هست، حلقه واسطی داریم که در کشور ما به درستی تعیین نشده است و این حلقه واسط این است که باید فیلم‌نامه‌نویسانی باید وجود داشته باشند که این کار را تبدیل کنند و بخش عمده‌ای از فرایند اقتباس تبدیل به متنی است که به صورت مستقل نوشته شده و باید تبدیل شود به متنی که تولید خواهد شد.

شاکری در پایان یادآور شد: ما در این زمینه نیاز به تجربه‌اندوزی، برنامه‌ریزی و آموزش داریم، یعنی حتی آثار داستانی خوب نیز برای اینکه تبدیل به فیلم شوند نیازمند مهارت ویژه هستند و در این راستا باید مراکز آموزشی و صدا و سیما کار کنند و انتظار اینکه داستان‌نویس کار داستانی خود را تبدیل به فیلم‌نامه کند، انتظار دور از ذهنی است و این اتفاق به درستی رخ نمی‌دهد.