تحولات مفهومی واژه «انصار» از زمان ساخت آن تا عصر تدوين بررسی شد
گروه انديشه: مقاله «زمينه‌ها و گاه‌شناسی ساخت نام انصار و تحولات مفهومی پس از آن تا عصر تدوين» تأليف صادق آئينه‌وند و مهران اسماعيلی در نخستين شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی «نامه پژوهش تاريخ اسلام» منتشر شد.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، واژه انصار و انصاری از پركاربردترين لقب‌های يادشده در منابع تاريخی به ويژه صحابه‌شناسی، طبقات‌نگاری و منابع رجالی و زندگی‌نامه‌هاست.
كاربرد اين واژه در مطالعات تاريخی صدر اسلام، دو قبيله ساكن يثرب (اوس و خزرج) را به ياد می‌آورد؛ كسانی كه با تدبير حكيمامنه پيامبر اسلام(ص)، اختلاف‌های درونی خود را كنار گذاشتند و با نام انصار، به وحدت رسيدند.
مفهوم انصار هنگامی آشكارتر شد كه در برابر واژه مهاجران قرار گرفت. مهاجران و انصار دو گروه اصلی مسلمانان نخستين بودند كه در رويدادهای دوران پيامبر اكرم(ص) بسيار تأثير گذاشتند.
اين پژوهش به پاسخگويی بدين پرسش‌ها می‌پردازد: واژه انصار از ديد زبان‌شناسی تاريخی، از چه هنگام در قالب نام گروهی از افراد به كار رفت، چرا پديد آمد و چه روندی را در تحول معنايی گذراند؟
نويسندگان اين مقاله را در بخش‌های معنای انصار نزد لغت‌شناسان، زمينه پيدايی انصار، نخستين نصرت بوميان، گاه‌شناسی پيدايی نام انصار، نخستين كاركرد نام انصار، نخستين مفهوم انصار، چارچوب مفهومی انصار و ... مورد بررسی قرار داده است.
بررسی معناشناسانه امروزی به ويژه با رويكرد تاريخی، گوشه و كنار تاريك تاريخ را برای پژوهشگران روشن می‌كنند. اين پژوهش در پی بررسی تاريخی نام و مفهوم انصار از آغاز كاربردش تا عصر تدوين منابع تاريخی است و اثبات می‌كند كه نام انصار به گمان قوی در سال‌های سوم تا پنجم هجری ساخته شده است.
مفهوم سياسی ـ دينی اين نام در آن دوره چنان بود كه بيشتر، قبيله‌های خزرجی و بخشی از قبيله‌ای اوسی در چارچوب آن می‌گنجيدند و به مسلمانان نيز محدود نمی‌شد. اين نام بيش از اين‌كه به انگيزه ادغام اوس و خزرج تأسيس شده باشد برای جداسازی بوميان از غير بوميان ساخته شده است.
انصار نامی بود كه خداوند متعال پيروان حضرت عيسی(ع) را با آن ياد كرد و از اين رو بوميان انصار الله خواهند بود نه انصار پيامبر(ع) يا مؤمنان. اين نام بر اثر اخراج يهوديان از شبه جزيره در سده نخست هجری و بالا گرفتن نزاع‌های قديمی ـ قبيله‌ای جنوبی ـ شمالی در سده دوم، در منابع نسبی عصر تدوين، در جای نام اوس و خزرج نشست و با تهی شدنش از معنای سياسی ـ دينی، سرانجام در برخی از كاربردهايش به تقابل معنايی دچار شد.
نخستين شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی نامه پژوهش تاريخ اسلام به صاحب‌امتيازی انجمن ايرانی تاريخ اسلام و به مديرمسئولی محمد‌رضا بارانی و سردبيری فاطمه جان‌احمدی در پائيز شماره 1389 به بهای 10000 ريال منتشر شده است.
كاربرد اين واژه در مطالعات تاريخی صدر اسلام، دو قبيله ساكن يثرب (اوس و خزرج) را به ياد می‌آورد؛ كسانی كه با تدبير حكيمامنه پيامبر اسلام(ص)، اختلاف‌های درونی خود را كنار گذاشتند و با نام انصار، به وحدت رسيدند.
مفهوم انصار هنگامی آشكارتر شد كه در برابر واژه مهاجران قرار گرفت. مهاجران و انصار دو گروه اصلی مسلمانان نخستين بودند كه در رويدادهای دوران پيامبر اكرم(ص) بسيار تأثير گذاشتند.
اين پژوهش به پاسخگويی بدين پرسش‌ها می‌پردازد: واژه انصار از ديد زبان‌شناسی تاريخی، از چه هنگام در قالب نام گروهی از افراد به كار رفت، چرا پديد آمد و چه روندی را در تحول معنايی گذراند؟
نويسندگان اين مقاله را در بخش‌های معنای انصار نزد لغت‌شناسان، زمينه پيدايی انصار، نخستين نصرت بوميان، گاه‌شناسی پيدايی نام انصار، نخستين كاركرد نام انصار، نخستين مفهوم انصار، چارچوب مفهومی انصار و ... مورد بررسی قرار داده است.
بررسی معناشناسانه امروزی به ويژه با رويكرد تاريخی، گوشه و كنار تاريك تاريخ را برای پژوهشگران روشن می‌كنند. اين پژوهش در پی بررسی تاريخی نام و مفهوم انصار از آغاز كاربردش تا عصر تدوين منابع تاريخی است و اثبات می‌كند كه نام انصار به گمان قوی در سال‌های سوم تا پنجم هجری ساخته شده است.
مفهوم سياسی ـ دينی اين نام در آن دوره چنان بود كه بيشتر، قبيله‌های خزرجی و بخشی از قبيله‌ای اوسی در چارچوب آن می‌گنجيدند و به مسلمانان نيز محدود نمی‌شد. اين نام بيش از اين‌كه به انگيزه ادغام اوس و خزرج تأسيس شده باشد برای جداسازی بوميان از غير بوميان ساخته شده است.
انصار نامی بود كه خداوند متعال پيروان حضرت عيسی(ع) را با آن ياد كرد و از اين رو بوميان انصار الله خواهند بود نه انصار پيامبر(ع) يا مؤمنان. اين نام بر اثر اخراج يهوديان از شبه جزيره در سده نخست هجری و بالا گرفتن نزاع‌های قديمی ـ قبيله‌ای جنوبی ـ شمالی در سده دوم، در منابع نسبی عصر تدوين، در جای نام اوس و خزرج نشست و با تهی شدنش از معنای سياسی ـ دينی، سرانجام در برخی از كاربردهايش به تقابل معنايی دچار شد.
نخستين شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی نامه پژوهش تاريخ اسلام به صاحب‌امتيازی انجمن ايرانی تاريخ اسلام و به مديرمسئولی محمد‌رضا بارانی و سردبيری فاطمه جان‌احمدی در پائيز شماره 1389 به بهای 10000 ريال منتشر شده است.
مطالب مرتبط
