رحمت و غفران خداوندی؛ مانعی در فوریت عذاب
گروه اجتماعی: با توجه به غفران و رحمت خداوند، عذاب براى موعدى كه قرار داده و از آن به هيچ وجه گريزى نیست قرار داده شده است؛ خداوند به خاطر اينكه غفور و داراى رحمت است از فوريت عذاب صرفنظر کرد.
آيات بسياری از قرآن كريم بندگان را به «رحمت» خداوند توجّه می‌دهند و تأكيد آيات قرآن بر اين نكته است كه خداوند در عذاب بندگان تعجيل نمی‌كند و همواره رحمت و آمرزش او بر عذابش سبقت دارد. آيه 58 سوره كهف می گويد: « َو رَبُّك الْغـَفـُورُ ذُو الرَّحـْمـَةِ؛ پروردگار تو آمرزنده و صاحب رحمت است»، «لَوْ یـُؤَاخـِذُهـُم بـِمـَا كـسـبـُوا لَعـَجَّلَ لهَُمُ الْعـَذَاب بَل لَّهُم مَّوْعِدٌ لَّن يجِدُوا مِن دُونِهِ مَوْئلاً»، «اگـر مـی‌خـواسـت آنـهـا را بـه اعـمـالشـان مـجـازات كند هر چه زودتر عذاب را بر آنها مى فرستاد؛ ولى بـراى آنـهـا مـوعـدى اسـت كـه بـا فـرا رسـیـدن آن راه فـرارى نـخـواهـنـد داشـت»
كلمه «غفور» صيغه مبالغه است كه بر كثرت مغفرت دلالت مى‌كند و الف ولام در« الرحمة» الف و لام جنس است، يعنى همه قسم رحمت را دارد. «غفور ذوالرحمة» معنايش اين است كه رحمت خدا شامل هر چيز هست پس «غفور» مشمولين «ذوالرحمة» را بيشتر مى‌كند و موانعى را كه نمى‌گذارد رحمت خدا شامل مشمول شود برطرف مى‌سازد.
پس غفور كوشش و كثرت عمل دارد، و ذى‌الرحمة انبساط و شمول بر هر چيز كه مانعى در آن نيست. به خاطر همين نكته است كه مغفرت را به صيغه مبالغه و رحمت را به ذى‌الرحمة كه شامل جنس رحمت است تعبير آورده كرده است.
و خلاصه معنا اين است كه اگر پروردگار تو مى‌خواست ايشان را مؤاخذه كند، عذاب را بر آنان فورى مى‌كرد، ليكن عجله نكرد، چون غفور و داراى رحمت است بلكه عذاب را براى موعدى كه قرار داده و از آن به هيچ وجه گريزى ندارند حتمى نمود و به خاطر اينكه غفور و داراى رحمت است از فوريت آن صرفنظر فرمود (تفسير الميزان، آيه 58سوره كهف).
برنامه تربيتى خداوند نسبت به بندگان چنين است كه تا آخرين مرحله به آنـهـا فـرصت م‍‍ی‌دهد و هرگز مانند جباران روزگار فورا اقدام به مجازات نمى‌كند، بلكه رحـمـت واسـعـه او هـميشه ايجاب مى‌كند كه حداكثر فرصت را به گناهكاران بدهد؛ غفران او ايجاب مى‌كند كه توبه كاران را بيامرزد و رحمت او اقتضاء مى‌كند كه در عذاب غـیـر آنـهـا نـیـز تـعـجيل نكند شايد به صفوف توبه‌كاران بپيوندند ولى عدالت او هم اقـتـضـا مـى‌كـنـد وقـتى طغيان و سركشى به آخرين درجه رسيد حسابشان را صاف كند و اصـولا بـقاء چنين افراد فاسد و مفسد كه اميدى به اصلاحشان نيست از نظر حكمت آفرينش معنى ندارد، بايد نابود شوند، و زمين از لوث وجودشان پاك گردد.(تفسير نمونه، آيه 58 سوره كهف).
توجّه به اين رحمت گسترده خداوند است كه در دعای روز نهم برای درخواست آن دست به آسمان می‌بريم كه «اللهمّ اجْعَلْ لی فيهِ نصيباً من رَحْمَتِكَ الواسِعَةِ واهْدِنی فيهِ لِبراهِينِكَ السّاطِعَةِ وخُذْ بناصيتی الى مَرْضاتِكَ الجامِعَةِ بِمَحَبّتِكَ يا أمَلَ المُشْتاقين؛ خدايا قرار بده برايم در آن بهره‌اى از رحمت فراوانـت و راهنمائيم كن در آن به برهان و راه‌هاى درخشانت و بگير عنانم به سوى رضايت همه جانبه‌ات بدوستى خود اى آرزوى مشتاقان»
كلمه «غفور» صيغه مبالغه است كه بر كثرت مغفرت دلالت مى‌كند و الف ولام در« الرحمة» الف و لام جنس است، يعنى همه قسم رحمت را دارد. «غفور ذوالرحمة» معنايش اين است كه رحمت خدا شامل هر چيز هست پس «غفور» مشمولين «ذوالرحمة» را بيشتر مى‌كند و موانعى را كه نمى‌گذارد رحمت خدا شامل مشمول شود برطرف مى‌سازد.
پس غفور كوشش و كثرت عمل دارد، و ذى‌الرحمة انبساط و شمول بر هر چيز كه مانعى در آن نيست. به خاطر همين نكته است كه مغفرت را به صيغه مبالغه و رحمت را به ذى‌الرحمة كه شامل جنس رحمت است تعبير آورده كرده است.
و خلاصه معنا اين است كه اگر پروردگار تو مى‌خواست ايشان را مؤاخذه كند، عذاب را بر آنان فورى مى‌كرد، ليكن عجله نكرد، چون غفور و داراى رحمت است بلكه عذاب را براى موعدى كه قرار داده و از آن به هيچ وجه گريزى ندارند حتمى نمود و به خاطر اينكه غفور و داراى رحمت است از فوريت آن صرفنظر فرمود (تفسير الميزان، آيه 58سوره كهف).
برنامه تربيتى خداوند نسبت به بندگان چنين است كه تا آخرين مرحله به آنـهـا فـرصت م‍‍ی‌دهد و هرگز مانند جباران روزگار فورا اقدام به مجازات نمى‌كند، بلكه رحـمـت واسـعـه او هـميشه ايجاب مى‌كند كه حداكثر فرصت را به گناهكاران بدهد؛ غفران او ايجاب مى‌كند كه توبه كاران را بيامرزد و رحمت او اقتضاء مى‌كند كه در عذاب غـیـر آنـهـا نـیـز تـعـجيل نكند شايد به صفوف توبه‌كاران بپيوندند ولى عدالت او هم اقـتـضـا مـى‌كـنـد وقـتى طغيان و سركشى به آخرين درجه رسيد حسابشان را صاف كند و اصـولا بـقاء چنين افراد فاسد و مفسد كه اميدى به اصلاحشان نيست از نظر حكمت آفرينش معنى ندارد، بايد نابود شوند، و زمين از لوث وجودشان پاك گردد.(تفسير نمونه، آيه 58 سوره كهف).
توجّه به اين رحمت گسترده خداوند است كه در دعای روز نهم برای درخواست آن دست به آسمان می‌بريم كه «اللهمّ اجْعَلْ لی فيهِ نصيباً من رَحْمَتِكَ الواسِعَةِ واهْدِنی فيهِ لِبراهِينِكَ السّاطِعَةِ وخُذْ بناصيتی الى مَرْضاتِكَ الجامِعَةِ بِمَحَبّتِكَ يا أمَلَ المُشْتاقين؛ خدايا قرار بده برايم در آن بهره‌اى از رحمت فراوانـت و راهنمائيم كن در آن به برهان و راه‌هاى درخشانت و بگير عنانم به سوى رضايت همه جانبه‌ات بدوستى خود اى آرزوى مشتاقان»
