بی‌توجهی مسئولان به کتابت قرآن/ ناشران از سرمایه‌گذاری می‌پرهیزند
گروه ادب: کاتب برگزیده قرآن از بی‌توجهی مسئولان نسبت به این هنر و پرهیز ناشران از سرمایه‌گذاری بر روی مصاحف کتابت‌شده به عنوان مشکلات کاتبان در این حوزه یاد کرد.
حمایت از کتابت قرآن که در گذشته بسیار رایج بوده و گاه در قالب سنت در میان برخی از خانواده‌ها جریان داشته است، امروزه صورت کمرنگ‌تری به خود گرفته است. خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) به منظور بررسی چگونگی حمایت از روند کتابت قرآن و مشکلاتی که کاتبان در خوشنویسی و ارائه این آثار به بازار نشر با آنها روبرو هستند، با میثم خادمان، کاتب کشورمان، به گفت‌وگو نشسته است که متن آن را در ادامه می‌خوانید.
ـ کاتبان در حوزه خوشنویسی قرآن با چه مشکلاتی روبرو هستند؟
برخی مسائل در این حوزه وجود دارد که احساس می‌کنم بیشتر مربوط به بحث دولتی و حمایتی است و نوع طرز تفکری که در نحوه کتابت وجود دارد. مثلاً اینکه انتهای هر صفحه باید به آیه ختم شود.
نمی‌دانم چرا این طور به این موضوع نگاه می‌شود؛ اگر به قرآن‌هایی که طی چند قرن گذشته کتابت شده و در موزه‌ها نگهداری می‌شوند نگاه کنید، می‌بینید که از همان قرآن‌های اولیه که به خط کوفی نوشته شده‌اند، درصد بسیاری از پایان هر صفحه از مصاحف به آیه ختم شده است.
البته این موضوع ویژگی خاصی نیست که فکر کنیم موضوع منحصر به فردی است و به مصحف ویژگی خاصی می‌بخشد. این در حالی است که در حوزه صفحه‌آرایی دست ما باز است و می‌توان ویژگی‌های مختلف را برای مصاحف اعمال کرد.
گاهی دیده می‌شود که صفحات پر از کلمات است و گاهی تعداد کلمات کم است که این روند، قاعده خیلی خوبی نیست و از نظر بصری که از سوی مسئولان و کارشناسان این حوزه قابل پذیرش نیست و صورت زیبا و جالبی ندارد.
ـ آیا می‌توانید در این باره و به منظور ملموس‌تر شدن موضوع، مثال‌هایی را بیان کنید؟
برای مثال قرآن ارسنجانی و نیریزی که قدیمی هستند و در موزه‌ها نگهداری می‌شوند، از این نمونه‌ها هستند که اصل آن به صورت نفیس و عالی چاپ شده است، ولی باز همه کلمات را اسکن کردند و چیدمان را طوری قرار دادند که هر صفحه به آیه ختم شود.
این موضع به این معنی است که اصل نسخه نیز به این شکل نیست. وقتی نسخه‌برگردان را به عنوان الگو پیش رویمان می‌گذاریم، خط مربوط به ارسنجانی است، ولی الگوی ترکیب کلماتی که پیش روی ما است، با ترکیب کلماتی که ارسنجانی در این نسخه قرار داده یکسان نیست و تفاوت‌هایی دارد.
ـ از دیگر مشکلات این حوزه برایمان بگویید.
مشکل دیگر این است که رسم‌الخط واحد برای کتابت قرآن نداریم. در این راستا دارالقرآن الکریم یک رسم‌الخط دارد و دیگر مراکز رسم‌الخط دیگری. بحث رسم‌المصحف نیز همچنان نامشخص است و هنوز به شکل واحدی در این باره نرسیده‌ایم که کاتبان به عنوان الگو از آن بهره بگیرند و کار را بر اساس آن شروع کنند.
ـ دغدغه‌هایی که کاتبان قرآن در این باره دارند آیا صرفاً به رسم‌الخط و رسم‌المصحف یا موارد بیان شده ختم می‌شود یا مورد دیگری نیز در این باره وجود دارد؟
دغدغه من به عنوان کاتبی که به خط نستعلیق می‌نویسم، این است که اغلب مصاحفی در حوز‌ه‌های مختلف، با مدل‌های مختلف و از نفیس‌ترین گونه تا معمولی‌ترین چاپ می‌شوند که همه یکسان هستند و تنها در قطع کوچک و بزرگ یا رنگ و ظاهر تغییراتی پیدا کرده‌اند.
وزارت ارشاد نیز فایل این مصاحف را به صورت رایگان در اختیار ناشران قرار می‌دهد و طبیعی است که ناشر به استفاده از این فایل‌ها روی می‌آورد چون هزینه کمتری برایش دارد. بنابراین ناشران هیچ گاه به دنبال سرمایه‌گذاری روی مصاحف کتابت شده که ریسک بالایی دارند و ممکن است به فروش نرسند و نیازمند مراحل مختلفی برای چاپ هستند و این روند با فایل‌های آماده قابل قیاس نیست، نمی‌روند.
ـ آیا دولت برای چاپ کردن این مصاحف حمایتی را در نظر نگرفته است؟
تاکنون که این طور نبوده است. برای کسی که قرآن کریم را کتابت می‌کند، باید شرایط به گونه‌ای فراهم باشد که دغدغه‌ای غیر از چاپ و کتابت قرآن نداشته باشد.
در این صورت فرد کاتب، باید کلمات را از نظر جاافتادگی اعراب و کلمات و صحت آنها مورد بررسی قرار دهد و مواظبت کند که کار درست انجام شود. باید قانونی به این صورت وجود داشته باشد که حقوق این افراد از بیت‌المال داده شود و قرآن کتابت شده وی به چاپ برسد و مراحل اداری آن به آسانی انجام شود و کار به نوعی پوشش داده شود که مشکلی پیش نیاد.
در این راستا نمی‌توان کار شخصی انجام داد. کاتب باید مطمئن شود که وقتی می‌خواهد برای کتابت قرآن، یک تا دو سال زمان صرف کند، این مصحف از نظر رسم‌المصحف با آنچه مورد نظر مسئولان مراکز قرآنی است، مشکلی نداشته باشد.
متاسفانه قرآن‌هایی را که من کتابت کرده‌ام، از طریق رابطه‌هایی که در این راستا به آنها معرفی شدم، به چاپ رسیدند و مورد حمایت قرار گرفتند و اگر غیر از این بود، جواب منفی در این باره می‌گرفتم.
مدت زمان پنج سال است که مشاهده می‌کنم که اقدامات خاصی در این باره صورت نمی‌گیرد و همین موضوع سبب کمرنگ شدن فعالیت کتابت قرآن شده است. من نیز در راستای کتابت قرآن کم‌کار شده‌ام و رو به فارسی‌نویسی آورده‌ام.
ـ منظورتان از فارسی‌نویسی چیست؟
در طول سال‌های گذشته اشعار پروین را با قلم نگاشتم؛ اثرم چاپ شد. همین طور به نگارش اشعار حافظ با قلم پرداختم، آن اثر نیز به چاپ رسید. این در حالی بود که علاقه من به کتابت قرآن بود، ولی وقتی می‌بینم که به این حوزه اهمیت داده نمی‌شود، علاقه‌ام کاهش می‌یابد و در راهی قرار می‌گیرم که مخاطبان بیشتری وجود دارند.
در این حوزه، مهمترین نکته بحث سفارش کار است که کاتب خیالش آسوده باشد و زمان یکی دو سال را که می‌خواهد برای کتابت قرآن وقت بگذارد، کارش پوشش داده شود؛ در صورتی که اکنون برای گذران، مجبور هستم سه، چهار روز از هفته را به مدرسه بروم و خوشنویسی را آموزش دهم.
این حوزه نیز مشکلات خاص خود را دارد و هنوز زمان لازم برای کار با قلم به معلمان داده نمی‌شود و خط تحریری هم برای دانش‌آموزان حالت تفریح دارد و زمان زیادی باید در این راه تلاش کرد و وقت گذاشت که این مشکلات حل شود.
