شیخ محمدسید النقشبندی؛ امام‌المبتهلین مصر + چند صوت ماندگار
کانون خبرنگاران نبأ: شیخ محمدسید النقشبندی که امام‌البتهلین و امام‌المداحین مصر لقب گرفت در زمینه ابتهال حرف اول عصر خود را می‌زد؛ ترکیب زیباترین نغمه‌های موسیقی عرب و الحان مصری در ابتهال وی، نقشبندی را پیشوای مبتهلان جهان اسلام کرد.
به گزارش کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، الشیخ محمدسید النقشبندی، مبتهل برجسته مصری در سال 1920 میلادی (1299 هجری شمسی) در دمیره مرکز طلخای دقهلیه مصرمتولد شد و سپس جهت کسب دانش و تجربه قرآنی توسط مادر به طهطای سوهاج نقل مکان کرد.
شهرت او به جهت ابتهال‌های زیبای وی است تا حدی که به وی صفت امام‌المبتهلین دادند؛ وی در سال 1976 میلادی(1355 هجری شمسی) وفات یافت؛ در مجلس ختم او استاد محمدتقی مروت از نخستین قاریان ایرانی به قرائت آیاتی از کلام‌الله مجید پرداخت.
مهدی دغاغله، قاری بین‌المللی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار کانون نبأ، در رابطه با زندگی و شخصیت استاد سید محمد نقشبندی، ضمن اشاره به دوران طلایی ابتهال در جهان و خصوصا در کشور مصر، گفت: عصرطائی تقریبا جهانی است و بیشتر در دهه 60 و70 میلادی نمایان بوده است.
وی افزود: درمصرتمامی هنرها از جمله شعر، سینما و ... به اوج خود رسیده بود؛ عصرطلایی در مصر نه تنها شامل ابتهال، بلکه شامل تمامی هنرهای شنیداری از جمله تلاوت قرآن، انشاد دینی وحتی غناء می‌شد. بین اهل موسیقی متعهد و قاریان برجسته قرآن و ابتهال، مراودت وهمنشینی‌های هنری مستمری بوده است.
سیدالنقشبندی در زمینه ابتهال حرف اول عرص خود را می‌زد
دغاغله در ادامه استاد سید محمد نقشبندی را یکی از بزرگان هنر ابتهال دانست و افزود: شروع شهرت سید محمد نقشبندی درسال 1967 میلادی (1346 هجری شمسی) بود. وی را می‌توان به جهت وجود شاخص‌های مختلفی به عنوان یکی از اعلام و بزرگان این عصر دانست که درزمینه ابتهال حرف اول عصر خود را می‌زد.
خشوع ذاتی و صدق اداء؛ ویژگی‌های سیدالنقشبندی
وی با تأکید بر پیشگام بودن استاد نقشبندی در هنرابتهال به شاخصه‌های برتر این مرد بزرگ اشاره و تصریح کرد: از جمله شاخص‌هایی که استاد نقشبندی را برتر و پیشگام‌تر از سایرین می‌کرد، می‌توان به مواردی اشاره کرد؛ برخورداری از صوت بسیار نفیس و بی‌نظیر در ویژگی‌هائی چون ارتفاع، مساحت، طنین، انعطاف، خشوع ذاتی و صدق اداء، دارا بودن فضائل اخلاقی و پایبندی به اعتقادات اسلامی و معروف شدن به زهد و پرهیزکاری، دارا بودن گرایش فرقه نقشبندیه که خود درتلطیف روحی وی نقش مؤثری داشته است، از جمله این ویژگی‌هاست.
استفاده از موضوعات متنوع در ابتهال
وی در ادامه در رابطه با دیگر شاخصه‌های این مبتهل برجسته جهان اسلام اظهار کرد: اهتمام مادر وی در تربیت قرآنی فرزندش که درخردسالی وی را به شهر طهطا واقع در استان سوهاج برده که در آنجا به کسب دانش و تجربه قرآنی پرداخت، دارا بودن سبک خاص و منحصر به فرد درادای ابتهال همراه با احساسی بی‌نظیر، استفاده از موضوعات متنوع در ابتهال ازجمله امور مبتلا به روز، مانند بیان ظلم صهیونیسم و... از دیگر ویژگی‌های برتر نقشبندی به‌شمار می‌رود.
آغاز شهرت از اجرای برنامه در میلاد امام‌حسن(ع)
این قاری بین‌المللی آغاز شهرت استاد نقشبندی را در اجرای برنامه‌ای به‌مناسبت میلاد امام حسین(ع) دانست و اظهار کرد: آغاز شهرت این مرد بزرگ از اجرای برنامه به‌مناسبت میلاد امام حسین(ع) رقم خورد که شدیدا مورد استقبال حاضرین قرارگرفت.
جویایی حقیقت سلمان فارسی؛ از مهم‌ترین آثار سیدالنقشبندی
وی در ادامه در معرفی مهم‌ترین آثار سیدمحمد نقشبندی گفت: ازجمله مهم‌ترین آثارسید نقشبندی می‌توان به تولید آثار(جویایی حقیقت سلمان فارسی) و نیز مجموعه ابتهالات ویژه ماه رمضان اشاره کرد.
دغاغله با نقل قولی از شیخ عبدالرحیم دویداریکی از مبتهلان مصری ادامه داد: شیخ عبدالرحیم دویدار یکی ازمبتهلین مصری که بامرحوم سید نقشبندی رفاقت صمیمانه داشت می‌گوید: «توانمندی‌های صوت نقشبندی بی‌نظیراست ومن همیشه او را استاد خودم وهمه مبتهلان مصری می‌دانم وعشاق وی درکشور شما (ایران) ازمصری‌ها کمتر نیست تا جائی که هنگام وفاتش آقای محمدتقی مروّت ازایران آمد و درمجلس ترحیم وی تلاوت قرآن کرد».
این دکترای ادبیات عرب با تأکید بر خاص بودن و برتری استاد نقشبندی نسبت به هم‌دوران‌های خود گفت: همزمان با نقشبندی مبتهلین قدری همچون شیخ طه الفشنی، شیخ علی‌الزاوی، شیخ عبدالتواب بساتینی، شیخ ممدوح عبد‌الجلیل و شیخ کامل یوسف بهتیمی و دیگران بودند اما طعم و حلاوت اجرای مرحوم شیخ سید چیز دیگری بود.
ترکیب زیباترین نغمه‌های موسیقی عرب و الحان مصری در ابتهال سید النقشبندی
وی در ادامه به شیوه‌های انتخابی استاد در اجراها اشاره و اظهار کرد: سید نقشبندی ازحیث جلوه‌های هنری وموسیقائی زیباترین ومؤثرترین نغمه‌های کلاسیک موسیقی عربی وهمچنین الحان محلی مصری را جهت اجرا انتخاب کرد.
این فعال قرآنی با تأکید برتنوع و وسعت هنر این مبتهل بزرگ تصریح کرد: پرداختن به موضوعات مختلف مناجات، ادعیه، تواشیح، مدح رسول گرامی اسلام واهل‌بیت(ع)، قصاید عرفانی، قصاید سیاسی، اسماء‌الله الحسنی، اجرای غنای دینی (به همراهی‌سازهای موسیقی) دال برتنوع و وسعت هنر این مبتهل بزرگ است.
سیدالنقشبندی؛ امام‌المبتهلین مصر
وی در ادامه با تأکید بر روحیه سرشار ازمعنویت این استاد بزرگ به القاب او اشاره کرد و افزود: قفله‌های زیبا ویژه ابتهال وحس و حال سرشار از معنویت ازجمله ویژگی‌های این استاد بزرگ است؛ ازاین رو القاب مختلفی به وی داده شد که از جمله آن‌ها می‌توان به الصوت الخاشع(نوای خاشع)، کروان الربانی(قناری ملکوتی)، قیثاره السماء(سازآسمانی) و امام المبتهلین(پیشوای مبتهلان) اشاره کرد.
دغاغله در ادامه سبک زندگی استاد نقشبندی را ساده و معنوی دانست و گفت: زندگی وی بسیار ساده ومعنوی بود و درهنگام وفات درسال 1976 میلادی (1355 هجری شمسی) چیززیادی ازمال دنیا نداشت.
وی با اشاره به گنجینه‌های ارزشمند استاد نقشبندی افزود: استاد نقشبندی پس ازمرگ گنجینه‌ای بسیار ارزشمند صوتی و تصویری از ابتهال، سرود، تواشیح و تلاوت قرآن به یادگار گذاشت.
شعاع‌نوری که کسی که آن نخواهد رسید
این قاری بین المللی در پایان با نقل قولی از دکترمصطفی محمود در مورد استاد نقشبندی به بیانات خود خاتمه داد: دکترمصطفی محمود در برنامه تلویزیونی در مورد نقشبندی گفت؛ «او همانند شعاع نوری است که کسی به اونخواهد رسید».
شیخ‌محمد نقشبندی در کلام محمود لطفی‌نیا
محمود لطفی‌نیا، یکی از قاریان برجسته کشور نیز در گفت‌وگو با خبرنگار کانون نبأ به بیان نکاتی در رابطه با این مبتهل برجسته کشوری پرداخت و گفت: استاد سید محمد النقشبندی را می‌توان از پرآوازه‌ترین منشدان و مبتهلان دوران طلایی انشاد دینی در کشور مصر دانست. دوران طلایی ابتهال و انشاد دینی در مصر را اگر به چند دوره تقسیم کنیم، می‌توان از میان متقدمین شخصیت‌های برجسته‌ای چون «شیخ علی محمود، محمد فیومی و طه الفشنی» و از میان متأخرین، بزرگانی چون «محمد عمران و محمد الهلباوی» را نام برد.
وی افزود: در این میان امثال شیخ محمد نقشبندی، نصرالدین طوبار و محمد طوخی هر کدام با ابتکارات و نوآوری‌هایی که در زمینه سبک‌های اجرای ابتهال و انشاد دینی داشته‌اند، از امتیازات خاصی برخوردارند که این امتیازات موجب جلب توجّه مخاطبان بسیاری برای شنیدن آوای آسمانی ابتهال در اطراف و اکناف جهان شده است.
لحن‌پردازی‌های زیبا در مقام‌های بیات و حجاز و سه‌گاه نقشبندی را امام‌المداحین کرد
این قاری قرآن در ادامه تصریح کرد: استاد سید محمد نقشبندی به جهت صدای بسیار فاخر و ممتازی که داشت و شاید از بابت شفافیت و رنگ بسیارزیبای آن (در همه پرده‌ها و درجات صوتی) کم‌نظیر بوده و باعث شده تا نسبت به سایر هم اقران خود از مخاطبان بیشتری برخوردار باشد، به‌ویژه آنکه لحن پردازی‌های زیبای نقشبندی به‌ویژه در مقام‌های بیات و حجاز و سه‌گاه و طنازی خاص صدای او در مقام حجاز محوکننده بود از این رو وی با لقب امام المداحین شهرت داشت.
اغلب کارهای نقشبندی در غالب دعا و مدح پیامبر(ص) است
لطفی‌نیا تصریح کرد: اصولاً بیشتر اشعاری که در هنر ابتهال و انشاد دینی قرائت می‌شود حول موضوعاتی چون دعا و مدایح پیامبر و اهل بیت(ع) است. اگرچه موضوعاتی نظیر پند و اندرز و اخلاقیات و برخی مباحث مربوط به وقایع مهم تاریخ اسلام و موضوعات و وقایع روز از جمله جهاد و ایستادگی در برابر استکبار و صهیونیزم و حفاظت و حراست از مرزهای جغرافیایی و فرهنگی اسلام بخصوص سرزمین شریف قدس نیز توسط مبتهلین اجرا شده است اما در خصوص استاد نقشبندی و قطعات بسیاری که از ایشان شنیده‌ام، می‌توان گفت اغلب کارهایش در غالب دعا و مدح پیامبر(ص) بوده که از رادیو و تلویزیون مصر پخش می‌شده و هنوز هم از لذت‌بخش‌ترین آواهای ماندگار ابتهالات و انشاد دینی در کشور مصر است.
اجرای قدرتمندانه صدا در اکتاو دوم
وی ادامه داد: از ویژگی‌های خاص اجرای استاد مرحوم سیدمحمد نقشبندی آن است که در اجرای قدرتمندانه صدا دراکتاو دوم صدایش بقدری قوی عمل می‌کرده که نه تنها از قدرت و حلاوت صدای او کاسته نمی‌شد بلکه به گونه‌ای بی‌نظیرمستمع را مبهوت اوج صدای خود می‌کرد که این شاخصه در هیچ یک از مبتهلین مصری حتی در مرحوم شیخ محمد عمران به قدرتمندی سیدمحمد نقشبندی ملاحظه نمی‌شود.
اسماء الحسنی و معراج‌الرسول(ص) از ماندگارترین آثار نقشبندی
این استاد بزرگ قرائت قرآن بیان کرد: از ماندگارترین اجراهای سیدمحمدنقشبندی تواشیح و ابتهالات اسماءالحسنی و معراج الرسول(ص) را می‌توان نام برد، سیدمحمد نقشبندی گذشته از اینکه برجسته‌ترین مبتهلین مصری است از قاریان برجسته رادیو و تلویزیون مصر نیز محسوب می‌شود و از سبک و سیاق خاص خود در تلاوت قرآن برخوردار است.
اجرای برخی از آیات قرآن به صورت خطابه و دکلمه توسط نقشبندی
وی ادامه داد: از جمله ویژگی‌های این سبک «لحن‌الاداء» قوی آن و اداء محکم و فصیح وی را می‌توان عنوان کرد؛ به خصوص یکی از ویژگی‌های تلاوت او اجرای برخی از فرازهای آیات به صورت خطابه و دکلمه است که به طرز عجیبی ذهن مخاطب را از شنیدن آهنگ موسیقایی تلاوت متوجه عمق فضای آیه می‌کند که این نحوه از اداء را بنده فقط در تلاوت وی سراغ دارم که آن را بیانگر برجستگی هنری تلاوت او و درک قوی او از فضای آیه و وسیله‌ای برای برقراری ارتباط بامخاطب و انتقال حس معنوی آیات به مستمع می‌دانم.
سیدالنقشبندی به شدت از ثروت‌اندوزی اجتناب می‌کرد
لطفی‌نیا یادآور شد: از جمله ویژگی‌های اخلاقی که از وی یاد می‌کنند این است که وی با اعتبار و مقبولیت زیادی که در بین مردم داشته اما فقیرانه می‌زیسته و از ثروت اندوزی اجتناب می‌ورزید. از ماندگارترین تلاوت‌های ایشان که در حدود سال‌های1354 یا 1355 هجری شمسی در سفر به ایران ضبط و بارها از رادیو قرآن پخش شده تلاوت سوره‌های مزمل و اسراء است که انسان از شنیدن این تلاوت‌ها هرگز سیر نمی‌شود.
این مبتهل برجسته کشور مصر که به دلیل صوت زیبا و ابتهال‌های به یاد‌ماندنی و شنیدنی، خود عصری طلایی و ماندگار در ابتهال مصر ایجاد کرد در سال 1976 میلادی(1355 هجری شمسی) دارفانی را وداع گفت و محمدتقی مروت، قاری برجسته ایرانی در مراسم وفات وی، به قرائت کلام‌الله مجید پرداخت.
این مبتهل برجسته مصری در یکی از جلسات قرآن استاد مولایی در سال 1352 شمسی به اجرای ابتهالی زیبا در رابطه با واقعه غدیر‌خم پرداخت. شعر مربوط به این ابتهال یکی از اشعار معروف کتب شیعه و سنی است که روز عید غدیر خم توسط حسان ابن ثابت، یکی از صحابی پیامبر(ص) که در روز غدیر ملازم پیامبر اکرم (ص) بود و بلافاصله پس از ایراد خطبه غدیر توسط حضرت رسول(ص) سروده شد؛ آنچه از تاریخ به جای مانده این بوده که پیامبر(ص) پس از قرائت این ابیات زیبا به‌قدری شاد می‌شوند که به شاعر آن صله می‌دهد و آن فرد را دعا می‌کنند.
این شعر در کتب معتبر اهل سنت نیز روایت شده است؛ به همین خاطر آن شب به‌یادماندنی، استاد نقشبندی با اعتقاد به غدیر و با صوتی شنیدنی و ماندگار و بدون استفاده از سیستم صوتی آن ابیات را خواندند و حاضران از جمله خود استاد بسیار متأثر شدند. این ابتهال زیبا و شنیدنی را اینجا ببینید.
روحش شاد.
چند ابتهال زیبا از این مبتهل بزرگ مصری به همراه چند قرائت ماندگار از وی توسط بخش چندرسانه‌ای کانون خبرنگاران نبأ ارائه می‌شود:
