«طرحی نو در دانشنامه شعر عاشورایی» رونمایی شد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، کتاب «طرحی نو در دانشنامه شعر عاشورایی» اثر مرضیه محمدزاده با حضور شاعرانی مانند رضا اسماعیلی، حسین اسرافیلی، جواد محقق، مصطفی محدثی‌خراسانی، در اندیشگاه فرهنگی کتابخانه ملی رونمایی شد.

مرضیه محمد زاده در این مراسم گفت: انسان در حقیقت شعر را برای آن گفت تا خود  را در سخن خود پنهان کند و به همه جا برود. انسان شعر را برای آن گفت تا احساس و فکر و اندیشه‌اش را منتقل کند نه این‌که درباره آن‌ها چیزی بگوید و چنانچه گفته‌اند «شعر پنهان‌ترین رابطه را با ضمیر انسان دارد» پس چگونه می‌توان از این عامل ارتباط، به ویژه درنشرایمان و اندیشه غفلت کرد؟

وی با بیان اینکه دین اسلام درسرزمین شعرپرور و شاعرخیز ظهور کرد، افزود: قوم عرب درسخن و سخنوری چیره دست بود. درسخن‌شناسی توانا بود و قدرشعر و شاعر را می‌دانست. شاعرانی که مقارن ظهور اسلام در جزیرة ‌العرب‌ می‌زیستند از اهمیتی بهره‌مند بودند و در نزد قوم خود نیز گرانمایه و عزیز بودند و روزگار می‌گذراندند.

محمدزاده ادامه داد: شاعران اسلامی هر مقوله‌ای را که سروده‌اند آن را غنی و سیراب سروده‌اند. این موضوع با آگاهی ازنمونه‌های معتبر چندی از آثار مسلمانان آشکار می‌شود. مدایح مذهبی از مقوله شعر متعهد است نه هنر مجرد، چون در این‌گونه آثار شاعران حقانیت رهبران الهی و راه آن‌ها را نشان می‌دهند. آن‌ها تلاش می‌کنند تا با زبان والای شعر، حقایق را به فرهنگ جامعه و شعور اجتماعی منتقل کنند و موضع مردان حق و رهبران سعادت و عدالت را در برابر دیگران به ویژه جباران و ستم‌گستران تحکیم بخشند و استوار‌تر کنند.

این نویسنده یادآورشد: کسی که فکر کند اشعار مدح مذهبی تنها ثناگویی است آن هم از نوع دیگر مدایح، جاهل است. پیشوایان اسلام همواره مدح و مدح‌گویی را نکوهیده‌اند. روایات در ذم مدح بسیار است، به ویژه در جایی که صفات و خوبی‌ها و ارزش‌ها را به کسانی نسبت دهند که آنان دارا نباشند و ازهمه بدتر مدح‌گویی گناهکاران و ستمگران و جباران است.

محمدزاده گفت: شاعران سلف اسلام که در دامان این تعالیم تربیت یافته بودند هرگز به سوی مدح‌گویی به معنای متعارف نمی‌گراییدند و آن را مذموم می‌دانستند. درشعر مذهبی نظر کلی بر نشر مبادی دین و احیای حقایق ایمان و زنده کردن دل‌ها و جان‌ها و جاری کردن خون حماسه و تعهد در رگ و پی‌ها بود از این رو شاعران بزرگ شیعه همیشه برای حکومت‌های فاسد خطری بزرگ محسوب می‌شدند چون آن‌ها در خلال مدح آل محمد (ص) حقایق دین و صفات لازم حاکم دینی را یاد می‌کردند و با ذکر صفات اسلامی امامان و مقایسه و تحقیر زمامداران،دل‌ها را به حق و حکومت حق توجه می‌دادند.

این پژوهشگر در ادامه سخنانش درباره انتشار دانشنامه شعر عاشورایی گفت: استقبالی که خوانندگان علاقه‌مند ادب عاشورایی از چاپ کتاب «دانشنامه شعر عاشورایی» کردند موجب شد که در فاصله کوتاهی پس از چاپ دوم، این اثر نایاب شود و تقاضای مکرر شاعران و سایرمشتاقان برای دسترسی به این کتاب بدون پاسخ بماند. اکنون پس از یک دوره فترت 10 ساله این کتاب با تغییراتی به چاپ رسیده است. یکی از تغییرات اساسی، تغییر در شیوه طبقه‌بندی تاریخی شاعران عاشورایی بود. بدین ترتیب که در چاپ اول شاعران پارسی‌گوی از لحاظ تاریخی به سه دوره متقدم، متأخر و معاصر تقسیم‌ شده بودند و اکنون به پنج دوره قرن چهارم تا آغاز عصر صفویه، عصر صفویه، عصر بازگشت ادبی، عصر مشروطه و دوران معاصر تقسیم شده‌اند.

وی افزود: تغییر دیگری که صورت گرفت به جنبه دایره‌المعارفی بودن کتاب مربوط می‌شود که ایجاب می‌کرد در چاپ جدید مطالب آن به روز شود زیرا بیش ازنیمی از شاعران معاصر کماکان در قید حیات بودند و بیان شرح حال و اشعار آنان بدون ذکر تحولات و تغییراتی که در زندگی و شعر آنان پدید آمده بود کتاب را از حالت تازگی و همگامی با زمان دور می‌کرد.

این پژوهشگر ادامه داد: از سوی دیگر در طول مدت ده سال اخیر شاعران جدیدی در این عرصه طبع‌آزمایی کرده و منشاء پدید آمدن آثار فاخری در ادب عاشورایی شدند که بدون ذکر زندگی و اشعار آن‌ها کار ارایه شده ناقص به نظر می‌رسید. از اینجا بود که تحقیق گسترده‌ای آغاز شد.

وی گفت: شیوه‌ای که برای گزینش شاعران برگزیدم و به آن عمل کردم به تأسی از شیوه امامان معصوم(ع) بود که شعر شاعر را بدون در نظر گرفتن افکار و تمایلات شاعران می‌پذیرفتند و شاعر را مورد مرحمت خود قرار می‌دادند. من هم این نگاه را در انتخاب شاعران دنبال کردم و آن‌ها را بدون گرایش سیاسی و فکری و صرفاً با نگاه به نوع شعر آن‌ها انتخاب کردم.

به گفته این پژوهشگر که بیش از 20 عنوان کتاب در حوزه ادبیات و دین تالیف کرده است در کتاب طرحی نو در دانشنامه نویسی بیش از 500 شاعر معرفی شده اند.

جواد محقق گفت: در طول سال کتاب های متعددی منتشر می شوند اما در این میان سهم آثارعاشورا پژوهی اندک است و ضرورت انتشار کتاب در این حوزه به خوبی احساس می شد. کتاب «طرحی نو دردانشنامه شعر عاشورایی» یکی از بهترین آثار پژوهشی در این حوزه است که به دلیل تلاش و دقت نظر مولف آن باید به مرضیه محمدزاده تبریک گفت.

وی با اشاره به شیوه تقسیم‌بندی مؤلف در کتاب طرحی نو در دانشنامه‌نویسی گفت: شیوه تقسیم بندی کتاب بسیار دقیق و حرفه‌ای انجام شده و مقدمه و تحلیل و تفسیر اشعار به بار پژوهشی این اثر افزوده است.

این شاعر حوزه کودک و نوجوان با انتقاد از مورد اقبال قرار نگرفتن تذکره‌نویسی در دوره حاضر گفت: متاسفانه در دوره معاصر با عدم تذکره نویسی درباره شاعران روبرو هستیم و این موضوع موجب می‌شود که در این حوزه خلاء‌هایی احساس شود. بخشی از اهمیت این دانشنامه در بخش زندگینامه شاعران است.

وی افزود: در ویراست نخست این دانشنامه 200 شاعر معرفی شده اند و در ویراست دوم آن قریب به 500 شاعر که این نشان از پویایی این پژوهش دارد. اما ذکر این نکته خالی از لطف نیست که دراین کتاب متاسفانه نثر نیز راه پیدا کرده است و آنقدر این نثرها قوی بوده اند که این پژوهشگر نتوانسته آن ها کنار بگذارد مثل نوشته های شریعتی. اما چون این دانشنامه شعر است انتشار نثر در کنار شعر به آن آسیب زده است.

محقق ادامه داد: البته در کتاب، برخی اغلاط هم دیده می شود که امیدوارم در ویراست های بعدی این مثل برطرف شود.همچنین در این کتاب تاریخ ها به دو صورت شمسی و قمری منتشر شده است که ضرورت آن وجود دارد که تاریخ ها یکسان سازی شوند.

در ادامه رضا اسماعیلی، شاعر گفت: پس از انقلاب ضرورت عاشوراپژوهی در حوزه شعر احساس می‌شد اما در مباحث نظری این اتفاق کمتر افتاد. کسانی که در ادبیات عاشورایی کار می‌کردند، اغلب قریب به اتفاق شان در این کتاب آمده‌اند اما این کار کمتر عرضه و ارایه شده. البته این کتاب صرفاً گزینه شعر عاشورایی نیست که به نوعی می‌توان آن را نقد و تحلیل شعر عاشورایی نیزدانست.

وی با بیان این مطلب که مولف «طرحی نو در دانشنامه شعر عاشورایی» بدون هرگونه غرض ورزی و تنگ نظری اقدام به تالیف این کتاب کرده است، گفت: مؤلف در این کتاب بدون تنگ‌نظری آثار همه شاعرانی را که تا به امروز در شعر عاشورایی قلم زده‌اند آورده و همه جریان‌های ادبی شعر عاشورایی نیز در این کتاب آمده است.  شعرحدود 500 شاعر در این مجموعه  منتشر شده است.

این شاعر ادامه داد: مؤلف در این کتاب علاوه بر دانش ادبی از بینش ادبی نیز برخوردار است. هنگام جمع‌آوری این مجموعه بارها که در مضمون شعرها شک داشتند با من تماس می‌گرفتند و برای پیدا کردن برخی از شاعران که گوشه عزلت گزیده بودند تلاش های او ستودنی است.

پروین‌دخت صالح‌نیا دوست و همکار مرضیه محمدزاده  نیز در ادامه، بخش هایی از زندگی نامه این بانوی پژوهشگر را برای حاضران خواند او گفت: مرضیه محمدزاده در سال 1337 در خانواده‌ای متولد شد که پدر روشنفکر این خانواده از فعالان و مبارزان سیاسی دهه 40 و 50 بود و مکتب قرآنی در اهواز تأسیس کرد. این مکتب مرکز نشر عقاید اسلامی و تجمع دانشجویان دانشگاه اهواز و کانون روشنگری و بیداری مردم شد.

وی ادامه داد: این فضا زمینه‌ای مساعد برای رشد و بالندگی او فراهم کرد. ایشان تحصیلات خود را در رشته تاریخ و ملل اسلامی تا مقطع کارشناسی ارشد ادامه داد و پایان‌نامه خود را با عنوان «زندگی و نقش ام‌سلمه در تاریخ اسلام» ارایه داد و سپس در رشته مردم‌شناسی دکترا گرفت. تنها حدود 20 عنوان کتاب از مرضیه محمدزاده در یک دهه اخیر منتشر شده است.

در این مراسم قرار بود که بهاءالدین خرمشاهی نیز سخن بگوید که به دلیل کسالت در مراسم حاضر نشد. همچنین در این مراسم هادی عالم‌زاده نیز به ذکر سخنان کوتاهی از دوران دانشجویی مرضیه محمدزاده پرداخت و حسین اسرافیلی و جواد محدثی نیز شعر خوانی کردند.