روش‌شناسی تفسیر از زمان رسول‌الله(ص) مطرح بوده است/ نیازمند روش‌های نوین تفسیری هستیم

حجت‌الاسلام سیدحمید جزایری، مدیر گروه قرآن و علوم جامعة‌المصطفی(ص) العالمیة در گفت‌‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، ضمن تأکید بر نیازمندی تفسیر به روش، اظهار کرد: طبیعتاً یکی از اهداف مهم قرآن و هر متن مقدسی بیان مفاهیمی به مخاطبان آن و در قرآن هدایت انسان‌هاست. این هدف به دست نمی‌آید مگر اینکه در گام اول مخاطبان با متن و مفاد آن آشنا شوند؛ اما اگر این آشنایی و فهم متن بدون ضابطه و معیار باشد، طبیعتاً ممکن است ما را به خطا رهنمون بسازد.

مدیر گروه قرآن و علوم جامعة‌المصطفی(ص) اظهار کرد: در هر متنی اعم از متن دینی و حتی متون غیر دینی، برای فهم آن متن باید در ابتدا چنین معیارها و ضوابطی را سامان‌دهی کرد و متن بر اساس یک روش معقول، صحیح و تبیین شده باشد.

برای فهم صحیح قرآن نیاز به یک روش قابل اعتماد داریم

جزایری ضمن تصریح اینکه قطعاً برای فهم صحیح قرآن نیاز به یک روش قابل اعتماد داریم، گفت: از دیرباز و از زمان نبی اکرم(ص) و بعد از آن حضرت، نه به‌عنوان روش‌های تفسیری، ولی مباحث روش‌شناسی تفسیر مطرح بوده است.

وی با اشاره به مهم‌ترین روش‌های تفسیری، عنوان کرد: این روش‌ها را می‌توانیم به سه دسته تقسیم کنیم؛ روش‌های تفسیری ترتیبی، موضوعی و میان‌رشته‌ای. روش تفسیری ترتیبی آن است که قسمتی از قرآن، یا بخشی یا سوره‌ای از قرآن را مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهیم و احیاناً آیات موافق یا به ظاهر ناسازگار با آن را جمع‌آوری و تحلیل می‌کنیم و به یک نتیجه‌ای می‌رسیم.

وی در مورد نمونه‌ای از تفاسیر میان رشته‌ای گفت: تفسیر طنطاوی تحت عنوان الجواهر در واقع گرایش علمی بسیار شدیدی دارد و می‌توان گفت به نوعی جزء تفاسیر بین رشته‌ای است.

مدیر گروه قرآن و علوم جامعة‌المصطفی(ص) با بیان اینکه تفسیر موضوعی به دو شاخه و دو نگاه تقسیم می‌شود، گفت: یک نگاه تحت عنوان تفسیر موضوعی سنتی یا درون متنی است. این شیوه تفسیری همان شیوه تفسیری آیات عظام سبحانی، جوادی آملی یا مکارم شیرازی است که در برخی کتاب‌هایشان می‌بینیم. مثلاً موضوع شفاعت یک موضوع قرآنی است، این موضوع را از قرآن انتخاب می‌کنیم آیات مرتبط با این موضوع را در کنار هم قرار می‌دهیم و به یک نتیجه‌ای می‌رسیم.

وی افزود: ولی شیوه بعدی، شیوه موضوعی برون‌متنی است. ما باید اطلاعات، پیشینه و شناخت مسئله‌ای که از علم و رخدادهای اجتماعی برایمان به دست آمده را به قرآن ارائه دهیم و با بررسی آیات مختلف و توجه به روح قرآن، پاسخ آن سؤال‌ها را به دست بیاوریم.

لزوم ارائه روش‌های نوین تفسیری

جزایری در پایان بر لزوم ارائه و احیای روش‌های نوین تفسیری تأکید کرد و گفت: قرآن در هر سالی و در عصری قابل بازیابی و تطبیق با شرایط روز است؛ چون کتابی است جاودانه و جهانی. با این دو خصوصیت، باید این قابلیت را داشته باشد که در هر فرهنگی و برای هر قومی، هدایت‌گر باشد.

مدیر گروه قرآن و علوم جامعة‌المصطفی(ص) اظهار کرد: هدایت‌گری قرآن ممکن نیست، مگر اینکه بتوانیم با مکانیسم‌های قابل اعتماد و قابل اعتبار و صحیح و نه مکانیسم‌های غیر معتبر، قابلیت تطبیق قرآن را در جهان در اقوام مختلف به اثبات برسانیم. اگر این کار انجام شد یعنی ورود قرآن به صحنه عمل و هدایت‌گری قرآن و این وظیفه بزرگی است که برعهده اندیشمندان دینی است.