لزوم بها دادن به ترجمه به عنوان ابزار تبلیغ آموزه‌های اسلامی
گروه بین‌الملل: تبلیغ دین و آموزه‌های اسلامی از واجبات و الزامات امروز است و مواد خام این تبلیغ در آثار استاد مطهری یافت می‌شود و از الزامات تبلیغ، ترجمه است و باید بهای شایسته‌ای به آن داده شود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، محمود کریمی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در نشست نقد و بررسی ترجمه‌های انگلیسی آثار شهید مطهری تاکید کرد: ترجمه نکردن بهتر از ترجمه بد کردن است، پس باید دقت کافی شود زمانی که می‌خواهیم آموزه‌های دین را به زبان دیگری برگردانیم، این برگردان دقیق و درست صورت گیرد.
وی در ادامه با بررسی دشواری‌های ترجمه آثار استاد مطهری گفت: یکی از دشواری‌ها این است که به طور کلی ترجمه مباحث دینی کار آسانی نیست و مترجم باید هم در زبان مبدأ و مقصد متخصص باشد و هم در زمینه آموزه‌های دینی تخصص داشته باشد.
کریمی گفت: دشواری دیگر ترجمه آثار استاد مطهری برمی‌گردد به جامعیت علمی ایشان و مباحث متنوعی که از سوی ایشان در آثارشان مطرح شده و برای برگردان دقیق این اندیشه‌ها باید مترجم آشنایی کافی با این مطالب داشته باشد تا درک درست و متعاقباً ترجمه درستی داشته باشد.
وی افزود: همچنین از آنجا که بسیاری از آثار استاد مطهری درس‌گفتارهایی است که بعداً به صورت کتاب درآمده و سبک کلام آن گفتاری است، ترجمه این آثار را با مشکلاتی مواجه می‌کند. اما باید این آسیب‌ها را شناخت و مورد بررسی قرار داد و راهکارهای مناسبی را تدوین و در اختیار مترجمان قرار داد.
نکات مهم در ترجمه آثار استاد مطهری
وی در ادامه گفت: نکته مهم در ترجمه فهم درست متن است. عموماً ترجمه‌های نادرست به خاطر عدم فهم متن اصلی از سوی مترجم انجام می‌گیرند. بنابراین باید مترجم ابتدا از درک درست این آثار اطمینان حاصل کرده و سپس اقدام به ترجمه کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) افزود: از سوی دیگر، مترجم چون در این آثار با اصطلاحات دینی مواجه است باید معادل‌هایی را انتخاب کند که همپوشانی کافی را داشته باشند. در نتیجه اشراف کافی بر زبان مقصد مورد نیاز است.
وی همچنین گفت: مترجم باید از ساختارهای زبانی زبان‌های مبدأ و مقصد که در اینجا فارسی و انگلیسی هستند شناخت کافی داشته باشد. همچنین شرایط مخاطبان انگلیسی زبان که با فرهنگ شرقی و اسلامی آشنایی کافی ندارند باید در نظر گرفته شود تا انتقال معانی به درستی انجام گیرد. همچنین روان‌نویسی و سهل‌نویسی باید رعایت شود. گاهی همه چیز در ترجمه درست است اما متن به گونه‌ای است که یک انگلیسی‌زبان امروز به آن شیوه صحبت نمی‌کند. متن ترجمه باید روان و مطابق زبان روز باشد.
وی تاکید کرد: بهتر است ویراستاران انگلیسی‌زبانی داشته باشیم که در پایان ترجمه، متن را با فرهنگ و زبان مخاطب تطبیق دهند.
لزوم مخاطب‌سنجی و نیازسنجی در بحث ترجمه
در ادامه، محمدرضا هاشمی، دانشیار گروه زبان انگلیسی دانشکده ادبیات وعلوم انسانی و معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه فردوسی مشهد در سخنرانی خود در این نشست گفت: ویژگی بارز استاد مرتضی مطهری این است که ایشان فرزند زمان خود بود و مسائل روز را از دیدگاه خرد اسلامی مورد بررسی قرار می‌داد و در مورد آن‌ها سخنرانی می‌کرد و کتاب می‌نوشت.
وی افزود: آثار ارزشمند استاد مطهری در سه مقوله فلسفی، اجتماعی و داستانی وسیره طبقه‌بندی می‌شوند که به دلیل غنی بودن این آثار، نیاز به ترجمه و انتشار آن‌ها احساس می‌شود اما آنچه در این مسیر باید مورد توجه قرار گیرد لزوم مخاطب‌سنجی و نیازسنجی در جوامع هدف است.
هاشمی گفت: به عنوان مثال آیا ترجمه کتاب «نقدی بر مارکسیسم» استاد مطهری با توجه به اینکه اکنون اندیشه مارکسیستی مدفون شده، در اولویت قرار دارد؟ بر اساس تفکر انتقادی، باید ابتدا نیازسنجی کنیم تا بتوانیم با داشته‌های محدود خود نیازهای مردم را در کشورهای مختلف مرتفع سازیم.
معاون دانشگاه فردوسی مشهد افزود: نیازسنجی باید در دو محور انجام شود که عبارتند از نیازسنجی زبانی و نیازسنجی موضوعی. در نیازسنجی زبانی باید بررسی کنیم که این آثار به کدام زبان‌ها باید ترجمه شوند؟ اولویت با کدام زبان‌ها است؟ اصولاً هدف ما از ترجمه این آثار چیست؟ اهداف استراتژی را تعریف می‌کنند و هدف ترجمه، استراتژی مترجم را تعریف خواهد کرد. شاید نیاز نباشد به 80 زبان ترجمه صورت بگیرد و شاید نیاز باشد، به هر حال باید نیازسنجی صورت گیرد تا از اتلاف وقت و انرژی اجتناب شود.
وی تأکید کرد: در مقوله نیازسنجی موضوعی نیز باید بررسی شود که کدام موضوعات نیاز امروز کدام جوامع هستند. آیا کتاب حجاب که در مسئله حجاب در رژیم شاهنشاهی را مورد بررسی قرار داده، نیاز کشورهای هدف است؟ اگر تشخیص دادیم که بله چنین کتابی در ساحل عاج مورد نیاز است، می‌توان آن را ترجمه کرد اما ابتدا باید نیازسنجی شود. باید بدانیم برای چه مخاطبی ترجمه می‌کنیم و جامعه مقصد ما چه نیازهایی دارد.
راهکارها
محمدرضا هاشمی تصریح کرد: اولین راهکار، تعیین هدف ترجمه است تا استراتژی مشخص شود. دومین راهکار بازبینی در لزوم ترجمه کل یک اثر یا بخش‌های خاصی از آن اثر است که با توجه به شتاب دنیای امروز و حوصله مخاطبان می‌توانیم نوع کتاب، قطع آن، ظاهر و صفحه‌بندی آن و نیز میزان مطالب آن را مشخص کنیم.
وی افزود: در پایان باید مقوله «رسانه ترجمه» نیز مورد توجه قرار گیرد. شاید لازم نباشد که ترجمه‌ها به چاپ برسند و ایجاد سایتی برای نشر ترجمه‌ها کافی باشد، شاید لازم باشد که کتاب‌های شنیداری تولید شود و شاید بولتن‌های موضوعی و تراکت‌های تبلیغی مفیدتر باشند. به هرحال تنوع رسانه باید مورد توجه قرار گیرد و با بررسی لازم با صرف کمترین زحمت، بیشترین خدمات در انتقال کلام استاد مطهری انجام شود.
لازم به ذکر است، نشست نقد و بررسی ترجمه‌های انگلیسی آثار شهید مطهری صبح امروز، 12 اسفندماه، از سوی مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با همکاری دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران در محل این دانشکده برگزار شد.
