گزارش راهبردی از فعالیت های قرآنی در سال 93 و افق ۹۴
گروه فعالیت‌های قرآنی: آخرین برنامه رادیویی افق در سال ۹۳ با حضور معاون برنامه‌ریزی و مطالعات راهبردی و معاون هماهنگی و نظارت راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی همراه بود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، آخرین برنامه رادیویی افق در سال 93 روزگذشته، 23 اسفند با حضور رضا سلامت‌پناه، معاون برنامه‌ریزی و مطالعات راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور، محمد انجم‌شعاع، معاون هماهنگی و نظارت راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی و محمدرضا پورمعین کارشناس‌مجری همراه بود.
سلامت‌پناه گفت: همانطورکه بهار، احیاگر طبیعت است از آن طرف قرآن کریم هم احیاگر حیات و فطرت است و می‌فرماید «فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاةً طَیِّبَةً»، قرآن فطرت و حیات را شکوفا می‌کند و این ایام نیز مقارن شده با ایام شهادت حضرت زهرا(س) است و باید به این سه تقارن یکی تقارن همیشگی قرآن، دیگری تقارن بهار و تقارن ایام فاطمیه(س) ارزش‌گذاری شود.
وی ادامه داد: دبیرخانه شورای توسعه، مجموعه ستادی است که بنا نیست وارد عملیات سخت شود، بلکه آن سیاست‌ها و کلیات را تصویب می‌کند و به بیان دیگر نظارت راهبردی دارد و کار اصلی کاری است که باید در کمیسیون‌ها صورت گیرد.
سلامت‌پناه اظهار کرد: چهار کمیسیون اصلی در شورای توسعه داریم که شامل حوزه‌های آموزش‌های عمومی، تبلیغ و ترویج، پژوهش و آموزش عالی است. اقدامات خوبی در آموزش عالی انجام می‌شود چنانکه در هفته گذشته همایش مشاغل قرآنی برگزار شد.
امسال اعتبارات در کمیسیون‌های شورای توسعه فرهنگ قرآنی تصویب شد
معاون برنامه‌ریزی و مطالعات راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور عنوان کرد: امسال در برنامه اعتبارات، روال بر این بوده است که اعتبارات در کمیسیون‌ها بحث شود و کمیسیون‌ها دستگاه‌ها را معرفی کنند و دستگاه‌ها برنامه‌هایی را به کمیسیون‌ها اعلام می‌کردند و آنها اقداماتی را انجام می‌دادند و در نهایت این برنامه‌ها در شورا می‌آمد و در آنجا بحث می‌شد.
وی تأکید کرد: اما در کمیسون آموزش عالی و پژوهش تنها کمیسیونی بوده که برنامه از دستگاه‌ها نپذیرفته است بلکه 9 کلان طرح ملی را مصوب کرده است که مبتی بر نیازهایی است در حوزه آموزش عالی و پژوهشی و متناسب با آنها کلان طرح‌های ملی کمیته‌های راهبری و خردپروژه‌هایی تعریف شد و آن خردپروژه‌ها واگذار می‌شود و این طوری نیست که از دستگاه‌ها برنامه بگیریم.
سلامت‌پناه بیان کرد: یکی از موارد ضعف ما این بوده است که از دستگاه‌ها برنامه می‌گرفتیم که در این صورت نمی‌توانستیم ظرفیت را از دستگاه احیا کنیم، چونکه آنها برنامه‌هایی را می‌دهند که ناظر بر توانمندی‌های خودشان است و نه نیازهای جامعه، لذا برای سال بعد در نظر داریم تا آن رویه‌ای که در کارگروه آموزش و پژوهش داشتیم، توسعه پیدا کند و شورا از اینکه فقط بخواهد برنامه‌های دستگاه‌ها را بگیرد و منفعلانه عمل کند، خودداری کنیم.
وی ادامه داد: ما به سطحی از بلوغ برنامه‌ریزی رسیده‌ایم که بیاییم فعالانه عمل کنیم یعنی بیاییم به دستگاه‌ها سیاست‌ها و برنامه‌های کلی ذیل اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی در اختیارشان بگذاریم و آنها سهم خود را در آن برنامه‌ها بیابند نه اینکه بیایند و برنامه دهند.
مشکل جدی، جاری‌سازی راهبرد است
سلامت‌پناه در پاسخ به این سؤال که قطعا در این زمینه مخالفت‌هایی نیز هست؟ تصریح کرد: مشکل جدی، جاری‌سازی راهبرد است ما راهبرد و اسناد خوبی را تدوین می‌کنیم اما در فضای اجرایی‌سازی که به بدنه دستگاه‌ها می‌رود تا حدی از اجرای خوب به سمت و سویی می‌برند که خودشان نفع ببرند و این واقعیت را درک می‌کنیم اما هرچند این اعتبارات را در حوزه برنامه‌ریزی راهبردی ببریم و راهبردها و خلأها را مشخص کنیم و برنامه‌هایی که در راستای از بین بردن این خلأهاست، اجرایی کنیم.
معاون برنامه‌ریزی و مطالعات راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور ادامه داد: کاری که به عنوان نمونه در کمیسیون آموزش و پژوهش انجام شد این بود که گزارش‌های راهبردی طی جلسات متعدد مشخص شد و نشست‌هایی که با خبرگان و اساتید داشتند چالش‌های نظام توسعه آموزش عالی و پژوهش قرآنی کشور احصا شد و ناظر به این چالش‌ها راهبردهایی پیشنهاد شد و ناظر به این راهبردها برنامه‌های ملی پیشنهاد داده شد. یعنی آمدیم گفتیم در حوزه دانشگاه‌ها این است که تحقیقات ما کاربردی نیست و در رابطه با نظام‌سازی اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و فرهنگی، قرآنی نیست و بازآرایی نظام‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی براساس قرآن باید باشد و حال آنکه این ظرفیت عظیم پایان‌نامه‌ها را داریم و سرمایه‌های ملی را داریم اما چون به نحوی متصل به این هستیم که اعتبارات را دریافت می‌کنیم، برنامه‌پذیر نیستیم.
سلامت‌پناه اظهار کرد: سرمایه عظیم پایان‌نامه‌ها و دانشگاه‌های کشور را در مقاطع تحصیلات تکمیلی داریم اما از آن طرف بسیاری از تحقیقات کاربردی بر روی زمین مانده و بسیاری از نسبت‌ها در زمینه اجرایی‌سازی پیام قرآن در جامعه بر روی زمین مانده است و حال آنکه باید هر چه زودتر اجرایی‌سازی شود این نیازمند این است که برنامه‌ریزی داشته باشیم.
وی تأکید کرد: این مسئله جدی است که بیش از اینکه به اعتبارات نیازمندیم، بلکه به دنبال برنامه‌ریزی باشیم و پس از اینکه به برنامه‌ریزی نیازمند باشیم به جریان برنامه‌ریزی در دستگاه‌ها نیازمندیم و اولویت‌ها مشخص شود و خود را موظف بدانیم که آنها را اجرایی کنیم علاوه بر این، جریان‌ها و اسناد مختلفی که در کشور داریم، جریان سند گریزی را نیز در کشور داریم که به نحوی نحوه اجرای سند در دستگاه به گونه‌ای رقم می‌خورد که انجام شدن آن با انجام نشدن آن تفاوتی ندارد و آن سند را به گونه‌ای تغییر و تفصیل داده‌اند که در نهایت آنچه خودشان می‌خواهند، تفسیر می‌کنند این است که این اعتبارات را با برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی و شاخص‌های خاصی بسنجیم.
شورای توسعه فرهنگ قرآنی متعلق به کل کشور و دستگاه‌ها است
سلامت‌پناه در پاسخ به این سؤال که در برخی از حوزه‌ها فعایت‌های قرآنی کمرنگ است، عنوان کرد: شورای توسعه فرهنگ قرآنی متعلق به کل کشور و دستگاه‌ها است و اینطور نیست که برخی از دستگاه‌ها به نحوی به عنوان دستگاه‌های اصلی باشند و سایر دستگاه‌ها نقش نداشته باشند. یکی از نتایجی که در مجموعه پایش خواهیم داشت بحث بازمهندسی مأموریت دستگاه‌ها و جایگاه قرآن در مأموریت دستگاه‌ها است و این نکته درست است که درباره مجموعه‌های بنگاه‌های اقتصادی و ... فعالیت‌های قرآنی کمرنگ است، اما طی جلسات متعددی که اخیراً با وزارت صنایع و خانه کار و کارگر که البته پیشنهاد برای ایجاد شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآنی و توسعه فرهنگ قرآنی در میان کارگرها داشتند درباره نحوه استقرار و سازوکار آن گفت‌وگو و تبادل نظر شد.
وی اضافه کرد: درباره وزارت ورزش نیز فعالیت‌های بسیار خوبی شده است و در جلسات اخیری که با حضور مسئولان ورزشی کشور بوده است، یکی از جلسات درباره نحوه سازوکار توسعه فعالیت‌های قرآنی در مجموعه‌های ورزشی کشور بوده که نوید خوبی است تا اینکه دستگاه‌ها بتوانند به نحوی درگیر شوند و حتی فراتر از آن دستگاه‌های مردمی و شبکه‌های اجتماعی در حوزه‌های قرآنی ورود پیدا کنند و توسعه فرهنگ قرآنی تبدیل به توسعه قرآن و فرهنگ شود.
سلامت‌پناه در پاسخ به این سؤال که نقش معاونت برنامه‌ریزی در حل و فصل این مبادلات چگونه بوده است، اظهار کرد: قبل از اینکه این بودجه‌ها تخصیص پیدا کند در مرحله اولویت‌ها و عناوین برنامه‌های ملی که دستگاه‌ها موظف هستند این اعتبارات را در راستای آن برنامه‌های ملی مصروف کند، نقش دارد. در آن مراحل در تدوین آن برنامه‌ها و تصویبش و مباحث کارشناسی در مجموع و تصویب در شورا کارهای زیادی کرده‌ایم اما بعد از اینکه تصویب می‌شود به کمیسیون‌ها می‌رود و اینکه طول کشید به این دلیل است که کمیسیون‌ها نقش خودشان را جدی بگیرند.
ضرورت اختصاص اعتبارات به برنامه‌های دستگاه‌ها
وی ادامه داد: اگر اعتبارات را به دستگاه‌ها به ماهو دستگاه ندهیم بلکه به برنامه‌های آنها اختصاص پیدا کند و برنامه‌ها را به صورت عمومی اعلام کنیم و بگوییم هر دستگاهی که ظرفیت این برنامه را به نحو احسن دارد، بیاید و اجرایی کند قطعا این مشکلات را نخواهیم داشت و برخی از این سهم خواهی و نارضایتی از بودجه برای این است که می‌گویند دستگاهی هستیم که باید این اعتبار را داشته باشیم بلکه ما باید به برنامه‌ها اعتبار می‌دهیم که می‌خواهیم در سال 94 این کار را ادامه دهیم تا مردم به راحتی نمره به دستگاه‌ها دهند.
سلامت‌پناه در پاسخ به این سؤال که افق برنامه‌های خود در شورای توسعه در سال 94 را چگونه می‌بینید؟ عنوان کرد: در سال 94 چند پروژه گسترده داریم یک اجرایی‌سازی بحث حفظ ملی قرآن کریم است که در شورای سند این کلیاتش به تصویب رسید و در سال 94 باید نحوه مشارکت و عرصه اقدام را برای دستگاه‌ها مشخص کنیم و همچنین نهایی‌سازی اسناد راهبردی حوزه آموزش عمومی، تبلیغ، ترویج و پژوهش در سال آینده در دستور کار است.
در ادامه محمد انجم‌شعاع، معاون هماهنگی و نظارت راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی در پاسخ به این سؤال که مسئله هماهنگی و نظارت و راهبری در دستگاه‌ها اصولاً از چه مبانی برخوردار است، گفت: در حوزه کاری مجموعه معاون هماهنگی و نظارت و راهبردی، اساس هماهنگی بین دستگاه‌ها از جنس وظایف و مأموریت‌ها و هماهنگی عرضی بین دستگاه‌ها در مأموریت‌هایشان از وظایف ما است به عنوان مثال 31 دستگاه در سطح استان با عنوان شورای هماهنگی و گسترش فعالیت قرآنی استان شکل گرفته و هماهنگ ساختن فعالیت قرآنی آنها یکی از وظایف راهبردی است که باید در دستگاه‌ها انجام شود که اگر هماهنگ نشوند در کار خودشان موازی‌کاری به وجود می‌آید و این ایجاد هماهنگی از وظایف ذاتی شواری توسعه فرهنگ قرآنی است.
نظارت در دستگاه‌های قرآنی کشور بعد از انقلاب به صورت جدی صورت نگرفته است
وی اظهار کرد: بحث نظارت با یک نگاه راهبردی در مجموعه دستگاه‌های قرآنی کشور بعد از انقلاب به صورت جدی صورت نگرفته اما براساس وظیفه‌ای که قانون‌گذار برعهده دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی قرار داده بود، مقرر شد در پنج مبنا و حوزه این نظارت و راهبردی در سال 93 شکل گیرد هم در حوزه منابع نهادی، ساختاری، دانشی، منابع انسانی، منابع ارتباطی و حوزه مالی به طور طبیعی در هر یک از این حوزه‌ها بحث‌های راهبردی وجود دارد و برهمین پایه، سال 93 پایش شکل گرفت و نظارت راهبردی تعریف شد.
انجم‌شعاع در پاسخ به این سؤال که آیا دستگاهی در پایش بوده است که انحراف از بودجه داشته باشد، بیان کرد: به طور طبیعی چنین وضعیتی وجود داشته است چون در اکثر دستگاه‌ها به دلیل فقدان یک سازوکار نظارتی این مسئله بوده است اما میزان درصدش متفاوت است اما اینکه دستگاهی فاقد از این انحراف بتوانی پیدا کنی، من در پایش سال 93 پیدا نکردم.
وی با اشاره به ناراحتی‌هایی که در زمینه بودجه پیش آمده است، ادامه داد: بخش قابل توجه آن مربوط به شورا می‌شود اما دستورالعمل نحوه توزیع و تصمیم‌گیری در خصوص بودجه در شورای توسعه تصویب شد با همه آرایی که اساتید و نهادها و مسئولان عضو و زیربط داده‌اند و اینکه در سال 93 بدون تصمیم‌گیری کمیسیون‌ها هیچ بودجه‌ای توزیع نشود، توسط اعضا تصویب شد، اما تأخیر در واگذاری بودجه به این دلیل بود که کمیسیون‌ها برای اولین سال بود که به برنامه‌های دستگاه‌ها ورود پیدا کردند و آخرین دستاورد کمیسیون‌ها 13 آذرماه امسال از کمیسیون‌ها به دبیرخانه شورا ارجاع شد و به تناوب زمانی این بودجه در دستور کار کمیته تخصیص منابع قرار گرفت.
انجم‌شعاع اضافه کرد: آخرین جلسه در سال 93 از 13 آذرماه تا 17 دی‌ماه بود که با حضور دبیر کمیسیون‌ها و نماینده‌ها از مجلس که باید طبق قانون در تصمیم‌گیری‌ها حضور داشته باشند، تشکیل شد و 17 دی‌ماه اتمام بودجه‌ریزی سال 93 بود، اجالتاً از 17 خردادماه با پیگیری سیستم مالی و اخذ ابلاغ اعتبار از خزانه کمی تأخیر داشت چیزی که مهم است این است که بهبود روش بوده است که بودجه سال 90 دوسال بعد توزیع شد، بودجه 92 در 93 توزیع شد و تلاش ما در سال 93 این بود که بودجه همین سال در این سال توزیع شود و طی برنامه‌ریزی‌های انجام شده کمیته تخصیص اعتبار، بودجه 94 به تناسب ورود از خزانه، میان دستگاه‌ها توزیع می‌شود.
وی ادامه داد: طبق آن مصوبه کمیته، 30 درصد در مرحله اول واریز شد و مقرر شد هر آنچه که تا 22 اسفندماه از سوی خزانه واریز می‌شود، تکلیف آن روشن شود و باقی آن تا 25 اسفندماه مشخص شود.
جداسازی بودجه مؤسسات مردمی از دستگاه‌ها در سال جاری
معاون هماهنگی و نظارت راهبردی شورای توسعه فرهنگ قرآنی تصریح کرد: امسال چیزی که رخ داد این بود که بودجه مؤسسات مردمی را از دستگاه‌ها جدا کردیم و شاید از این طریق بودجه سه دستگاه کاهش یافته باشد که امسال حدود 11 میلیاردو نیم به اتحادیه مؤسسات قرآنی ـ مردمی کشور اختصاص یافت.
رادیو قرآن در بین دستگاه‌های مرتبط با رسانه ملی برتر شد
وی با اشاره به پایش رادیو قرآن، اظهار کرد: مجموعه رادیو قرآن در بین دستگاه‌های مرتبط با رسانه ملی به عنوان دستگاه برتر در حوزه اطلاع‌رسانی تعیین شد، البته این اولین دستگاهی است که به این صراحت اعلام می‌کنیم و انتظاراتی هم برای سال آینده تعیین کردیم که امیدواریم رادیو قرآن در سال 94 در فرهنگ‌سازی و فضاسازی تعلّم و انس با قرآن، ارتقای سواد قرآنی و تحقق چشم انداز تربیت 10 میلیون حافظ قرآن ما را یاری کنند.
محمدرضا مسیب‌زاده، مدیرکل قرآن، عترت و نماز وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگوی تلفنی در پاسخ به این سؤال که آیا آموزش قرآن در دستگاه‌های مختلف می‌تواند اولویت اول باشد یا خیر؟ عنوان کرد: مهمترین بحث کاری ما در آموزش و پرورش و کمیسیون آموزش و پروش فعالیت آموزش قرآن رقم خورده است و سال آینده پیش‌بینی برنامه‌ها در برنامه‌های آموزشی در زمینه توانمندسازی نیروی انسانی است و در کنار چند فاکتور اصلی می‌توان یکی از آنها نیروی انسانی باشد و محتوا کار که قرآنی است و قرآن‌آموزان که مهیا هستند و اگر در زمینه نیروی انسانی به طور خاص سرمایه‌گذاری کنیم کار را به نحو احسن می‌توانیم به جلو ببریم.
وی تصریح کرد: حلقه مفقوده آموزش در کشور در زمینه قرآن تلاوت روزانه است. در کنار محتوای خوب و بحث نیروی انسانی و توانمندسازی می‌تواند، بحث تلاوت روزانه ما را در این زمینه یاری کند چرا نباید حرف اول را در ادارات و ارگان‌ها بحث آموزش قرآنی بزند در صورتی که قرآن، کتاب راهنماست و تمامی فکر، ذهن و عمل ما منبعث از قرآن باید باشد و بحث آموزش در ارگان‌ها می‌تواند از اولویت‌های اصلی باشد.
