حکمت فردوسی؛ زاییده توجه عمیق به قرآن کریم

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن‌(ایکنا)، شاهنامه حکیم فردوسی تبارنامه ملت ایران است و شاهکاری بی‌نظیر و پرافتخار برای نسل‌های دیروز، امروز و فردا محسوب می‌شود. ۲۵ اردیبهشت؛ روز بزرگداشت فردوسی، بهانه‌ای شد تا نظر چند تن از اساتید و محققان زبان و ادبیات فارسی را درباره تاثیر آیات قرآن و احادیث معصومین‌(ع) بر شاهنامه جویا شوم.

دکتر محمود بشیری، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه حکیم فردوسی شاعری معتقد و مومن به ولایت معصومین‌(ع) بوده، می‌گوید: فردوسی با خلق شاهنامه مواجهه دو فرهنگ ایرانی و اسلامی را عینیت داده و حکمت وی زاییده توجه عمیق به آیات قرآن کریم بوده است.
بشیری با اشاره به اینکه شاهنامه با نام خداوند جان و خرد و تصریح بر اینکه از این برتر اندیشه برنگذرد آغاز می‌شود، می‌افزاید: مقدمه شاهنامه به آغاز سوره‌های قرآن (بسم الله الرحمن الرحیم) اشاره می‌کند و ابیات قابل ملاحظه‌ای از شاهنامه به صورت زیبا و هنری از آیات شریف قرآن کریم بهره برده است.
وی تصریح می‌کند: شاهنامه روایت نبرد خوبی و بدی و تفکر فردوسی همیشه مدافع خوبی‌ها و ارزشهای اسلامی و ایرانی است. در لابه‌لای اشعار حماسی فردوسی و در نبردهای پهلوانی جا‌به‌جا نیایش به درگاه خدا و یاری جستن از یزدان برای پیروزی بر هماورد دیده‌می‌شود که نشانه توجه فردوسی به امر دعا و توکل و تاسی به پروردگار به عنوان یک مسلمان واقعی است.
بشیری خاطرنشان می‌کند: فردوسی در دیباچه شاهنامه با آوردن بیت«خداوند نام و خداوند جای/خداوند روزی ده رهنمای» به زیبایی ترجمه آیات شریفه قرآن را آورده‌است.
این محقق و استاد زبان و ادبیات فارسی تصریح می‌کند: تاثیرپذیری از قرآن و حدیث به شاعران سبک عراقی محدود نمی‌شود و شاعران بزرگ سبک خراسانی از جمله فردوسی، رودکی و منوچهری دامغانی توجه ویژه‌ای به قرآن و احادیث دارند. به عبارت دیگر ادبیات کلاسیک ما کاملا هویت دینی و اسلامی دارد.
همچنین، دکتر احمد خیالی خطیبی، پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز با تاکید بر تاثیر قرآن بر شاهنامه فردوسی می‌گوید: سرایش شاهنامه در زمانی بود که 500 سال از ورود اسلام به کشور می‌گذشت و خصوصا خراسان که محل زندگی فردوسی بود قلمرو محل سکونت بسیاری از علمای دین و فقهای سترگ در آن زمان بوده است.
خیالی خطیبی با بیان اینکه در دوران سرایش شاهنامه تمام منطقه خراسان بزرگ تحت تاثیر اسلام و قرآن بود و این امر در آثار شاعران و نویسندگان آن دوران تجلی داشته، می‌افزاید: فردوسی در مقدمه شاهنامه از خداوند یادمی‌کند و صفات باریتعالی را که در آیات شریف قرآن کریم تاکید شده به زیبایی منتقل کرده است.
وی همچنین می‌گوید: در شاهنامه فردوسی ابیاتی قابل توجه در نعت پیامبر اسلام و خلفای راشدین از جمله امام اول شیعیان آمده که نشان‌دهنده اندیشه اسلامی و ارادت فردوسی به دین مبین اسلام است.
خیالی خطیبی خاطرنشان می‌کند: با اینکه فردوسی سنی مذهب بوده ولی به امام علی‌(ع) ارادت خاصی داشته است.
همچنین بهاءالدین خرمشاهی، پژوهشگر ادبیات فارسی و قرآن پژوه می‌گوید: قرآن کریم که متن آسمانی ماست تاثیر شگرف و بی‌نظیری بر ساختار و محتوای ادبیات عرفانی خصوصا شاعران سبک عراقی دارد و این کتاب آسمانی مورد توجه خاص اهالی ادب است.
این پژوهشگر و قرآن‌پژوه می‌افزاید: در نگاه اول شاهنامه چندان تاثیری از آیات و روایات قرآنی ندارد ولی با کنکاش در ابیات شیوای شاهنامه با اشارات فراوان فردوسی به آیات قرآن کریم رو‌به‌رو می‌شویم. البته با رسیدن به دوره سبک عراقی ردپای آیات قرآن کریم در اشعار شاعران بزرگ فارسی نمایان‌تر است.
شاهنامه گنجینه بزرگ ایران زمین است و به فرمایش مقام معظم رهبری این کتاب در جهت ارزش‌های الهی و اسلامی است.
مقام معظم رهبری در دیدار اعضای گروه ادب و هنر صدای جمهوری اسلامی ایران در پنجم اسفند 70 تصریح کرده‌اند: «شما خیال نکنید که در حکمت فردوسی، یک ذره حکمت زردشتی وجود دارد. فردوسی آن وقتی که از اسفندیار تعریف می‌کند روی دینداری وی تکیه می‌کند. می‌دانید که اسفندیار یک فرد متعصب مذهبی مبلغ دین بوده که سعی کرده پاکدینی را در همه جای ایران گسترش بدهد. تیپ اسفندیار، تیپ حزب‌اللهی‌های امروز خودمان است؛ آدم خیلی شجاع و دینی بوده، حاضر بوده است برای حفظ اصولی که به آن معتقد بوده و رعایت می‌کرده خطر بکند و از هفت خان بگذرد و حتی با رستم دست و پنجه نرم کند.»
ایشان در بخشی از این بیانات تصریح ین کرده‌اند: «فردوسی از اول با نام خدا شروع می‌کند به نام خداوند جان و خرد تا آخر هم همین‌طور است؛ فردوسی را با این چشم نگاه کنید. فردوسی خدای سخن است. او زبان مستحکم و استواری دارد و واقعا پدر زبان فارسی امروز است.»