لزوم تنظیم آئین‌نامه‌ای خاص برای آموزش قرآن/ به‌دنبال احسن باشیم
گروه مؤسسات قرآنی مردم‌نهاد: مدرس قرآن با اشاره به اینکه در مباحث آموزش قرآن باید به‌دنبال راه‌های جدید و احسن باشیم، اظهار کرد: برای آموزش کلام وحی باید آئین‌نامه‌ای نوشته شود و همه بپذیریم و بر اساس آن آموزشهای روخوانی، تجوید، مفاهیم، تدبر و حفظ را سطح‌بندی کنیم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، دومین نشست تخصصی اساتید و مربیان قرآن مؤسسات غرب تهران با حضور سید‌مهدی سیف، مدرس قرآن، مصطفی کلانکی، مدیر مؤسسه ریّان و اساتید مؤسسات قرآنی غرب تهران شب گذشته، 19 خردادماه به میزبانی مؤسسه قرآنی ریّان برگزار شد.
در ابتدای این مراسم مصطفی کلانکی، مدیر مؤسسه قرانی ریّان گفت: در اولین نشستی که با همین مضمون برگزار شد، سؤالاتی از سوی مربیان و اساتید قرآن مطرح شد که قصد داریم در این جلسه به آنها پاسخ دهیم.
مدیر مؤسسه ریّان در ادامه به قرائت آئین‌نامه جلسات آموزشی پرداخت.
«1- کارگاه تجربه مدیریت جلسات آموزش قرآن‌کریم که زین پس به اختصار کارگاه تجربه نامیده می شود، جلسه‌ای کاملاً تخصصی و حرفه‌ای است؛ پیرامون واکاوی و آسیب شناسی مسائل مربوط به کمیت و کیفیت جلسات آموزش قرآن‌کریم.
2-ساختار جلسه متشکل از رئیس جلسه، دبیر جلسه، سخنران کلیدی و اساتید مدعو می‌باشد.
شرح وظایف هر کدام از مسئولیت‌ها به شرح زیر خواهد بود:
رئیس جلسه: تعیین موضوع، دعوت از سخنران کلیدی، برنامه‌ریزی و برگزاری جلسه و دعوت از مدعوین
دبیر جلسه: اجرای جلسه براساس برنامه و زمان‌بندی تعیین شده، جمع‌بندی و تدوین مطالب مطروحه
سخنران کلیدی: ارائه مطالب مرتبط با موضوع جلسه به‌عنوان محور بحث و ارائه پاسخ مناسب به نقد و نظرات موافق و مخالف
3- اداره جلسه به این شرح می‌باشد که سخنران کلیدی موضوع و محور مد‌نظر را طی زمان 30 دقیقه ارائه می‌نماید. دبیر جلسه بر‌حسب زمان و تنوع نظرات موافق و مخالف تعدادی از اساتید حاضر در جلسه را برای بیان نظرات دعوت خواهد نمود. در انتها نیز سخنران کلیدی پاسخ لازم را به نظرات موافق یا مخالف حداکثر طی زمان 20 دقیقه ارائه خواهد نمود.
4- نتایج حاصله در هر جلسه به صورت مکتوب و در صورت امکان به صورت صوتی و تصویری در سایت مؤسسه قرآن و عترت ریّان درج خواهد شد».
در ادامه این مراسم سید‌مهدی سیف، مدرس قرآن اظهار کرد: موضوع بحث در این جلسات بازنگری و بازسازی آموزشهای مربوط به قرآن در مباحث قرائت(روخوانی تا وقف و ابتدا) و نحوه طراحی آموزشی در موارد نحوه آموزش تخصصی و عمومی، آموزش جدا جدا و آموزش جامع است.
سیف ادامه داد: اساتید در کلاس‌های آموزشی مباحث مربوط به قرائت را تدریس می‌کنند و پیش می‌روند و اساتیدی هم در مباحث مفاهیم فعال هستند و از شیوه‌های مختلف مفاهیم مانند استفاده از لغات«آشنا و اکثر» بهره می‌برند و یا از ترجمه‌ها و جزوه‌های موجود و شیوه‌های مختلفی که مربیان با‌تجربه تهیه کرده‌اند و در اختیار دیگر مربیان قرار داده شده است، استفاده می‌کنند.
وی خطاب به اساتید و مربیان عنوان کرد: اگر در زمینه آموزش کنونی قرآن دغدغه‌ای ندارید و بهتر از این روش را نمی‌توانید ارائه دهید به همین روش اکتفا کنید و طبق آن آموزشهای لازم را پیاده کنید.
هیچ دخل و تصرفی در کلام وحی نمی‌توانیم داشته باشیم
سیف افزود: در قرآن مباحث تکراری و موضوع و آیات قرآن ثابت و معنای قرآن روشن است و ما هیچ دخل و تصرفی در کلام وحی نمی‌توانیم داشته باشیم. تا روز قیامت این کتاب خدا آخرین کتاب و سخن است.
وی اشاره کرد: در این جلسات بحث درباره شیوه‌های تعلیم و تعلم، تعامل با قرآن، ارتباط برقرار کردن با کلام خدا، انس و الفت گرفتن با قرآن است.
سیف با طرح سؤالاتی بیان کرد: آیا این روش تدریس روخوانی بهترین روش است؟ یا می‌شود بازنگری کرد و به شیوه بهتری بازسازی کرد؟ و همچنین ادامه داد: در روش تدریس تجوید هم بر همین اساس است و آیا نمی‌شود تصور کرد که بهتر از این روش وجود دارد؟
وی اظهار کرد: اگر تصورتان این است که از بهترین روش استفاده می‌کنید ما حرفی برای گفتن نداریم. اما اگر وحی منزل نیست و از تجربیات و سلیقه‌های معلمان و مربیان استفاده می‌کنید در این موارد می‌توان تأمل و بازنگری کرد.
در بخش دیگری بیان کرد: آیا آموزشهای ما سطح‌بندی شده است؟ آیا مربیان آموزشهای وقف و ابتدا را سطح‌بندی کرده‌اند؟ و در شیوه‌ها تأمل شده است؟ و آیا آموزش صوت و لحن به روش امروزی بهترین روش است و یا می‌شود به روش بهتری آموزش داد و آیا روش تدریس صوت و لحن سطح‌بندی شده است؟ سطح‌های آن کدام است؟
این مدرس قرآن افزود: در مورد حفظ قرآن هم به این صورت است. آیا در مورد حفظ قرآن همین شیوه‌های موجود است و در پایان منجر به شرکت در مسابقات می‌شود و یا به صورت دیگری هم می‌توان به آن پرداخت. و ادامه داد: آیا حفظ قرآن از نظر کیفیت سطح‌بندی شده است؟ و یا غیر‌قابل سطح‌بندی است؟
خواندن ترجمه قرآن از راه‌های درک و فهم کلام وحی است
سیف در مورد مفاهیم قرآن هم یادآور شد: در مباحث مربوط به مفاهیم هم چنین سؤالاتی مطرح است. یک روش درک و فهم قرآن خواندن ترجمه قرآن است و روش توانمند شدن در فهم آیات قرآن که کلمات آشنا و اکثر است و در روش‌هایی هم به ترتیب از ابتدای قرآن آموزش را شروع کرده و پیش می‌روند.
وی بیان کرد: آیا روشهای موجود در آموزش مفاهیم قرآن بهترین روش است و بهتر از این روشها را نمی‌توان تصور کرد؟ این فعالیت‌های ما در آموزش قرائت، حفظ و درک و فهم که رواج دارد، و صحبت این نیست که این آموزشها باید متوقف شود. و صحبت این است که این آموزشها باید ادامه پیدا کند، اما ما به این روشها رضایت ندهیم و دنبال بهتر کردن این روشها و ارتقاء این شیوه‌ها باشیم.
سیف با اشاره به نحوه آموزش مربیان عنوان کرد: مربیان روخوانی عادت کرده‌اند که مباحث روخوانی را به ترتیب تدریس می‌کنند و پیش می‌روند و صحبت ما این است که کسانی‌که سواد اول دبستانی را دارند به‌صورت میان‌بر به اصل کلمات قرآن بپردازیم و همان چیزهایی که در الفبای فارسی آموزش می‌بینند را در مباحث آموزشهای قرآن قرار دهند و با همان مهارت‌ها و با یک روش اشاره فنی به بخش‌ها آموزش قرآن را شروع کنیم. اگر در این مورد تعصبی نداشته باشیم باید بپذیریم که از روشهای بهتر استفاده کنیم.
وی اشاره کرد: در این مورد خداوند در قرآن‌کریم به دفعات می‌فرماید: «وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ» و «یُرِیدُ اللّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلاَ یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ» و «لاَ یُکَلِّفُ اللّهُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا» و «لاَ تُکَلَّفُ نَفْسٌ إِلاَّ وُسْعَهَا» آموزش روخوانی، تجوید، وقف و ابتدا، تدبر، مفاهیم و حفظ را باید مناسب‌سازی کنیم.
سیف ادامه داد: خداوند می‌فرماید: «وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِیُبَیِّنَ لَهُمْ و ما هیچ پیامبرى را جز به زبان قومش نفرستادیم تا [حقایق را] براى آنان بیان کند» باید به زبان مردم صحبت کرد و می فرماید «قَالَ أَوَلَوْ جِئْتُکُم بِأَهْدَى مِمَّا وَجَدتُّمْ عَلَیْهِ آبَاءکُمْ گفت هر چند هدایت کنندهتر از آنچه پدران خود را بر آن یافتهاید براى شما بیاورم» اگر شما به یک شیوه‌هایی عادت کرده‌اید و من یک شیوه بهتر و مؤثرتر و پویا تر ارائه کردم باز هم شما به شیوه‌های قبلی خود رجوع می‌کنید.
انتخاب بهترین روش
سیف در مورد انتخاب بهترین شیوه گفت: خداوند می‌فرماید: «الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ به سخن گوش فرامىدهند و بهترین آن را پیروى مىکنند». همه افراد شیوه‌های خود را ارائه دهند و ما به‌دنبال بهترین شیوه برویم و آن را انتخاب کنیم.
وی با اشاره به نحوه درک بهترین شیوه عنوان کرد: از کجا متوجه شویم که کدام شیوه بهترین شیوه است. در این راه از آیات قرآن می‌توان کمک گرفت تا بهترین را انتخاب کرد. در احادیث ائمه(ع) هم داریم که اشاره به این مسئله دارد و در این زمینه آمده است «نحن معاشر الانبیاءامرنا ان نکلم الناس علی قدر عقولهم ما پیامبران مأموریم که با مردم به اندازه عقل‌های‌شان سخن بگوییم»
لزوم تنظیم آئین‌نامه‌ای خاص برای آموزش قرآن
سیف عنوان کرد: برای آموزش قرآن آئین‌نامه‌ای نوشته شود و همه بپذیریم و بر اساس آن آموزشهای روخوانی، تجوید، مفاهیم، تدبر و حفظ قرآن را سطح‌بندی کنیم و در هر سطحی از شیوه بهتر استفاده کنیم.
وی اظهار کرد: روشهای بهتر آیا تا روز ابد بهترین روش باقی خواهد ماند و یا روزی بهتر از این روش هم خواهد آمد؟ که این چنین خواهد بود.
مدرس قرآنی بیان کرد: در دنیا آموزش ریاضی، زبان انگلیسی، کامپیوتر و آموزشهای دیگر در حال رشد کردن هستند و مؤسسات بزرگ جهانی که در تمام دنیا قابل استفاده است روز به روز مدل‌های جدید را به بازار ارائه می‌دهند و این فضای رقابت باعث رشد و بالا رفتن این گروه‌ها می‌شود و ما باید پیشرفت کنیم و این پیشرفتها آفت‌هایی دارد و باید کارشناسی صورت بگیرد و وظیفه کارشناس این است که وقتی پپیشرفتی می‌خواهد حاصل شود باید مواظبت از آفت‌ها و آسیب‌ها باشد و برای آنها راه‌حل‌هایی پیدا کند که در عین حال که بازسازی می‌کند شیوه‌ها را جلوی آسیب ها را بگیرد و جبران کند.
سیف با اشاره به کتابت قرآن در زمان پیغمبر ادامه داد: کتابت قرآن در زمان پیغمبر(ص) به یک شیوه خاص با حروفی که فاقد نقطه و اعراب بود نوشته شده بود و به مرور زمان این خط ارتقاء پیدا کرد و نقطه‌گذاری و اعراب‌گذاری شد و از نظر محتوای خط و کیفیت خوشنویسی رشد کرد و تنوع و گسترش پیدا کرد. خط رشد کرده است.
در آموزش قرآن به‌دنبال احسن باشیم
وی با اشاره به رشد قرائت ادامه داد: در این راستا تدریس قرآن هم باید رشد کند. روش جدید بودن امتیاز نیست. باید دنبال احسن باشیم و خداوند می‌فرماید: «فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ بهترین آن را پیروى مىکنند». اگر صعه صدر دارید در روشهای خود تجدید نظر کنید. و ما نباید در قالب‌های گذشته باقی بمانیم و اگر چیزی بهتر از آن پیدا شد استقبال کنیم. و این کارها باید کارشناسی شده انجام شود و با استفاده از تجربه‌ها و سلیقه‌ها و مطالعه‌ای که داریم پیشنهادها را بررسی کنیم و بعد بهترین را بپذیریم.
سیف به عنوان شعار جلسه به آیه «الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ» اشاره کرد و این آیه را به عنوان خط مشی تدریس در علوم قرآنی انتخاب کرد و گفت: پیشنهادهای خود را با بیان استدلال های خود بیان کنیم و تمام مشکلات این راه را قبول کنیم و آماده نقد و بررسی باشیم.
وی با توصیه‌ای به مربیان و اساتید ادامه داد: مربیان نباید در روش تعصب داشته باشیم و البته روی دلیل و روی حجت خود تعصب داشته باشیم و به تعداد دلایل و در مقام قیاس با هم در تکاپو باشیم.
در پایان سیف عنوان کرد: آموزش قرآن را باید به دو سطح عمومی و تخصصی تقسیم کنیم و آموزش عمومی اعم از «تلفیقی و جامع» و آموزش تخصصی اعم از«جدا جدا و موضوعی باشد». در همین راستا بهتر است به جای استفاده از کلمه روخوانی از آموزش قرآن استفاده کنیم که آموزش حفظ قرآن و درک و فهم زیر‌مجموعه آن است.
