آخرالزمان و پویش آینده/ منجی‌گرایی آینه‌ای تمام‌نما از حیات معقول بشری
کانون خبرنگاران نبأ: مهم‌ترین بعد آینده‌شناسی در ادیان و نمایش غایت‌مندی تاریخ آموزه منجی‌گرایی است؛ این آموزه، آینه تمام‌نمای پیشگویی است.
به گزارش کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، شوق آگاهی از سرنوشت در سرشت آدمی نهاده شده است. با نگرشی کوتاه به تاریخ زندگی بشر درمی‌یابیم یکی از دغدغههای همیشگی انسان، چگونگی فرارسیدن پایان این جهان و حیات پس از مرگ بوده است. برای مباحثی پیرامون آمدن موعود، جاودانگی روح، پایان این جهان و فرارسیدن جهان دیگر، واژه «اسکاتولوژی» به‌کار می‌رود. این واژه به معنای شناخت آخرالزمان و آخرت، از کلمه «اسکاتوس» یونانی به معنای «آخر» یا «بعد» گرفته شده است.
در آثار برخی از اندیشمندان آینده پژوه آخرالزمان را معادل فوتورسیم یعنی تفکری که مبتنی بر کنکاش و استخراج اتفاقات آینده است می‌دانند. سه دین ابراهیمی یهودیت، مسیحیت و اسلام، از نزدیک بودن آخرالزمان و آخرت سخن گفتهاند. جمعی از یهودیان و همه مسیحیان، این دو دوره را به گونهای بر هم منطبق می‌دانند؛ اما جمعی دیگر از یهودیان و همه مسلمانان، آخرالزمان و آخرت و یا به عبارتی، عصر ظهور و روز قیامت را دو دوره جدا از هم می‌دانند.
پیشگویی فرجام تاریخ در ادیان الهی
باورهای مربوط به آخرالزمان، بخشی از مجموعه عقیده‌هایی است که به مباحثی پیرامون فرجام تاریخ، پایان دوران و نهایت سرنوشت بشر دیگر معطوف شده و ادیان بزرگ درباره آن، پیشگویی‌هایی کرده‌اند. تصویری که این پیشگوییها از آینده انسان نشان می‌دهد، می‌توان نوعی آینده‌انگاری و آینده‌پژوهی دانست.
در ورای همه آینده‌نگری و آینده‌نگاری‌ها در طول تاریخ، همواره بشر شاهد آینده‌شناسی دینی بوده است. این آینده‌شناسی، نگاهی روشن و جامع به کل تاریخ و پیشگویی حتمی و فراگیر آینده است. قرآن و روایات معصومین(ع) در شریعت اسلام، نمونه کامل این آینده‌شناسی وحیانی و غیبی هستند و موارد فراوانی از این پیشگوییها، در طول تاریخ محقّق شده است. البته علم به آینده فقط در دست خداوند است و اوست که پیامبران و حجت‌های خود را از آن آگاه می‌کند تا دلیلی بر حقانیت آنها و معجزه‌ای بر راستی آنها باشد.
نظریه نجات‌گرایانه دین
مهم‌ترین بعد آینده‌شناسی در ادیان و جلوه‌گری غایت‌مندی تاریخ و نظریه نجات‌گرایانه دین، آموزه منجی‌گرایی است. این آموزه، آینه تمام‌نمای پیشگویی است. ترسیم آموزه‌های منجی‌گرایی، پاسخ‌گویی به بسیاری از دغدغه‌ها و سؤال‌های انسان در طول تاریخ و چشم‌اندازی الهی و ایمانی به جامعه‌ای برتر و کاراتر است.
پیوند میان آینده‌پژوهی و منجی‌گرایی
به‌طوری که همه ابعاد و مؤلفه‌های مسئله آینده‌پژوهی در این آموزه وجود دارد: هم تفسیر کلان از حیات معقول بشری و فرجام‌شناسی تاریخ (فلسفه نظری تاریخ) است، هم تصویر و ترسیم روشنی از وضعیت‌های مختلف و هم راه و نظام رسیدن به آن است.
براین اساس پیوند محکمی میان آینده‌پژوهی و منجی‌گرایی وجود دارد؛ چراکه این مسئله، کاوش نظام‌مند تاریخی، اجتماعی، سیاسی، کلامی و تفسیری این مسئله و شناخت و فهم آینده بر اساس آن است.
وحید حسن‌زاده
