کمی هوای خود را داشته باشیم/ رمضان فرصت ناب آشتی با خوبی‌هاست
کانون خبرنگاران نبأ: کمی هوای خودت را داشته باش، نگذار زنگار غفلت و پیروی از هوای نفس وجود نازنین اشرف مخلوقات را مشوش کند. خدا تو را در رمضان گرامی داشته و به میهمانی خود دعوت کرده است، تو نیز هوای خود را داشته باش و قدرخود را بدان.
به گزارش کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، روزه به‌عنوان یکی از ارکان فروع دین، از جمله واجبات دین مبین اسلام است که نقش پررنگی در پالایش شخصیت جسمی و روحی عمل‌کنندگان به‌آن داشته و در اهمیت و جایگاه والای روزه، همین بس که حضرات معصومین( ع ) آن‌را بسیار بزرگ بر شمرده و در عمل به آن و استفاده از آثار و برکات آن تأکید فراوان کرده‌اند. خداوند متعال درآیه 56 سوره ذاریات می‌فرماید:«جن و انس را خلق نکردم مگر برای اینکه مرا عبادت و پرستش کنند».
پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) می‌فرمایند: برای هر چیزی زکاتی است و زکات بدن، روزه است. (بحارالانوار جلد 96 صفحه 246). حضرت امام علی(ع) می‌فرمایند: خداوند بندگانش را با نماز و زکات و تلاش در روزه‌داری، حفظ کرده است تا اعضاء و جوارحشان آرام و دیدگانشان خاشع، و جان و روانشان فروتن و دلهایشان متواضع باشد. (نهج البلاغه، بخشی از خطبه 192). حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا(س) می‌فرمایند: خداوند، روزه را واجب کرد تا اخلاص را در انسانها تثبیت نماید( علل‌الشرایع جلد 1 صفحه 246).
هر سال، در ماه مبارک رمضان، دعا می‌کنیم که خدایا! به ما توفیق بده تا رمضان دیگری را درک کنیم تا از خوان بیکران نعمات تو بهره‌مند شویم. ای دوست! اینک دعایمان مستجاب شده و رمضان دیگری را شاهد هستیم. پس بیایید قدر لحظات عمر خویش را بدانیم که «این قافله عمر عجب می‌گذرد». رمضان ماه قرآن است، ماه عبادت و خودسازی، ماه نزدیک‌شدن و تقرب به‌خداست. رمضان ماه نزول قرآن است و هنگامه تهجد و دوستی بیشتر با خدا. رمضان، مالامال از صفا و معنویت است. ماهی است که در آن روزه‌داران به ضیافت‌الله دعوت شده‌اند و خداوند حکیم و علیم، میزبان روزه‌داران و پرهیزکاران است. بیایید در این ایام متبرکه و ممهور به مهر «شهر الله» به کارنامه اعمال خود نظری بیافکنیم و کاستی‌های خود را جبران کرده و قبل از آنکه به حسابمان رسیدگی کنند، کردار و رفتار و امور خویش را حسابرسی کنیم.
حضرت امام صادق(ع) می‌فرمایند: روزه، خواسته‌های نفسانیش و طبیعت شهوانی را تضعیف می‌کند و موجب صفای قلب و پاکی اعضای بدن می‌شود و مایه آبادانی ظاهر و باطن می‌شود و نیز باعث شکر نعمت و احسان به فقرا وعامل کثرت تضرع و خشوع وناله به درگاه پروردگاراست. روزه، هم‌چنین سبب تمسک و روی آوردن به ریسمان محکم الهی و مایه شکسته‌شدن و تخفیف در حساب و مضاعف شدن حسنات می‌شود.
از پیامبر گرامی اسلام روایت شده که فرمودند: رجب، ماه خداست و شعبان ماه من است و رمضان، ماه امت من است. رمضان، ماه نهم از سال هجری قمری است. رمضان، مأخوذ از رَمَضَ است به معنی سوختن. چون ماه روزه، گناهان را می‌سوزاند. یا به‌معنی سوخته‌شدن پای از گرمی زمین، چون ماه روزه، موجب سوختگی و تکلیف نفس است. ماه رمضان بر ماه‌های دیگر سال از چهار جهت برتری دارد: عظمت، کرامت، شرافت و فضیلت.
بیایید زنگار کینه و خودخواهی و اطاعت و پیروی از دنیا و شیطان را از دل بزداییم و در اقیانوس پاک و مصفای رمضان، خود را شستشوی دوباره‌ای بدهیم و خویشتن خویش را پالایش کنیم. بیایید در این ماه مقدس، از خوراک و خواب و لذات دنیا کم کنیم و بر عبادت و شب‌زنده‌داری و قرائت قرآن و اطاعت هر چه بیشتر از حضرت حق، افزون کنیم.
بیایید فرزندان و خانواده و نزدیکان خود را گرد قرآن آورده و آنها را با تعالیم هستی‌بخش، سازنده و سعادتمند آن آشنا کنیم و انس و الفت بیشتری با قرآن و عترت(ع) پیدا کنیم. به‌راستی آیا می‌دانیم و مطمئن هستیم که رمضان سال دیگر را درک خواهیم کرد!؟ بسیار نیکو و شایسته است که نظری به احکام روزه در رساله توضیح‌المسائل مراجع عظام تقلید داشته باشیم و تکالیف خود را در مورد واجبات، مکروهات و مبطلات روزه، مرور کرده و از این جهت مشکلات و سؤالات احتمالی را مرتفع کنیم. بسیار نیکو و پسندیده است که در ماه رمضان علاوه بر قرآن، با مطالب سازنده و پرمغز مندرج در مفاتیح الجنان، انس و الفت پیدا کرده و آنها را مونس شبها و ساعات روزه‌داری خود قرار دهیم.
بیایید در این ماه شریف در کنار دعاها و عبادت‌ها، مداوم از خداوند بخواهیم که سفر معنوی و پر رمز و راز حج را نصیب‌مان کند «اللهم ارزقنی حج بیتک الحرام فی عامی هذا و فی کل عام».
کلمه رمضان و ماه رمضان، تنها یک بار در قرآن آمده است آن هم در سوره بقره آیه 185 و آیات 183 تا 187 سوره بقره، آیات اصلی و عمده مربوط به روزه و رمضان است که در قرآن کریم بدان پرداخته شده و حاوی نکات بسیار آموزنده و انسان‌سازی است. در این آیات تقوا، علم وآگاهی، خیر و نیکی، شکر و سپاس، رشد وتعالی مورد تأکید قرار گرفته‌اند.
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ ﴿١٨٣﴾ أَیَّامًا مَعْدُودَاتٍ ۚ فَمَنْ کَانَ مِنْکُمْ مَرِیضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ ۚ وَعَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ ۖ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْرًا فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ ۚ وَأَنْ تَصُومُوا خَیْرٌ لَکُمْ ۖ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿١٨٤﴾ شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَىٰ وَالْفُرْقَانِ ۚ فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ ۖ وَمَنْ کَانَ مَرِیضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ ۗ یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلَا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَلِتُکْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَاکُمْ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ ﴿١٨٥﴾ وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ ۖ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ ﴿١٨٦﴾أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَةَ الصِّیَامِ الرَّفَثُ إِلَىٰ نِسَائِکُمْ ۚ هُنَّ لِبَاسٌ لَکُمْ وَأَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ ۗ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَخْتَانُونَ أَنْفُسَکُمْ فَتَابَ عَلَیْکُمْ وَعَفَا عَنْکُمْ ۖ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُوا مَا کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ ۚ وَکُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّىٰ یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ۖ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّیَامَ إِلَى اللَّیْلِ ۚ وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاکِفُونَ فِی الْمَسَاجِدِ ۗ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَقْرَبُوهَا ۗ کَذَٰلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ ﴿١٨٧﴾.
ترجمه: اى اهل ایمان! روزه بر شما مقرّر شده، همان‌گونه که بر پیشینیان شما مقرّر شد، تا پرهیزکار شوید. «183» درروزهایى چند روزه بگیرید؛ پس هر که از شما بیمار یا در سفر باشد به تعداد روزههاى قضا شده از روزهاى دیگر را روزه بگیرد و بر آنان که روزه‌گرفتن طاقتفرساست، طعام‌دادن به یک نیازمند به‌جاى هر روز کفاره آن است. و هر که به خواست خودش افزون بر کفاره واجب، بر طعام نیازمند بیفزاید، برایش بهتر است و روزه‌گرفتن هر چند دشوار باشد اگر فضیلت و ثوابش را بدانید براى شما بهتر است.«184» این است ماه رمضان که قرآن در آن نازل شده، قرآنى که سراسرش هدایت‌گر مردم است و داراى دلایلى روشن از هدایت است، و مایه جدایى حق از باطل است. پس کسى که در این ماه در وطنش حاضر باشد باید آن را روزه بدارد، و آنکه بیمار یا در سفر است، تعدادى از روزهاى غیر ماه رمضان را به تعداد روزههاى قضا شده، روزه بدارد. خدا آسانى و راحت شما را می‌خواهد نه مشقت شما را و قضاى روزه براى این است که شما روزههایى را که به خاطر عذر شرعى افطار کردهاید کامل کنید، و خدا را بر اینکه شما را هدایت فرموده بزرگ شمارید، و نیز براى اینکه سپاسگزارى کنید.«185» هنگامى که بندگانم از تو درباره من بپرسند، بگو: یقیناً من نزدیکم، دعاى دعا کننده را زمانى که مرا بخواند اجابت می‌کنم؛ پس باید دعوتم را بپذیرند و به من ایمان آورند، تا به حقّ و حقیقت راه یابند و به مقصد اعلى برسند.«186». در شبِ روزهایى که روزه‌دار هستید، آمیزش با زنانتان براى شما حلال شد. آنان براى شما پوشش[معنوى] و شما هم براى آنان پوشش[معنوى] هستید، خدا می‌دانست که شما پیش از حلال شدن این کار به خود خیانت می‌کردید، پس توبه شما را پذیرفت و از شما درگذشت. اکنون آزاد هستید که با آنان آمیزش کنید و آن‌چه را خدا در این کار براى شما مقرّر داشته از ثواب، پاکدامنى از آلودگى و فرزند شایسته از او بخواهید. و بخورید و بیاشامید تا رشته سپید صبح از رشته سیاه شب براى شما آشکار شود؛ سپس روزه را تا شب به پایان برید. و در حالى‌که در مساجد معتکف هستید با زنان آمیزش نکنید. اینها حدود خداست، به آنها نزدیک نشوید. خدا اینگونه آیاتش را براى مردم بیان مىکند تا از مخالفت اوامر و نواهى اوبپرهیزند.«187».
ماه رمضان، از دو جهت احترام خاص دارد اول به خاطر جایگاه و برکت روزه و رمضان بعد به خاطر شب قدر و اشاراتی که در قرآن به آن شده است. آری شب قدر از جمله شب‌های نورانی و خاص ماه عزیز رمضان است. شبی که خداوند متعال در قرآن کریم فرموده «شب قدر برتر از هزار ماه است». یعنی به حساب ما، یک شب قدر، حدودا برتر از 83 سال است که حقیقتا بایستی، آن را مغتنم شمرد. در این ماه، دو نوع حفظ و صیانت وجود دارد. حفظ انسان از وسوسه‌های شیطان و حفظ انسان از گرفتاری به عذاب الهی.
امام علی(ع) می‌فرمایند «روزه قلب بهتر از روزه زبان و روزه زبان بهتر از روزه شکم است». در ماه رمضان دو نعمت مهم را می‌توان متصور شد، یکی گشوده شدن درهای بهشت و دیگری آرامش جان و روح انسان. در ماه رمضان، دو هدیه به انسانها داده می‌شود؛ یکی خواب روزه‌دار عبادت شمرده می‌شود ودیگری سکوت و خاموشی او تسبیح قلمداد می‌شود. در ماه رمضان در دو زمان، فرح و شادمانی به روزه‌داران داده می‌شود؛ هنگام افطار و هنگام عبادت و راز و نیاز باخدا.
بنابر قول بزرگان، روزه 3 شکل دارد و باید متوجه باشیم که ما جزو کدام دسته قرار داریم. روزه عام که عبارت است از روزه‌ای که اکثر مردم می‌گیرند که شامل نخوردن و نیاشامیدن است، مطابق دستورات شرع مقدس تا هنگام افطار. روزه خاص که عبارت است از نخوردن و نیاشامیدن به اضافه گناه نکردن که پر واضح است اینگونه روزه، آثار و برکات بسیاری در بر دارد.
روزه خاص‌الخاص که به تعبیر ساده عبارت است از نخوردن و نیاشامیدن به اضافه گناه نکردن به اضافه خالی کردن دل از غیر خدا. این حالت از روزه، مرد میدان می‌خواهد و توجه و مراقبتی خاص که هر کسی به آسانی توان دستیابی بدان را ندارد اما شدنی است.
بیایید در ماه رمضان، شب زنده دار بوده و وقت گذرانی‌های بیهوده و سرگرمی‌های روزمره و همیشگی را کنار بگذاریم و طرحی نو در اندازیم. چراکه در روز قیامت تقوا و عمل نیک است که نجاتمان می‌دهد. پس فکری برای خویش کنیم تا در زمره غافلین محسوب نشویم. بیایید در ماه رمضان توقعات و انتظارات و امر و نهی‌های خود را کنترل کنیم. اگر روزه می‌گیریم نباید بداخلاق و ترش‌رو شویم، نباید فقط به فکر خود بوده و برای دیگران اهمیت قایل نباشیم.
همکاری کردن با افراد خانواده در تهیه سحری و افطاری ثواب ویژه‌ای دارد.عده‌ای از افراد ساعاتی از روز را به بهانه اینکه خواب روزه‌دار عبادت است در خانه می‌خوابند و مادران و زنان خانواده را در انجام کارهای سخت خانه تنها می‌گذارند که از این بابت ممکن است روزه‌داری به آنها خیلی سخت بگذرد، روزه‌ای که با اذیت و آزار و منت باشد چه فایده‌ای دارد؟!
بعضی افراد می‌گویند در هنگام افطار و سحری زیاد بخوریم که گرسنه‌مان نشود. به این افراد باید گفت اگر قرار است که آنقدر بخوریم و بیاشامیم و بنوشیم که گرسنه و تشنه نشویم پس این چه روزه و چه عملی است که ما انجام می‌دهیم؟ آیا فلسفه روزه این است؟ مگر یک بعد مهم روزه‌داری درک حال مستمندان و محرومان جامعه نیست؛ پس این همه غذاها و خوردنی‌های رنگارنگ در سر سفره افطار برای چیست؟
پناه ببریم به خداوند که شیطان قوی است و قسم خورده. متأسفانه ریخت و پاش‌های مربوط به میهمانی‌های افطاری، دل هر مؤمن آزاده خداپرست را آزار می‌دهد. ببینید که بعضا چه سفره‌های الوان و رنگارنگ و پرهزینه‌ای در گوشه و کنار با پول بیت‌المال ترتیب داده می‌شود. آیا بهتر نیست بیشتر به دنبال رضای الهی باشیم تا رضایت دیگران.
بیایید در خود نیک نظر کنیم و نواقص کار را تا سرحد امکان رفع کنیم، چراکه فردا دیر است و فرصت از دست می‌رود. چراکه امروز وقت عمل است و حساب نیست و فردای قیامت وقت حساب است. براستی برای فردای قیامت، توشه و ذخیره ما چیست؟ براستی ما کجاییم و کجا بایستی باشیم؟ نکند عمر خویش را طوری سپری کنیم که در پیشگاه قرآن و عترت سرافکنده شویم.
چه خوب می‌شود که ماه رمضان و روزه گرفتن را فرصتی برای رژیم گرفتن و لاغر شدن خود محسوب نکنیم. چه خوب می‌شود روزه گرفتن را فقط نخوردن و نیاشامیدن ندانیم بلکه روزه را توفیقی بدانیم برای تزکیه، برای رهایی از قید و بند و علائق دنیوی و عادات روزمره. در روزه گرفتن همه اعضا و جوارح ما شایسته است که روزه باشند. یعنی دست و پا تخلف نکند، زبان بیهوده نگوید، فکر، بیجا نیاندیشد، چشم گناه نکند و گوش سخن لغو نشود. هم چنین واقعا رمضان یک فرصت طلایی است برای ترک برخی عادات و رفتارهای زشت مثل سیگار کشیدن . بیایید فرصت‌سوزی نکنیم.
عجب ماه پرفضیلتی است رمضان، عجب صفا و محبتی دارد رمضان و حیف است که در چنین ماهی پربرکت، من روزه‌دار به فکر لحظه شماری برای رسیدن وقت افطار و تمام شدن روزه باشم. حیف است که از این سفره پرنعمت، سیر و سیراب نشده دست از غذا بکشیم؟!
چه خوب می‌شود که همچون امام سجاد(ع)، در فراق رمضان گریان و دلتنگ شویم و به دنبال حلاوت و شیرینی رمضان بگردیم. عبادت و تقرب جستن به ذات اقدس الهی چه شور و نشاطی دارد. گریه و زاری به آستانش آن هم در شب‌های قدر رمضان چه صفایی دارد. آنقدر بگویم که خوشا بحال میهمانی که از صاحب خانه و میزبان، مدال افتخار و هدیه و یادگاری بگیرد. خوشا به‌حال میهمان و روزه‌داری که از میزبان خویش، خداوند، لوح تقدیر و کارنامه قبولی بگیرد. ای رمضان! چقدر دیر به دیر به کوی ما سر می‌زنی و چقدر زود از ما جدا می‌شوی. ما را با خود جاودانه‌ساز و شراب ناب انسان شدن و خدایی شدن را به ما بچشان.
رمضان! تو ریسمان محکم هدایت و رشد و شکوفایی و تعالی ما هستی. دست ما را بگیر و بالا ببر. آیا می‌شود ما هم به‌واسطه کریم اهل بیت(ع)، مولود رمضان، امام حسن مجتبی (ع) صاحب مقام و منزلتی شویم که مقرب درگاه الهی گردیم. آیا می‌شود ما هم به‌واسطه رمضان و شب‌های قدر و به‌واسطه جایگاه رفیع اولین شهید محراب عشق و عبادت و بندگی و ایثار، حضرت علی(ع) به درجه‌ای برسیم که در صحنه محشر، دستمان را قرآن و عترت بگیرند و به بهشت جاودان رهنمون سازند. آری می‌شود. چراکه نه: رسد آدمی به جایی که به‌جز خدا نبیند؛ بنگر که تا چه حد است مکان آدمیت
شب‌های قدر را قدر بدانیم و چنان کنیم که عاقبت کار او خشنود باشد و ما رستگار. جای دارد رمضان را فرصتی دوباره برای سازندگی و بندگی بهتر بدانیم و خود را تجهیز کنیم برای یک زندگی شرافتمندانه و خداپسندانه. در رمضان، کلاس فکری، تربیتی و اعتقادی خود را بالا و بالاتر برده و انسانی شویم که خدا دوست دارد. بیایید در رمضان با یکدیگر در صلح و صفا و آرامش زندگی کنیم، به یکدیگر رحم کنیم، انصاف و مروت داشته و مشکلات و گرفتاری‌های را حل و فصل کرده، با هم‌دلی و هم‌زبانی زیست کنیم و خدایی فکر و خدایی عمل کنیم تا خدا نیز رحمت و برکات خویش را بیش از پیش شامل حالمان کند.
ای بشر یاد خدا آرامش دل می‌دهد؛ تا بیابی معنی این نکته را قرآن بخوان
حسن خسروی
