کم‌لطفی ادبیات معاصر در پرداختن به امام حسن(ع)/ ضعف معرفت‌شناسی اهل بیت(ع) در ادبیات داستانی
گروه ادب: زندگی پرفراز و نشیب امام حسن(ع) در دوران حکومت یکی از بدمنش‌ترین افراد تاریخ می‌تواند الهام‌بخش بسیاری از شاعران و نویسندگان در خلق آثار ادبی باشد. در عین حال به نظر می‌رسد ادبیات داستانی ما خصوصا ادبیات داستانی در این زمینه کم لطف بوده و نتوانسته دِین خود را به این امام شریف ادا کند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در آستانه میلاد با سعادت امام حسن(ع) نظر تعدادی از شاعران و نویسندگان حوزه دین را در زمینه میزان پرداخت ادبیات داستانی و شعر معاصر به شخصیت و زندگی ایشان جویا شده‌ایم که در پی می‌آید.
مصطفی محدثی خراسانی، شاعر آیینی کشورمان با بیان اینکه در زندگی امام حسن(ع) نکات برجسته‌ای وجود دارد که می‌تواند محملی برای مضمون‌سازی و جلب ذوق و قریحه شاعران باشد، می‌گوید: امام حسن(ع) و امام حسین(ع) دو امام متوالی هستند که در مواجهه با طاغوت زمانشان دو شیوه متفاوت داشته‌اند.
محدثی خراسانی می‌افزاید: امام حسن(ع) در دوران امامت خود همواره سمبل صبر، تحمل و نرمش بوده‌اند و امام حسین(ع) سمبل مقاومت، فریاد و مبارزه. هر دو از یک نور واحد هستند و هدفشان هدایت بشریت است و شاید متضاد بودن شیوه برخوردشان با طاغوت زمان نشان دهنده اهمیت عمل به تکلیف الهی است که شیوه عمل را تحت الشعاع قرار می‌دهد.
اشعاری از محدثی خراسانی درباره امام حسن(ع)
وی تصریح می‌دهد: به عنوان نمونه خود من در اشعاری که درباره امام حسن(ع) سروده‌ام به سازش و نرمی امام توجه داشته ام: «فریاد اگرچه در تو پنهان بوده است/ خورشید تکلمت فروزان بوده است/ صلح تو برای نهضت عاشورا/ آرامش قبل‌تر ز طوفان بوده است» و در این رباعی نیز به تنهایی و غربت امام و ادامه نهضت غدیر در امامت ایشان اشاره کرده‌ام: «هرچند که مضمون غریبت تنهاست/ نام تو سرود موج‌های دریاست/ در گستره دو آسمان بال زدی/ پرواز تو از غدیر تا عاشوراست».
محدثی خراسانی با تاکید بر اینکه در زندگی امام حسن(ع) با مضامین مختلف حکمی، عاطفی و تراژیک مواجهیم می‌گوید: کرم زیاد ایشان در کنار صبر و تحمشان در زندگی شخصی و اجتماعی و سیاسی محمل‌هایی برای مضمون‌آفرینی هستند و شاعرانی از گذشته تا امروز توانسته‌اند از این ابعاد الهام بگیرند.
وی در عین حال با بیان اینکه بسیاری از مضامین زندگی امام حسن(ع) و سایر اسطوره‌های تاریخی و مذهبی ما در ادبیات داستانی مغفول مانده‌اند، تاکید می‌کند: متاسفانه نطفه ادبیات داستانی معاصر ما ریشه در غرب دارد و فاقد نگاه بومی مورد انتظار است.
ادبیات داستانی دینی کشور منفعل است
محدثی خراسانی می‌گوید: متاسفانه از گذشته‌های دور نیز این شاعرانی چون نظامی و مولانا بوده‌اند که پیشگام‌تر از نویسندگان به خلق شعرهای روایی و داستانی می‌پرداخته‌اند و همواره در حوزه ادبیات داستانی خصوصا در حوزه دینی با ضعف مواجه بوده‌ایم.
در این باره همچنین سید علی اصغر موسوی، نویسنده، شاعر و منتقد ادبیات دینی با تاکید بر اینکه در ادبیات معاصر دینی خصوصا ادبیات داستانی اغلب شان اهل بیت(ع) رعایت نمی‌شود، می‌گوید: در ساحت ادبیات و هنر باید قبل از پرداختن به بهره‌برداری به معرفت‌شناسی برسیم. به عبارت دیگر در ادبیات و هنر باید از الهامات ذهنی و درونی به عینیت برسیم.
موسوی با تاکید بر اینکه مشکل اصلی ما در حوزه ادبیات دینی کم اطلاعی از مبانی دین است، می‌افزاید: پس از دوره قاجار ادبیات داستانی ما افول کرد و تحت سیطره ایدئولوژی مارکسیستی و غربزده قرار گرفت که هنوز هم تعدادی از جوانان به تقلید نادرست از شیوه نوینسدگان غربزده آن دوره می‌پردازند.
این نویسنده با بیان اینکه بیشتر اشعاری که درباره امام حسن(ع) سروده شده، تنها مدح ایشان و فاقد معرفت‌شناسی است، می‌گوید: اکثر شاعران معاصر گاه آن قدر در مداحی ناآگاهانه غرق می‌شوند که به شخصیت ممدوحشان توهین می‌شود.
وی تصریح می‌گوید: در بیشتر اشعاری که درباره امام حسن(ع) سروده شده تنها به وجه زندگی خصوصی ایشان و مسموم شدن توسط همسر اشاره شده و 90 درصد زندگی ایشان که برخورد با معاویه بوده مغفول مانده است.
این شاعر آیینی با اذعان به اینکه بیشتر شاعران و نویسندگان معاصر صدها شعر درباره امام حسین(ع) دارند و تنها تعداد محدودی شعر درباره امام حسن(ع) سروده‌اند، می‌افزاید: در اشعاری که سروده می‌شود نیز خبری از فرزندپروری ایشان و امامت همراه با افتخارات علمی و حماسی ایشان در برخورد با معاویه نیست.
وی تاکید می‌کند: متاسفانه شاعران و خصوصا نویسندگان ما نتوانسته‌اند در 30 سال اخیر دین خود را به ساحت مقدس امام حسن(ع) ادا کنند.
از سوی دیگرناصر نادری، نویسنده کودک نوجوان حوزه دین و مسئول گروه دینی انتشارات مدرسه با ابراز خرسندی از وضعیت پرداختن به زندگی شخصیت امامان معصوم(ع) از جمله امام حسن(ع) در شعر و داستان حوزه کودک و نوجوان می‌گوید: خوشبختانه در مناسبت‌های مختلف شاهدیم اشعار زیادی برای مخاطبان کودک و نوجووان خصوصا در نشریات خاص این قشر چاپ می‌شود. البته نسبت به دهه 60 ادبیات دینی ما با افول به رو شده که باید برای آن چاره اندیشی شود.
نادری تصریح می‌کند: خوشبختانه سهم امام حسن(ع) از مضمون سازی در ادبیات دینی کودک و نوجوان قابل قبول است خصوصا در ادبیات داستانی عناوین زیادی درباره امام حسن(ع) داریم که با اقبال خانواده‌ها نیز مواجه شده است.
به نظر می‌رسد برای رفع کاستی‌های موجود در حوزه پرداختن به شخصیت امام حسن در ادبیات معاصر خصوصا ادبیات داستانی باید در گام نخست پژوهش‌های کارآمد برای معرفی هرچه بهتر ابعاد مختلف زندگی و شخصیت این امام عزیز به شاعران و نویسندگان انجام شود.
