اولویت پژوهش‌های قرآنی چیست؟/ حرکت جمعی برای پاسخ به شبهات قرآنی + فیلم
کانون خبرنگاران نبأ: عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی(ص) با تأکید بر ضرورت شناسایی اولویت‌ها در پژوهش‌های قرآنی تصریح کرد: در کنار توجه به حوزه‌های دینی باید به در سه زمینه پژوهش‌های میانرشتهای، شبهات مستشرقین و دانش‌های نوین تفسیری اهمیت بیشتری داد.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رضایی اصفهانی، عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی(ص) العالمیه در گفت‌و‌گو با خبرنگار کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، در تبیین ضرورت‌های عصر حاضر در عرصه قرآن‌پژوهی، اظهار کرد: دانش‌های قرآنی تقسیمات متفاوتی دارد؛ گاهی می‌گویند به تفسیر قرآن، معارف قرآن، تفسیر موضوعی و تفسیر ترتیبی تقسیم می‌شود. مباحث علوم قرآن که حول‌القرآن است، بخش وسیعی از مباحث ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه و مباحث این‌گونه را دارد و مباحث جدیدی که در دانش تفسیر مطرح است مثل بحث زبان قرآن، هرمونوتیک، مباحث قرآن مستشرقان، مباحث میانرشتهای قرآن و علوم و مباحث هنرهای قرآنی که امروز مطرح است.
شناسایی اولویت‌های قرآنی
وی افزود: اگر بخواهیم در ارتباط با مباحث یک جمع‌بندی داشته باشیم نمی‌توانیم به همه این مباحث یک نوع وزن دهیم، چراکه زمان ما زمانی است که اقتضائات خاص خودش را دارد؛ خطرهای خاصی که در مقابل ما قرار می‌گیرد، هجمه‌ها و شبهاتی که نسبت به قرآن می‌شود و نیازها و ضرورت‌هایی که مسلمان‌ها دارند، این‌ها مستلزم این است که یک رده‌بندی و امتیازدهی انجام شود و ضرورت‌ها مشخص شوند.
عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی(ص) العالمیة با اشاره به مثالی در این زمینه عنوان کرد: به طور مثال آیا امروز ادبیات قرآنی در رأس پژوهش و آموزش باشد یا بحث‌های جدید قرآنی؛ آیا علوم قرآن سنتی در رأس کارها و پژوهش‌ها باشد یا مباحث مستشرقان و یا مباحث میانرشتهای؟ به نظر می‌رسد امروزه سه حوزه باید مورد توجه باشند و نیاز و ضرورت زمان در آنها زیادتر است؛ البته به بقیه حوزه‌ها هم باید توجه شود اما این سه حوزه باید در اولویت باشند.
بومی‌سازی علوم با طرح پژوهش‌های میانرشتهای
وی در بیان سه اولویت پژوهش‌های قرآنی گفت: یک حوزه مباحث میانرشتهای قرآن و علوم است که امروزه مسئله شرق است؛ حضور علوم انسانی در شرق گاهی اوقات سیاست و اجتماع ما را جهت می‌دهد و یا مباحث روانشناختی، حقوقی، اقتصادی و یا تربیتی آن خیلی از مباحث جامعه ما را جهت می‌دهد و لذا به خاطر ضرورت و نیازی که امروزه در این مورد وجود دارد؛ که شاید ضرورت اول در پژوهش‌ها و آموزش‌های قرآنی را دارد.
حجت‌الاسلام رضایی اصفهانی تصریح کرد: بومی‌سازی علوم انسانی به وسیله قرآن که مقام معظم رهبری هم خیلی بر آن تأکید دارند که باید مبانی علوم انسانی از قرآن گرفته شود این مبحث یکی از مباحث مهم و عمده در مباحث نوآمد قرآنی است. دومین محور، محور مستشرقان و شبهاتی که نسبت به قرآن وارد می‌شود است که بخشی از این شبهات در بحث مستشرقان و بخشی دیگر در بحث داخلی است.
سرعت بالای تألیف دایرة المعارف‌های خارجی
وی با بیان اینکه پس از سال 2000 تا کنون در غرب دو دایرةالمعارف در مورد قرآن نوشته شده است گفت: این در حالی است که ما در ایران دو دایرةالمعارف و دانش‌نامه شروع کردیم ولی هنوز به پایان نرسانده‌ایم. دایرة المعارف قرآن لیدن خانم مک اولیف و یک دایرةالمعارف الیور لیمن که شروع و به اتمام رسید و در سال 2009 منتشر هم شد. این‌ها شبهات زیادی را در مورد قرآن دارند به‌ویژه قرآن‌پژوهی مطالعات قرآنی در آلمان، که به خاطر حجاب زبان و عدم دسترسی ما و کمتر آشنا بودن با زبان آلمانی، ما به مسائل، خطرات و مشکلات‌شان کمتر واقف می‌شویم.
عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی(ص) العالمیه گفت: محور سوم، بحث‌های مربوط به مسائل جدید دانش تفسیر است؛ به‌طور مثال بحث قرآن و هرمونوتیک، بحث زبان قرآن، مباحث فرهنگ زمانه و ... که این مباحث از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و در مباحث قرآن‌شناسی جزء مباحث پایه است. این سه حوزه جزء حوزه‌های نوپدید و مهم مباحث قرآنی است که امروزه باید در رأس آموزش و پژوهش به آن توجه کرد.
مسائل جدید دانش تفسیر
حجت‌الاسلام رضایی اصفهانی ادامه داد: البته ما به تفسیر موضوعی، تفسیر ترتیبی، معارف قرآن، مباحث ادبی قرآن و علوم قرآن سنتی هم اهمیت می‌دهیم منتهی امروزه این مباحث در رده دوم اهمیت قرار می‌گیرند؛ به عبارت دیگر ما نیروهای محدود، فکر و استعداد، زمان، پایان‌نامه‌ها، مقالات و مجلات خودمان را باید در درجه اول به طرف ضرورت‌های زمان و بعد به طرف موضوعات سنتی ببریم؛ یعنی اگر بخواهیم سهم‌بندی کنیم بیش از 70 درصد مباحث قرآنی باید به سمت آن سه محور اول برود و 30 درصد آن به سمت مباحث دوم.
وی اظهار کرد: قرآن‌پژوهی ما بعد از انقلاب اسلامی در یک حالت تحول به سر می‌برد، به برکت امام(ره) و انقلاب اسلامی و توصیه مقام معظم رهبری و فضای بازی که بعد از انقلاب اسلامی ایجاد شد، گسترشی که به این فضا داده شد. پشتیبانی‌های خوبی که انقلاب اسلامی از این مسئله کرد، مباحث قرآنی خود به خود، در همه ابعاد رشد کرد، اما عده‌ای به این ضرورت‌ها بیشتر و عده‌ای کمتر توجه کردند.
حجت‌الاسلام رضایی اصفهانی با بیان اینکه قرآن‌پژوهی معاصر ما آن‌طور که باید و شاید به ضرورت‌های زمان نپرداخته است، گفت: در کشور در فضاهای رشته قرآن و علوم مراکز محدودی وجود دارند که در این زمینه کارهای جدی کرده باشند. به طور مثال در فضای میانرشتهای یا همین مباحث فلسفه تفسیر، مستشرقین، شبهات قرآنی و یا مباحث علوم جدید دانشگاه تفسیر مثل زبان قرآن، فقط سه تا چهار مرکز خوب را می‌شناسم که در این زمینه کارهای جدی در کشور کرده‌اند.
وی افزود: یکی از این مراکز جامعة‌المصطفی(ص) العالمیه است که در این زمینه رشته‌های زیادی تأسیس کرده است؛ هم برای قرآن مستشرقین یک رشته در سطح دکتری با 3 گرایش معارف، علوم قرآن و مبانی و اصول شیعه و هم برای قرآن و علوم یک رشته در سطح دکتری با 10 گرایش قرآن و تربیت، قرآن و اقتصاد، قرآن و سیاست، قرآن و مدیریت، قرآن و روانشناسی، قرآن و جامعه‌شناسی، قرآن و بهداشت و سلامت، قرآن و نجوم، قرآن و تاریخ ایجاد شد که مجوز وزارت علوم را هم گرفتند.
عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی(ص) العالمیه ادامه داد: همچنین در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه یک بخشی به نام فلسفه تفسیر پایه‌گذاری شد که در مباحث زبان و قرآن و امثال آن وارد شده‌اند. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی که در بخشی از مسائل نوپدید وارد شدند و شبهات قرآنی را به صورت رشته کردند و دانش‌نامه قرآن می‌نویسند. بعضی از مراکز در مشهد نیز همین رشته‌ها را مثل قرآن و تربیت اجرا می‌کنند و بعضی از شهرها کم‌کم به این سمت پیش می‌روند.
حجت‌الاسلام رضایی اصفهانی با تأکید بر اینکه وظیفه ما دفاع در برابر هجمه‌های مستشرقان است تصریح کرد: امروزه با دو مقاله و مجله «قرآن‌پژوهی» کار حل نمی‌شود بلکه این کار یک حرکت عمومی می‌خواهد و تمامی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها باید وارد میدان شوند و در این باره متخصصانی تربیت کنیم و رشته‌های جدید قرآنی به‌وجود بیاوریم.
وی با بیان اینکه در مباحث میانرشتهای قرآن و علوم، دانشگاه‌های مختلف باید وارد شوند، افزود: دانشگاهی که به فرض رشته پزشکی دارد، دانشکده قرآن و یا گروه قرآن آن باید رشته قرآن و بهداشت و سلامت بزند که ما این کار را انجام دادیم که از پزشکان آمدند و درس خواندند و در کسوت طلبگی فارغ‌التحصیل شدند؛ اما این رشته را باید آن دانشگاهی که علوم پزشکی و گروه قرآنی دارد، ایجاد کند. دانشگاهی که رشته مدیریت دارد و از طرفی هم رشته قرآن را دارد، باید رشته قرآن و مدیریت را بزند؛ در واقع جامعه قرآنی ما باید به این مباحث اهمیت بیشتری بدهد.
