جهاد دانشگاهی پس از سی و پنج سال همچنان الگو ساز توسعه علمی کشور است

محمد مهدی آخوندی رئیس پژوشگاه علوم زیستی ابن سینا در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) به مناسبت 16 مردادماه سالروز تشکیل جهاد دانشگاهی به تشریح 35 سال حضور مستمر  این نهاد در عرصه‌های علمی، پژوهشی و فرهنگی کشور پرداخت.
وی در ابتدا با تأکید بر فعالیت مستمر معماران جهاد دانشگاهی از ابتدای تأسیس آن تا به امروز اظهار کرد: 35 سال از تشکیل جهاد دانشگاهی این شجره طیبه انقلاب می‌گذرد و همچنان رسالت و اصالت خود را در طول مدت تشکیل،توسعه و تکامل خود حفظ کرده؛ این ارگان تنها نهادی است که هنوز مؤسسان و متولیان نخستین در آن حضور داشته و همچنان با شور سال‌ها اولیه به فعالیت در آن می‌پردازند.
آخوندی با اشاره به تعطیلی دانشگاه‌ها در سال‌های 58و59 به تشریح روند شکل‌گیری جهاد دانشگاهی پرداخت و عنوان کرد: علی رغم ‌تمام تلاش‌های انجمن‌های اسلامی و دفتر تحکیم وحدت برای جلوگیری از تعطیلی دانشگاه‌ها و پیش‌بینی زیان‌های ناشی از آن، دانشگاه‌ها تعطیل شدند بنابراین انجمن‌های اسلامی در پی جبران زیان‌های ناشی از آن بودند در این زمان بود که از دل این فعالیت‌ها و تفکرات جهاد دانشگاهی برای استفاده از امکانات و ظرفیت علمی اساتید و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها بنیان توسعه و تحقیق و رفع نیاز کشور متولد شد.
وی افزود: بنیان جهاد بر این گذاشته شد که در مدت تعطیلی دانشگاه‌ها از اساتید، دانشجویان و کارمندان دانشگاه‌ها  بهره برده و بتوان با یک الگویی همانند جهاد سازندگی منتهی با جهت گیری دانشگاهی اقدامی عملی در این مسیر را انجام داده و تشکیلاتی را در این جهت راه‌اندازی کنیم.
رئیس پژوهشگاه ابن سینا ادامه داد: این اقدام نیاز به یک پشتوانه‌ اجرایی داشت؛ نخست درخواست کمک از رئیس جمهور وقت کردیم که بی‌حاصل بود، سپس به کمک جهاد سازندگی الگویی را طراحی کردیم تا ما نیز بتوانیم از مجوزهای اعطا شده در بهره‌برداری از امکانات متوقف شده بعد از انقلاب استفاده کنیم و جهاد دانشگاهی را راه اندازی کنیم و در همین اوان بود که ستاد انقلاب فرهنگی با حکم امام(ره) تشکیل شد.
پس از رایزنی‌های متعدد سر انجام با تأسیس جهاد دانشگاهی موافقت می‌شود/چالش‌های پیش رو
وی عنوان کرد: در 23 خرداد 59 مکاتبه را با ستاد انقلاب فرهنگی آغاز کرده و پیشنهاد خود را به آنهاارائه دادیم پس برگزاری جلسات متعدد با ستاد انقلاب فرهنگی در نهایت 16 مرداد مجوز تاسیس این نهاد اعطا شد و بلافاصله در همه دانشگاه‌ها واحد‌های مختلف آن راه اندازی شد.
این عضو مؤسس جهاد دانشگاهی با بیان چالش‌های پیش روی جهاد دانشگاهی پس از تأسیس آن اظهار کرد: نخستین چالش ما یک ماه پس از تأسیس جهاد دانشگاهی نحوه مواجه ما با جنگ بود لذا تمام تلاش و امکانات خود را در جهت حمایت از جبهه‌های جنگ  متمرکز کردیم.
وی چالش دوم را نحوه مواجه با بازگشایی دانشگاه‌ها دانست و تصریح کرد: پس از تصمیم امام(ره) و دولت مبنی بر بازگشایی دانشگاه‌ها عده‌ای همچنان در مقابل این تصمیم سرباز می‌زدند، تنها جایگاه و موقعیتی که می‌توانست در مقابل جوهای منفی موجود مقاومت کند و حرکت بازگشایی دانشگاه‌ها را تسریع کند جهاد دانشگاهی بود که با وزارت آموزش عالی ادغام شد.
آخوندی ادامه داد: در راستای بازگشایی دانشگاه‌ها ستادی نام ستاد اجرایی انقلاب فرهنگی برای بازگشایی دانشگاه‌ها تاسیس شد و در هر دانشگاهی شورایی متشکل از یک استاد، کارمند و دانشجو را منصوب کرد که مسئولیت اداره هر دانشگاه را بر عهده داشتند و بر این اساس کلاس‌ها و جلسات درس با پشتوانه جهاد دانشگاهی تشکیل شد.
تلاش برای تعطیلی جهاد پس از بازگشایی دانشگاه‌ها از سوی مخالفان
وی اذعان کرد: نگرانی ما پس از بازگشایی دانشگاه‌ها آغاز شد زیرا عده‌ای شعار این را مطرح کرده بودند که جهاد برای فعالیت در طول تعطیلی دانشگاه‌ها راه‌اندازی شده است، حال که دانشگاه‌ها باز شده‌اند دیگر نیازی به آن نیست و باید تعطیل شود، لذا تمام تلاش ما بر خنثی کردن این ادعاها بود.
این استاد جنین شناسی بیان کرد:  جهاد یک الگو و حرکت نهادی در کنار دانشگاه‌ها بود همانند جهاد سازندگی در کنار وزارت کشاورزی، البته متاسفانه آن الگوها از بین رفت ولی الگوی جهاد دانشگاهی همچنان با مقاومتی که شد و تلاش جدی که در این مسیر وجود داشت پا برجا ماند.

بازگشت به ماهیت جهاد دانشگاهی

وی ادامه داد: پس از گشایش دوباره دانشگاه‌ تلاش‌ نیروهای جهاد بر جدا شدن از وزارت علوم و بازگشت به اهداف رسالت اصلی تشکیل جهاد در بحث توسعه علمی و الگو سازی در امر توسعه کشور و نیازهای آن، شناخت چالش‌ها و رفع آنها از دید جهادی و منظرعلمی متمرکز شد،این تلاش‌ها با کمک حجت الاسلام والمسلمین ناطق نوری رئیس وقت مجلس شورای اسلامی منجر به تصویب جهاد دانشگاهی با عنوان نهادی عمومی و غیر دولتی شد و این امر نقطه پایان تلاش برای حذف جهاد دانشگاهی در صحنه علمی و فرهنگی کشور بود.
آخوندی یادآور شد:جهاد چند دوره را دنبال کرد نخست از سال 59 تا 61 که شروع وتاسیس آن بود از سال 61 تا 64 با ادغام در وزارت آموزش عالی به ستاد اجرایی انقلاب فرهنگی تبدیل شد، از سال 64 تا 70 دوباره در همان ماهیت جهاد دانشگاهی و همان مدیریت شورایی که خود ما داشتیم ظاهر شد.
وی افزود: از سال 70 همزمان با تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی نوع مدیریت جهاد از شورایی به ریاستی تبدیل شد از آن پس جهاد دارای رئیس شد، در این مدت و از سال70 تا 76 دکتر رحمتی، سپس 76 تا 85 آقای دکتر منتظری و 85 تا 89 نیز دکتر طیبی بود که هر سه نفر این افراد نیز از بانیان و بنیاگذاران برجسته جهاد دانشگاهی بودند با اتمام دوره دکتر طیبی در سال 89، مدیری غیر جهادی را بر این نهاد آمد که پس از اتمام دوره ریاستش در سال 92 مدیریت جهاد دانشگاهی به فردی از دل همین نهاد سپرده شد و دکتر طیبی برای دوم ریاست جهاد را بر عهده گرفت.
این عضو باسابقه جهاد دانشگاهی با تأکید بر الگوسازی جهاد در توسعه علمی‌ و فرهنگی کشور خاطر نشان کرد: جهاد یک شخص  نیست که با تغییر آن بشود مسیر آن را عوض کرد در واقع جهاد دانشگاهی تفکر، عملکردی است که در آن نقش افراد مهم بوده و اجازه رشد به ایده‌ها می‌دهد و توانسته است با کمترین امکانات بیشترین دست‌آوردها را نصیب کشور کند، این ساختار علی رغم غیر دولتی بودنش از اعتبار و جایگاه ویژه‌ای به سبب الگو سازی در امر توسعه علمی در نظام جمهوری اسلامی ایران  دارد و امید می‌رود همچنان راه خود را ار اعتلای علمی کشور ادامه دهد.