راه‌حل‌های کاهش سوءظن میان اعضای خانواده چیست؟
کانون خبرنگاران نبأ: استاد حوزه و دانشگاه گفت: اگر زن و شوهر می‌خواهند دچار بیماری سوءظن نشوند اولین اقدام این است که نسب به اتفاقات پیرامون، کارها، تصمیم‌هایی که می‌گیرند، شفاف‌سازی کنند؛ خورده‌نگر نباشند چرا که خورده‌نگری، آنها را به سمت سؤظن می‌کشاند.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی سرلک، کارشناس مذهبی، در گفت‌وگو با کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، به مقوله سوءظن در اخلاق، فقه و روان‌شناسی پرداخت و گفت: در فقه حکم به سوءظن داریم که قرآن هم صریحا به آن اشاره کرده «بعضی از سوءظن‌ها گناه هست، انّ بَعْضَ الظّنِ اثمٌ» و از این جنبه فقهی به هر حال ما سوءظن حرام هم داریم کسی که مرتکب این نوع سوءظن شده است، دچار گناه شرعی شده و برای جبرانش باید توبه کند و اگر آبروی کسی را هم دراثر همین سوءظن برده، باید جبران کند.
وی ادامه داد: در فضای اخلاقی بیشتر سوءظن به یک حالت عدم شرح صدر و عدم این روحیه باز و منش الهی برمیگردد، انسانهایی که به واقع به نوعی خودبینی و خودرأیی و خودپسندی دارند و نمی‌توانند زیبایی‌ها، خوبی‌ها و محسنات دیگران را ببینند این انسان‌ها بقیه را در ذهنشان حداقل محکوم می‌کنند، نسبت به آنها عیب و ایراد می‌گیرند و طبیعتا در فضای سوءظن نسبت به آنها حالت خیرخواهی، آرزوی موفقیت و رشد نخواهند داشت.
حجت‌الاسلام سرلک با اشاره به این که انسانهایی از لحاظ اخلاقی دچار این بیماری هستند، گفت: انسانهایی هستند که به نوعی خودشان را در جزیره تنهایی خودشان تبعید کردند و صادقانه و خالصانه و دوستانه نمی‌توانند با بقیه ارتباط برقرار کنند بقیه را از صمیم قلب دوست داشته باشند و اگر چیزی از این مقولات بگویند از جهت دوستی و ارادت دارند ظاهرسازی و به واقع دارند نوعی ریاکاری می‌کنند.
وی ادامه داد: سوءظن در روان‌شناسی یک بیماری تلقی می‌شود که بر اثر ضعف‌های درونی یک شخص دچار سوءظن می‌شوند طرف احتمالات منفی را در ذهنش تقویت می‌کند مرتب در مورد شکست‌ها فکر می‌کند یک سری ترس‌ها و فوبی‌ها، استرس‌ها درونش جاری شده به گونه‌ای که احساس خود ارزشمندی نمی‌کند روی توانایی‌ها و استعدادهای خودش حساب نمی‌کند به لحاظ روان‌شناسی کسانی دچار سوءظن می‌شوند که انسان‌های موفق و روبه رشدی نیستند.
راه حل سوءظن به عنوان یک آفت اخلاقی
این کارشناس مذهبی گفت: دو تا کار را باید انجام دهیم به خوبی‌ها و محسنات و موفقیت‌های بقیه توجه کنیم؛ دیدن و توجه به خوبی‌ها، ذهن و خلاهای انسان را پر می‌کند که بعضی از این خلأها ما را به سوءظن و داوری‌های منفی نسبت به دیگران می‌کشاند، پس اولا ستایش خوبی‌ها مور نظر است، انسان باید اهل تقدیر باشد، این امر انسان‌ها را از سوءظن نسبت به دیگران دور می‌کند.
وی ادامه داد: با انسانهایی که حسن ظن دارند، انسانهایی که مهربانند، خیر بقیه را می‌خواهند، از اولیاء، علماء گرفته تا دوستان، آشنایان و بستگانمان با آنها سرکار داشته باشیم، «دلا نزد کسی بنشین که او از دل خبر دارد»، یعنی هم توجه به خوبی‌های کسانی که نسبت به آنها سوءظن داریم و هم نشست و برخاست با انسانهایی که حسن ظن و حسن نظر دارند اینها خیلی مؤثر است؛ در اینجا موضوع سوءظن ما راجع بقیه افراد است.
استاد حوزه و دانشگاه تشریح کرد: گاهی سوءظن ما نسبت به خدا هست گاهی اوقات به خدا سوءظن پیدا می‌کنیم، نکند رزق من را نرساند، نکند می‌خواهد آبروی من را ببرد، نکند این بیماری و مشکلی که برای من به وجود آمده، خدا از دست من ناراحت است، گاهی اوقات موضوع سوءظن و طرف حساب سوءظن خدا می‌شود اینجا راه علاج دیگری دارد.
وی در پاسخ به این سؤال که در آموزه‌های دینی و اسلامی، اینکه سوءظن نداشته باشیم بیشتر یک دستور اخلاقی است یا یک حکم فقهی یا هردو، گفت: هردو است همین طور که عرض کردیم، سوءظن از آن جهت یک وقت‌هایی گناه شرعی می‌شود، حکم شرعی هم هست، خلاصه ترک باید کرد «لَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ سوره حجرات» این که قرآن می‌فرماید، از ظن بپرهیزید و بعد استدلال می‌آورد «إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ» این حرام شرعی می‌شود و طبیعتا پرهیز از آن هم یک تکلیف شرعی می‌شود.
استاد حوزه و دانشگاه گفت: نسبت به دیگران حرف خوب بزنیم «قولوا للناس حسنا» نگذاریم غیبت کسی اتفاق بیفتد خودمان غیبت کسی را نکنیم این برای این است که جامعه ما یک امنیت روانی احساس بکند که در آن امنیت روانی حسن‌ظن، حسن معاشرت ، دوستی‌ها و مهربانی‌ها آنها زمینه رشد و زمینه حرکت‌ها می‌شود انسانهایی که در فضاهای امنیت روانی امنیت اخلاقی دارند زندگی می‌کنند امکان این که انسان‌های بزرگ و بدرد بخوری شوند این امکانش خیلی بیشتر است.
در روابط خانوادگی و به خصوص میان زن و شوهر چه طور باید از این آفت دوری جست؟
کارشناس مذهبی تشریح کرد: زن و شوهر باید بداند که هر وقت به ابهام و پنهان کاری روی آوردند طرف مقابشان را خواسته و نخواسته وارد معرکه سوظن کردند. زن و شوهر باید این هم پوشانی کامل فکری، عاطفی، اطلاع رسانی را داشته باشند جایی که مربوط به همسرش است خانم یا آقا دریغ نکند درمیان بگزارند بعضی از پنهان کاری‌ها ممکن است طرف مقابل ما خدایی نکرده به سمت این برود که چه خبره، دارد این چه کارمی‌کند مثلا به صورت مشخص خانم و آقایی که موبایلشان، تبلتشان، لپ تابشان رمز و پسبرد دارد و آن را به اسم یک حریم خصوصی نمی‌گزارند حتی در اختیار همسرشان قرار بگیرد زمینه سؤظن را دارند به وجود می‌آورند.
وی ادامه داد: پس اولین اقدام این است که زن و شوهر شفاف‌سازی کنند نسب به اتفاقاتی که پیرامونشان است نسبت به کارهایی که می‌کنند نسبت به تصمیم‌هایی که می‌گیرند ثانیا خورده نگر نباشیم یعنی زن و شوهر خورده نگریشان آنها را به سمت سؤظن می‌کشاند ثالث این که قضاوت‌های عجولانه نکنیم گاهی اوقات به طرف مقابلمان یعنی همیشه فرصت دفاع بدهیم در ذهن خودمان از رفتار او از گفتار او از برخورد او یک چیزی درست نکنیم ویک اسم انحرافی روی آن بگذاریم.
استاد حوزه و دانشگاه تأکید کرد: باید واقعا اهل عذر پذیری و عذر خواهی باشیم اگر همسر ما به هر دلیلی از نگاه ما خطا و اشتباهی را انجام داد جمله‌ای که نباید می‌گفت گفت کاری کرد نباید می‌کرد و بعد آمد عذر خواهی کرد گفت ببخشید من اشتباه کردم کشش ندهیم و ادامه ندهیم بحث را وقتی ادامه دادیم یعنی زمینه را برای یک تقابل روحی آماده کردیم یعنی طرف مقابل هم می‌خواهد باز از من نقطه ضعف بگیرد و پشت خطاهایی که من انجام می‌دهم خطای خودش را توجیه کند.
وی ادامه داد: اگر روحیه مهربانی و عفو و بخشش در خانواده باشد خود به خود زمینه‌ای برای سوءظن، سوتفاهم، درگیری‌های فکری و عاطفی به وجود نمی‌آید این خیلی مهم است اهل گذشت باشیم و اگر کسی خواست سوءظن در وجودش در ارتباطات خانوادگی‌اش از بین برود واقعا حسن ظن خدا را به خودش یادآوری کند که خدا با همه خطاها و اشتباه‌هایمان بازم به ما رزق، عمرو فرصت می‌دهد می‌دهد ارتباط با خدا معنویتی می‌دهد که در اثر این ارتباط می‌شود به دست آورد این بسیار بسیار عامل مهمی است برای اینکه ما در فضای تفاهم و مهربانی و گذشت و عفو و اینها زندگیمان را ادامه بدهیم و سپری کنیم.
حجت‌الاسلام و المسلمین سرلک در پایان یادآور شد: جامعه ما به هر دلیلی متأسفانه دچار بیماری سوءظن است بعضی از مردم نسبت مسئولان، بعضی از مسئولین نسبت به مردم واقعا این را باید علاج کرد این که بعضی از مسئولین خبری را منتشرمی‌کنند و بلافاصله تکذیب می‌کنند باز دوباره تکذیبشان را تکذیب می‌کنند این امنیت روانی را که از جامعه می‌گیرند این که بعضی از خطاها و اشتباهات به قول معروف تخلفات متاسفانه به گوش مردم می‌رسد این باعث می‌شود فضای عمومی دارای فضای سوءظن بشود و در دستورات دینی واقعا باید شفاف سازی کنیم، یک جاهایی عذر خواهی کنیم مواظب باشیم با هر کسی ننشینیم از مواضع تهمت بپرهیزیم به هرحال جامعه باید در یک امنیت روانی و امنیت خبری باشد که این را باید مسئولین بیشتر به آن توجه کنند إن شاءالله بیشتر به آن اعتنا کنند.
علیرضا برومند
