فهم دقیقی از امر به معروف در جامعه نداریم

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، آیت‌الله احمد مبلغی شب گذشته، 16 آبان در نشست علمی موسسه فرهنگی و پژوهشی فهیم که با موضوع طرح نظریه همزیستی دینی برگزار شده بود گفت: اولین اصل در پرداختن و شرح یک نظریه، بیان روش‌شناسی نظریه است که غیر از شهید صدر کمتر کسی است که تا کنون به این مسئله توجه کرده باشد.

وی افزود: همزیستی و تعایش از نظر اسلام دارای ویژگی‌‏های خاصی است که توجه آنها می‏ تواند الگو و مدل زندگی ما را تغییر دهد؛ مثلا اینکه اسلام بر تعایش و همزیستی انسانی تاکید بسیاری دارد و صد البته که تعایش یک مومن با یک مومن دیگر در سطحی عمیق‌تر ظهور و بروز دارد.

رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: اسلام چند نوع همزیستی را مطرح می‌‏کند که شامل همزیستی اهل مذهب با اهل مذهب، همزیستی فارغ از مذهب، همزیستی ادیانی و همزیستی انسانی می‎شود.

رابطه با غیرمسلمانان

وی با ذکر این مطلب که دامنه همزیستی انسانی از نظر اسلام بسیار فراخ و گسترده است، اظهار کرد: مسلمانان به راحتی می‏ توانند با غیر مسلمانان رابطه داشته باشند ولی رابطه مسلمانان با اهل کتاب طبیعتا گسترده ‏تر خواهد بود.
استاد حوزه علمیه بیان کرد: اسلام به همزیستی نظر دارد که با کیفیت بالای زندگی و در سطحی بالا انجام شود؛ زیرا این زندگی است که می‏ تواند جامعه انسانی را تقویت و بدی‏ ها و جنگ‏ ها را از بین ببرد.
این استاد حوزه با ذکر این مطلب که اصل تعایش و همزیستی روی محورهای مختلف بنا می‏ شود، گفت: یکی از اصولی که باید در این تعایش حتما مورد توجه قرار گیرد، اصل احترام متقابل است؛ این احترام نیز در مواردی چون، احترام به هویت و شخصیت، احترام به دین،اعتقادات و مناسک و... است.
تسامح و تغافل به معنای رواج منکرات نیست

وی خاطرنشان کرد: از اصول دیگری که در این همزیستی بسیار مهم است، اصل تسامح یا تغافل یا چشم پوشی است؛ متاسفانه امروزه اصل تسامح در عرصه فرهنگی به معنی نادیده گرفتن منکرات و بی تفاوتی نسبت به کج رفتاری‎ها بیان می‎شود که اصلا درست نیست بلکه این اصل یکی از اصول اصلی در زندگی است که باید با معنای درست فهم شود.
وی گفت: تسامح که مترادف تغافل یا چشم پوشی است از اصول اصلی همزیستی در هر سطحی است زیرا اگر انسان روی برخی اشتباهات و یا حتی برخی اعتقادات طرف مقابل که برای او حکم معروفات را دارد چشم پوشی نکند نمی‏ توان با طرف مقابل همزیستی داشت؛ این تغافل باید نسبت به آداب مذهبی و اعتقادات او نیز باشد؛ اصولا امام صادق(ع) نیز یک سوم رابطه و تعایش را استوار بر تغافل و دوم سوم دیگر را بر زیرکی و هوشیاری بنا می‏ نهد.
وی خاطرنشان کرد: از دیگر اصولی که باید در این زمینه مورد نظر واقع شود، اصل وفای به عهد است که اگر طرفین بر عهد و قرادادهایی که با هم دارند پایبند باشند می ‏توانند بدون هیچ مشکلی با هم زندگی کنند.
مبلغی عنوان کرد: یکی از مسایلی که در اینجا خودنمایی می‏ کند اصل نفی عوامل خوف انگیز و عدم تهدید طرفین و مسئله تروریسم است؛ اگر ترسی مدام در جامعه وجود داشته باشد هیچگاه این تعایش شکل نمی‏ گیرد.
مبلغی در ادامه برای سخنان خود به یک استدلال قرآنی اشاره کرد و گفت: خداوند متعال آیه «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً قَرْیَةً کانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً یَأْتیها رِزْقُها رَغَداً مِنْ کُلِّ مَکانٍ»(112 نحل) به خوبی به زوایای اصل همزیستی اشاره می‏ کند.
رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی بیان کرد: این آیه به تمام زوایای همزیستی اشاره می‏ کند؛ خداوند در این آیه ظاهر به قریه‌‏ای بنی اسراییل اشاره می‏ کند که امن، مطمن و آرام است و روزی فراوان و مدامی از همه جا به آنها سرازیر می‏ شود.
اصل دامنه همزیستی

وی گفت: اولین اصلی که از این آیه برداشت می ‏شود، اصل دامنه همزیستی است زیرا در این عبارت، معنی کل مکان آمده است؛ یعنی روزی این قریه از هر مکانی که مقید نشده است، می‏ آمده است پس این کل مکان شامل غیر بنی اسراییل و غیر متدینین و موحدین نیز بوده است.

مبلغی خاطرنشان کرد: در آن دوران تعداد موحدین کمتر از تعداد مشرکین بود و به همین دلیل است که قطعا این قریه در معرض شهرهایی بوده است که اصلا مردم آنها موحد نبوده اند؛ اصل تجارت نیز در زمان‏ های دور با همین رویکرد فراخی در تعایش انجام می‏شده است زیرا در زمانی که پیامبر به کار تجارت مشغول بودند اکثر مردم مشرک بودند.

وی گفت: بالابودن سبک و کیفیت تعایش نیز از این آیه قابل برداشت است زیرا خداوند به جای اینکه بفرماید که رزق آنها از هر مکان می‏ آمد فرموده است که «رغد» آنها یعنی عیش مستمر و بسیار بالایی که داشتند از دیگر شهرها می‏ آمد.

وی افزود:  با توجه به اینکه این اصل در گذشته بوده است پس امروز که نیاز انسانها به این تعایش بیشتر از گذشته است، باید این اصل همزیستی را بیشتر مورد تاکید قرار داد.

جامعه آلوده به تروریسم روی خوش نمی بیند

وی تصریح کرد: اصل دیگری که در اینجا قابل اثبات است مسئله امنیت است؛ اگر در کشوری امنیت نباشد این عیش نیز ساخته نمی‎شود؛ جامعه‎ای که آلوده به تروریسم است نمی ‏تواند روی امنیت و همزیستی مردم را به خود ببیند.

این استاد حوزه بیان کرد: امروز نیز گروه‏ های افراطی هستند که اجازه همزیستی مسلمانان را نمی‏ دهند؛ آنها دو اشتباه در زمینه بیان قرآن در خصوص کشتن مشرکان دارند؛ اول اینکه قرآن در جای دیگر بیان می‏‌کند که اگر مشرکان خواستند شما را بکشند آنها را بکشید؛ اشتباه دوم این است که آنها موحدان غیر از خود را نیز مشرک می ‏دانند.

وی گفت: اصل دیگری که از این آیه می‏ توان برداشت کرد، اصل احترام متقابل است؛ زیرا این رغدی که در سایه همزیستی ایجاد شده است، جز با احترام تداوم نمی‏ یابد؛ برخورد خوش و احساس امنیت رفتاری است که باعث می‏ شود که انسانها در کنار هم با آرامی و با فرض ادیان و تفکرات مختلف زندگی کنند و مانعی برای عبادت هم نشوند.

فهم دقیقی از امر به معروف در جامعه نداریم

مبلغی با اشاره به ایرادی که ممکن است به این نظریه وارد شود، عنوان کرد: در اینجا شاید گفته شود که چرا بحث امر به معروف و ارشاد دینی نادیده گرفته شده است؛ در اینجا نیز باید گفت که متاسفانه هنوز فهم دقیقی از امر به معروف و نهی از منکر در جامعه نهادینه نشده است و این بحث ارشادی نیز متاسفانه با همین اشتباه در فهم درآمیخته است.

وی گفت: اسلام بیان می‏ کند که شما زمانی می توانید خود را از این همزیستی کنار بکشید که دیگر علیه شما جنگی به راه انداخته است یا حرمت شما را نقض می‏ کند که این مسئله هم تا زمانی اجرا می‏ شود که این تهدید و زور وجود داشته باشد و اگر این تهدید و حمله دفع یا رفع شد دوباره باید همزیستی از سر گرفته شود.
دعوت به توحید اصل است نه دعوت به مذهب

مبلغی بیان کرد: در بحث امر به معروف و یا بحث ارشاد نیز از آیات و روایات این چنین بر می‏ آید که آنچه اصل است، مسئله دعوت به توحید است نه دعوت به مذهب و دین خاص؛ یعنی خداوند حساسیت خاصی روی شرک دارد و اگر این شرک وجود نداشت کسی حق ندارد دین خود را به زور به دیگران تلقین کند.

وی گفت: این بحث زمانی انجام می‏ شود که دو طرف با اراده کامل در یک مکان بنیشنند و اعتقادات خود را عرضه کنند و با استدلال فرد دیگر را مجاب کنند که اندیشه او بهتر است وگرنه کسی حق ندارد به بهانه امر به معروف بحث دعوت به شیعه‌گری را راه بیاندازد زیرا ما مجاز به این کار نیستیم؛ البته تبیین مبانی با دعوت و اجبار دیگران به پذیرش مذهب متفاوت است.