نبود تشکیلات منسجم دینی؛ عامل بروز جریان‌های افراطی در کامبوج
شعب خارجی: نبود ذخایر سنتی دینی به همراه تشکیلات منسجم دینی زمینه را برای بروز هرگونه تفسیر افراط‌گرایانه از دین در کامبوج فراهم کرده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) علی‌اکبر ضیائی، کارشناس مسائل جهان اسلام در یادداشتی که نسخه‌ای از آن را در اختیار ایکنا قرار داد به بررسی شکلگیری جریان‌های افراطی دینی در کامبوج پرداخت.
در این یادداشت آمده است:
بسیاری از مسلمانان کامبوج اعتقاد دارند که این کشور توسط گروه‌های افراط‌گرای دینی مورد تهدید قرار نمی‌گیرد؛ اما دلایل کافی برای اثبات این مدعا ارائه نمی‌شود. اگر به وضعیت مناطق مرزی کامبوج نگاهی بیافکنیم که دارای نظام امنیتی قوی برای جلوگیری از نفوذ افراد خارجی بوده، رواج فساد اداری و خلأهای قانونی برای مقابله با تروریسم بین‌المللی و نبودن تشکیلات منسجم برای مسلمانان و عدم نظارت دقیق دولت بر منابع مالی و شبکه‌‌های ارتباطی بین مساجد و مدارس دینی به چشم می‌خورد و خواهیم دید که در چنین شرایطی امکان نفوذ حرکت‌های تندروی دینی چون القاعده و جماعت اسلامی و جنبش‌های مسلحانه دیگر به کامبوج وجود دارد و تحلیل‌گران سیاسی نگران آینده مناطق اسلامی کامبوج در سال‌های آینده هستند.
وجود مهاجران سعودی، بنگلادشی، افغانی، پاکستانی و دیگر کشورهای عربی در میان مسلمانان کامبوج می‌تواند زمینه را برای انتشار برخی افکار افراط‌گرایانه فراهم کند. اسلام سنتی مردم کامبوج با افزایش ارتباطات جهان عرب با مردم این سرزمین مورد خطر واقع شده و تفسیر نوینی از اسلام سلفی متناسب با دیدگاه‌های وهابیت در تعدادی از مساجد و مدارس دینی کامبوج مشاهده می‌شود و این امر می‌تواند مقدمه‌ای برای حضور افراط‌گرایان دینی و آغاز یک جنبش مسلحانه در کامبوج باشد.
تایلند نیز به‌عنوان یک کشور همسایه با اکثریت بودائی، محلی برای تردد برخی عناصر القاعده بوده است و حرکت‌های متعددی از ناحیه القاعده در کشورهای جنوب شرق آسیا یعنی اندونزی، مالزی، سنگاپور و فیلیپین مشاهده شده و این احتمال اکنون در حال شکلگیری است که کامبوج نیز از این تحولات منطقه‌ای متضرر خواهد شد.
پس از یک دوره ظلم و ستم به جامعه مسلمانان کامبوج اکنون زمان آن فرا رسیده است که آنان تعریف جدیدی از هویت اسلامی خود ارائه و نقش سیاسی و اجتماعی خود را در شکل جدید معادلات بین‌المللی تعریف کنند که در این میان سازمان‌های بین‌المللی اسلامی با حمایت‌های مالی کشورهای عربی می‌توانند نقش مهمی در شکلگیری این هویت بر اساس منافع کشورهای عربی چون عربستان داشته باشند.
مسلمانان سنی شافعی چام در کامبوج که خود را متعلقه امپراطوری بزرگ چام در سده‌های گذشته می‌دانند، هم‌اکنون به دنبال سازماندهی سیاسی و اجتماعی خود برای رسیدن به افتخارات گذشته هستند و دو راه برای آنان در این خصوص وجود دارد، یکی تکیه کردن بر منابع مالی کشورهای ثروتمند عرب که در این صورت باید منتظر شکلگیری حرکت‌های تندروی دینی وابسته به وهابیت و القاعده در منطقه باشیم و دوم تکیه کردن بر سرمایه‌های تاریخی اقوام چام و ارائه نوعی تفسیر متناسب با فرهنگ بومی مردم صلح جوی کامبوج.
خمرهای سرخ کمونیست(گروهی با تفکرات و ایدئولوژی مائوئیستی) از دهه 1970 تلاش فراوانی برای محو کردن فرهنگ بومی مسلمانان چام به عمل آوردند. برخی تحلیل‌گران اعتقاد دارند که حدود نیمی از جمعیت مسلمانان از سال 1975 تا 1979 توسط خمرهای سرخ کشته شده‌اند. در حال حاضر مسلمانان حدود پنج درصد از کل جمعیت 12.5 میلیون نفری کامبوج را تشکیل می‌دهند. بسیاری از مسلمانان کامبوج نوعی اعتقاد آنیمیسم به همراه اعتقادات رمزآلود و گاهی متأثر از جادوگری و یا صوفیان را که از پدرانشان به ارث برده بودند برای ورود به دنیای مدرن کنار گذاشتند و تفسیری از جامعه دینی ارائه کردند که با این فضای جدید هماهنگی داشته باشد. اما نباید از نظر دور داشت که کامبوج محل تاخت و تاز بسیاری از مبلغان دینی با گرایش‌های افراطی از دین است و از آنجایی که بسیاری از متون دینی و سرمایه‌های تاریخی اقوام مسلمان چام در حملات دشمنان آنان از بین رفته و تنها تاریخ شفاهی مبهم از گذشته دور برجای مانده است می‌توان انتظار داشت که تعالیم افراط‌گرایان دینی با تفسیری افراطی جایگزین اسلام سنتی شود.
از منظر آسیب‌شناسی جامعه مسلمانان باید گفت که نبودن ذخایر سنتی دینی به همراه تشکیلات منسجم دینی و نداشتن ساختار کلامی و فلسفی اعتقادات مردم کامبوج زمینه را برای بروز هرگونه تفسیر افراط‌گرایانه از دین با شعار پاک‌سازی دین از خرافات و تعالیم شرک‌آلود دوگانه‌پرستی فراهم کرده است. اگر واژه «بنیادگرا» در رسانه‌های غربی دارای بار منفی است؛ این واژه به‌عنوان یک ارزش دینی برای بازگشت به قرآن و سنت مورد استقبال مسلمانان جنوب شرق آسیا به‌ویژه کامبوج قرار گرفته است. البته بازگشت به قرآن و سنت در این تفسیر به معنای حذف سنت‌های بومی و هرگونه بدع و شرک از اعتقادات اسلامی مردم بر اساس دیدگاه ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب است و همین اعتقادات بن مایه تفکرات القاعده و داعش را تشکیل می‌دهد.
گسترش ارتباط بین مسلمانان بومی کامبوج با وهابیت
در چند دهه گذشته بسیاری از وهابیون عربستان اقدام به تأسیس مدارس و ساخت مساجد و اعزام مبلغان دینی به سرزمین کامبوج کرده‌اند. تعداد مساجد کامبوج از 20 به 150 عدد افزایش یافته و مصلی‌های متعددی نیز جز آن مساجد برای اقامه نماز در اماکن عمومی با هزینه عربستان ساخته شده است. بر اساس آمار موجود سالانه تعداد 80 جوان کامبوجی برای فراگیری اصول وهابیت به عربستان و دیگر کشورهای عربی مسافرت می‌کنند. علاوه بر آن تعداد 400 جوان برای فراگیری اصول تبلیغ توسط سازمان‌های دینی به مالزی اعزام شده‌اند که این سازمان‌ها با کمک انجمن جهانی اسلام در عربستان (رابطة العالم الاسلامی) اداره می‌شوند. بنابراین، نخستین شواهد نشان می‌دهند که ارتباطات بین مسلمانان بومی کامبوج با سازمان‌های افراطی و حرکت‌های تبلیغی وهابی در حال گسترش هستند.
با توجه به رواج دیدگاه‌های وهابیت و افراط‌گرایان در کامبوج به‌زودی می‌توان منتظر برخی حرکت‌های مسلحانه برای دفاع از هویت اقلیت مسلمان کامبوجی در مقابل اکثریت بودائی بود. در اواخر ماه نوامبر سال گذشته وزیر دفاع کامبوج با اعلام اینکه گروه‌های تروریستی ممکن است کامبوج را برای فعالیت‌های خود انتخاب کنند، گفت: مرزهای آبی و زمینی می‌تواند هدف اصلی آنان جهت نفوذ به خاک کامبوج باشد. مرزهای کامبوج متأسفانه از استاندارد لازم برای ممانعت از نفوذ برخوردار نیستند.
یکی از مقامات امنیتی کامبوج در مصاحبه‌ای گفته است که برخی شبه نظامیان مسلح احتمالا با گذرنامه‌های جعلی به کامبوج مسافرت و با تعدادی از مبلغان خارجی ملاقات کرده‌اند. وی همچنین گفته است که تعدادی از مسلمانان افراط‌گرای کامبوج که برای تحصیل به مالزی و یا عربستان مسافرت کرده‌اند سفرهایی برای پیوستن به صفوف طالبان به افغانستان نیز داشته‌اند. با توجه به این اطلاعات می‌توان پیش‌بینی کرد که گروه‌های القاعده توانسته‌اند تعدادی از روستاییان فقیر مسلمان را که به کار ماهیگیری می‌پردازند و عموما در روستاهای فقیر در حاشیه دلتای مکونگ و رودخانه‌های تونله ساپ Tonle Sap در کامبوج زندگی می‌کنند، به استخدام خود درآورده باشند.
اگر مسلمانان چام به سمت حرکت‌های مسلحانه در جهت اهداف القاعده حرکت نکنند، این احتمال وجود دارد که به‌زودی تشکلی جدید از هویت اسلامی در میان اقوام چام کامبوج شکل بگیرد. هر اندازه جوانان مسلمان کامبوج با مبلغان عرب در تماس هستند به همان اندازه به سمت گرایش‌های سیاسی و اجتماعی آنان گرایش پیدا می‌کنند.
