قرآن باید جزء فعال زندگی افراد باشد/ تلاوت معنا محور؛ دستاورد قاری مسلط به زبان عربی

به گزارش کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، محمد موحدیان‌عطار مدرس و قاری قرآن کریم به بیان مختصری از نحوه فعالیت‌های قرآنی خود پرداخت و گفت: 30 سال سن دارم و از سال 1375 آغاز به فعالیت قرآنی کردم که ابتدای آن با تعلیم و یادگیری قرائت بود؛ آقای فروغی به عنوان کسی که می‌توانست الگویی برای قاریانی جدیدالورود و نوپا باشد، در آن زمان برای ما مطرح بودند؛ ایشان در تلوزیون تلاوت می‌کردند و برای ما بسیار جالب بود.
مشخص بودن رویکرد هر ساله رهبر نسبت به قاریان
وی عنوان کرد: در قدم نخست ما تلاش می‌کردیم که ایشان را الگوی خود قرار دهیم، پس از چندی آن زمان که با اساتید دیگر آشنا شدیم دریافتیم که می‌توان اندکی بهتر و عمیق‌تر در زمینه فعالیت‌های قرآنی گام برداشت و پیش رفت؛ شخص می‌تواند در راستای قرائت، حفظ و تلاوت، به معنا و مفهوم آن نیز بپردازد؛ لذا بنده فعالیت‌هایم را جهت‌دار در این زمینه ادامه دادم و از محضر اساتیدی همانند استاد مهدی صیاف زاده، استاد محمد عباسی و استاد عارف حسینی که هم‌اکنون در شبکه قرآن سیما فعالیت دارند، بهره بردم.
این قاری قرآن کریمبا بیان اینکه این اساتید به خصوص استاد محمد عباسی بر تلاوت قرآن با محوریت مفهوم تأکید داشتند، افزود: مقام معظم رهبری هر سال رویکردشان نسبت به قاریان قرآن مشخص است، مصادیق و نوع مثال‌هایی که انتخاب می‌کنند تفاوت دارد، ایشان هرگز برای تلاوت قرآن در مقام یک عنوان، اصالتی قائل نبودند، نمی‌فرمودند و نمی‌فرمایند که قاری قرآن به جایگاهی رسیده که هم‌نشین ملائکه یا چیزی همانند آن شده است، هرگز ایشان به روخوانی، قرائت و حتی حفظ قرآن بسنده نمی‌کنند.
قرآن باید جزء فعال زندگی افراد باشد
وی ضمن اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری در رابطه با نقش قرآن در زندگی افراد گفت: ایشان همواره تأکید داشتند که قرآن باید جزئی از زندگی یک فرد باشد و بتواند نقش و حضور پررنگی را در زندگی اشخاص ایفا کند، نه آنکه تنها قاب شود و یا تنها در مراسم ختم خوانده شود، نگرش ایشان به قرآن به گونه‌ای است که معتقدند این کتاب آسمانی باید جزء فعال زندگی افراد باشد.
موحدیان عطار افزود: در دیدار اخیر که بنده توفیق حضور با مقام معظم رهبری را داشتم؛ ایشان تأکیدشان بر این بود که قاریان قرآن به سمتی بروند که این تلاوت قرآن یک معبری برای عمل به قرآن شود، ایشان رویکردشان مفهومی و کاملاً عمل‌گرا است، مقام معظم رهبری هر زمان، پیشرفتی را در زمینه‌های خاصی که مورد تأییدشان است، مشاهده نکنند هر سال صریح‌تر از سال پیش آن را بیان می‌کنند، بنده گمان می‌کنم که ایشان احساس خطر کرده است.
احساس خطر مقام معظم رهبری از نحوه تلاوت برخی از قاریان
وی در رابطه با فرمایشات مقام معظم رهبری و احساس خطری که ایشان نسبت به نحوه تلاوت قاریان داشتند، گفت: مقام معظم رهبری هر زمان، پیشرفتی را در زمینه‌های خاصی که مورد تأییدشان است، مشاهده نکنند هر سال صریح‌تر از سال پیش آن را بیان می‌کنند، بنده گمان می‌کنم که ایشان احساس خطر کرده‌اند.
وی بر ضرورت معناگرایی و معنامحوری قاریان قرآن از سوی مقام معظم رهبری تأکید کرد و گفت: ایشان چند مورد در رابطه با اشکالات ظاهری تلاوت ورود کردند و این مسئله به این معنا است که ایشان تنها به معناگرایی اکتفا نمی‌کنند بلکه به بحث ظاهر قرآن نیز توجه دارند، قرائت با نفس‌های طولانی هیچ امتیاز و فضلی برای قاریان قرآن محسوب نمی‌شود و قاریان نباید در پیاده کردن نفس‌های طولانی در قرائت بر دیگران سبقت بگیرند؛ مقام معظم رهبری امسال به صراحت تأکید داشتند که توجه به ظاهر قرآن گام نخست است ایستگاه آخر و توقف‌گاه محسوب نمی‌شود.

اشکال اساسی؛ آشنا نبودن قاریان ایرانی به زبان عربی
این قاری قرآن کریمدر رابطه با پیوند یادگیری زبان عربی و درک مفاهیم به تبع آن اظهار کرد: بنده به جهت تدریس زبان و مکالمه عربی، با این زبان زندگی می‌کنم، زبان عربی گویا که زبان مادری من است، بنده به زبان فصیح عربی بسیار مسلط هستم، لذا با اشکالات این حیطه کاملاً واقفم؛ اشکال، عدم آشنایی قاریان ایرانی به زبان عربی است؛ اما چیزی، این اشکال را تحت پوشش خود قرار می‌دهد و در سالیان طولانی تنها چشمان تیزبین است که می‌تواند آن را درک کند، اشکال این است که یک قاری غیر عرب، همانند عرب‌ها قرائت می‌کند؛ لذا این اشتباه برای غیر عرب‌ها پیش می‌آید که ما همانند عرب‌ها قرائت می‌کنیم پس نیازمند مراجعه به زبان عربی نیستیم.
وی یادگیری زبان عربی را شرط درک مفاهیم قرآن دانست و عنوان کرد: ما گمان می‌کنیم که خواندن ترجمه قرآن همان آگهی یافتن بر مفاهیم قرآن است؛ حال آنکه وضعیت به این نحو نیست و کسی که به زبان عربی احاطه دارد با آنکس که تنها ترجمه‌ای از آن را می‌داند در درک مفاهیم قرآن متفاوت است، گروهی ‌از قاریان ایرانی می‌پندارند حال آنکه می‌توانند همانند عرب زبانان قرائت کنند بنابراین از سطح دانایی جامعه عرب برخوردار هستند، حال آنکه ما در این زمینه ضعف داریم.
تلاوت معنا محور، دستاورد قاری مسلط به زبان عربی
موحدیان عطار گفت: تلاوت معنا و مفهوم محور دستاورد کسی است که به زبان عربی احاطه کامل داشته باشد، کسی که زبان عربی را خوب نداند نمی‌تواند تلاوت معنامحور را ارائه دهد، از این رو ما باید تفاوت میان تلاوت حسی و معنامحور را بدانیم؛ تلاوت حسی، تلاوتی است که یکی از عزیزان ما فوت می‌کند و ما تلاوتی را ارائه می‌دهیم که دیگران این تلاوت را دلنشین و زیبا خطاب می‌کنند؛ اما تلاوت معنا محور همانند تلاوت اساتید برجسته‌ای همچون مصطفی اسماعیل و استاد عبدالفتاح شعشاعی است که همواره مقام معظم رهبری از آنها نام می‌برند؛ هر چند می‌توان گفت که تلاوت معنامحور، تلاوتی حسی است اما قاری در آن متحمل سختی و رنج می‌شود و همانند کوزه‌گر باید معنا را به قالب تلاوت درآورد.
وی ادامه داد: قاری باید معنا را به شنونده تلقین کند، اینکه ما بگوییم حال خوبی داریم لزوماً می‌توانیم تلاوت معنا محور نیز ارائه دهیم، اینگونه نیست، اضافه بر حس، آن معرفت، دانش و آگاهی ما از زبان عربی است که ما در تلاوت معنا محور یاری می‌رساند، استاد صیاف زاده تأکید می‌کردند که قاری حق تلاوت در محافل عمومی را ندارد مگر اینکه برخی از مهارت‌ها را دارا باشد.
این قاری قرآن کریم به بیان یکی از مهارت‌های لازم در جهت ارائه تلاوت معنامحور در محافل عمومی پرداخت و گفت: استاد صیاف زاده بیان می‌کردند که آشنایی به زبان عربی یکی از مهارت‌های لازم برای ارائه یک تلاوت است، پس از مدتی که گذشت بنده فهمیدم که ایشان چه می‌گفتند؛ بنده پیشنهادم این است که دوستان قاری به مطالعه کتاب‌های عربی راهنمایی، دبیرستان و دانشگاه بسنده نکنند، باید یک وقت مجزا در نظر بگیرند و به صورت تخصصی صرف و نحو قرآن را بیاموزند و کلام آخرم این است که قاری به نحو مسلط به تلاوت قرآن بپردازد.

مجلس گردانی به معنای انتقال معانی «واجب» است
موحدیان عطار تصریح کرد: برخی معتقد هستند آن زمان که قاری بر روی سن قرار می‌گیرد و در واقع آن بلندگو در اختیارش قرار می‌گیرد باید مجلس گردانی کند، این مجلس گردانی در نزد تمام قاریان مسلم است، به این معنا که اگر تلاوت می‌کنم باید مردم را مشاهده کنم و با آنها سخن بگویم، یعنی دانستن زبان عربی پیش فرض من است حال که درصدد تلاوت قرآن هستم پس باید به آنها تلقین کنم.
وی با ذکر یک مثال، بر لزوم توجه قاریان بر تسلط به زبان عربی تأکید کرد و گفت: آن زمان که قاری آیه‌های عذاب را تلاوت می‌کند باید به جمعیت تلقین کند که قرار است چنین اتفاقی بیفتد، گویا که آیه همین اکنون در حال نازل شدن است، اگر مجلس گردانی به این معنا باشد که قرار است معانی و مفاهیم قرآن را به طرف مقابلت انتقال دهی، واجب است؛ اما اگر مجلس گردانی به این معنا باشد که با یک سری جذابیت‌های بصری درصدد نگهداری جمع برآید؛ پایدار نیست و پس از مدتی مردم آن را خواهند فهمید.
جنبه مثبت یا منفی بازی کردن قاریان با بلندگو
این قاری قرآن کریم افزود: مردم از خود خواهند پرسید که این بازی‌ها تا چه زمانی ادامه می‌یابد، اگر تلاوت را بر مبنای معنا و مفهوم ارائه دهیم مردم آن را دوست خواهند داشت که البته این مجلس گردانی همان وظیفه قاری است؛ بازی کردن قاری با بلندگو دو جنبه مثبت و منفی دارد گاهی این بازی به صورت افراطی رخ می‌دهد و گاهی نیز بنده لازم دارم که یک سری آیات را داد و شیون بزنم، یک خبر مهمی است که باید ان را اعلام کنم،اگر مجلس گردانی به معنای تقویت چنین راهبرد و تکنیکی باشد، چنین مسئله‌ای مشکلی پیش نمی‌آورد.
وی با اظهار تأسف از نحوه تلاوت برخی از قاریان ایرانی و مصری عنوان کرد: این رویکرد قاریان جایز نیست، بنده گمان نمی‌کنم که امام زمان(عج) اگر قرار باشد که ما در محضر ایشان قرآن را تلاوت کنیم، از این نحوه تلاوت ما راضیباشند، لذا استفاده و به کارگیری از جذابیت‌های بصری اگر در راه تلقین معنا به مخاطب باشد جایز، بلکه واجب است، بنده می‌خواهم که اگر قرار شد مصاحبه منعکس شود؛ بخش آموزش زبان عربی بسیار به آن پرداخته شود به عنوان تأکید مؤکدی که مقام معظم رهبری نیز آن را بیان کردند.
موحدیان عطاردر پایان عنوان کرد: پیش زمینه تلاوت معنامحور دانستن آن چیزی است که آن را تلاوت می‌کنیم، ما باید زبان و کلام آمر را حتماً بفهمیم تا آن مأمور‌ به را درک کنیم، اگر امر به نماز شده‌ایم پس معنای نماز در عربی و تفسیر آن در روایات اینگونه است، بنابراین ما آن را انجام می‌د‌هیم، اگر نهی می‌کند به همین منوال پیش می‌رویم، باید بفهمیم آن چه از آن نهی می‌شویم در زبان عربی چه معنایی را القا می‌کند، بنده گمان می‌کنم که تعلیم و تعلم زبان عربی با انجام دادن وظایف ما در قبال قرآن یک تأثیر مستقیم و متقابل دارد.