تدوین قانون عملیات بانکی بدون ربا؛ مهم‌ترین دستاورد انقلاب اسلامی در حوزه بانکی
گروه اقتصاد: عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) اظهار کرد: مهم‌ترین دستاورد نظام بانکی ایران در دوران پس از انقلاب اسلامی همانا تهیه قانون عملیات بانکی بدون ربا در سال 62 و تلاشی است که برای اجرای آن انجام شده است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، انقلاب اسلامی ایران دهه چهارم خود را سپری می‌کند و در این مدت با همه محدودیت‌ها دارای دستاوردهایی در حوزه‌های متعدد از جمله در زمینه اقتصادی بوده است. یکی از حوزه‌های تأثیرگذار در سرنوشت مردم، حوزه بانکی است که در طول این چند دهه با پیشرفت‌ها و گاه با چالش‌هایی مواجه بوده است. مسئولان اقتصادی کشور از بدو پیروزی انقلاب اسلامی و بنا بر فرموده بنیانگذار انقلاب، همه تلاش خود را به‌کار گرفتند که نظام بانکی کشور از وجود مشکلاتی همانند ربا پاکسازی شده و در نهایت منطبق با عقود شرعی اداره شود و همچنین با ارائه سایر خدمات، رفاه لازم برای شهروندان را فراهم کند.
برای بررسی بیشتر دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه بانکداری و بانکداری اسلامی، با کامران ندری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که متن این مصاحبه در ادامه می‌آید:
ایکنا: ابتدا بفرمائید اگر بخواهید مقایسه‌ای بین سیستم و خدمات بانکی قبل و بعد از انقلاب اسلامی ارائه دهید مهم‌ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه بانکداری را چه می‌دانید؟
ندری: البته شاید خوب نباشد که بگوئیم این دستاوردها چندان قابل اعتنا نیستند اما مهم‌ترین دستاورد نظام بانکی ایران در دوران پس از انقلاب اسلامی همانا قانون تهیه عملیات بانکی بدون ربا در سال 62 و تلاشی بوده است که در سی و چند سال که از تصویب این قانون می‌گذرد برای اجرای عملیات بانکی بدون ربا صورت گرفته است.
همچنین باید به دستورالعملها و مقررات متعددی اشاره کرد که در راستای اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا تهیه و ابلاغ شده و نظارت‌هایی هم صورت گرفته است که این قوانین و دستورالعملها تا حد امکان اجرایی شود.
نکاتی که به آن اشاره شد موارد عمده تلاش‌هایی بوده است که در راستای انطباق فعالیت‌های بانکی در این سه دهه با موازین شرعی صورت گرفته است، اما مهم‌ترین دستاورد مثبتی که در نظام بانکی متعارف داشتیم، بانکداری الکترونیک بوده است و اینکه توانسته‌ایم از فناوری اطلاعات و ارتباطات در حوزه خدمات مالی استفاده مناسبی را داشته باشیم.
اگر نظام بانکی ما را از این حیث با 15 یا 20
سال قبل مقایسه کنیم مشاهده خواهید کرد که در حوزه بانکداری الکترونیک، تحولات و
دگرگونی‌های اساسی اتفاق افتاده است اما در
حوزه سایر خدمات مالی همانند ارائه تسهیلات، ارائه وام‌ها، ضمانت‌نامه‌های
بانکی، گشایش ال سی و مواردی از این قبیل، بانک‌های ما عمدتا در حال فعالیت مشابه
بانک‌های قبل از انقلاب هستند؛ بنابراین می‌توان گفت تحول اساسی بعد از انقلاب در
نظام بانکی در دو حوزه چشمگیر بوده است که یکی تدوین قانون عملیات بانکی بدون ربا،
حداقل در بخش تصویب قوانین و مقررات بوده که در اجراء باید اندکی ملاحظه کرد و
دیگری در حوزه بانکداری الکترونیک بوده است.
نکته مهم در مورد قانون عملیات بانکی بدون ربا این است که نمی‌توان گفت
دستاوردهای ما در حوزه اجراء به اندازه دستاوردهای ما در حوزه تدوین و تنظیم
قوانین و مقررات بوده است اما در زمینه بانکداری الکترونیک می‌توان گفت وضعیت
برعکس بوده است و قوانین و مقرررات در حوزه بانکداری الکترونیک، شاید عقب‌تر از
حوزه اجراء باشد. ما در زمینه بانکداری الکترونیک، در حوزه اجراء بسیار پیشروتر از
تدوین قوانین بوده‌ایم اما به نظرم نظام بانکی امروز ما در بقیه حوزه‌‌‌ها تفاوت
چندانی با نظام بانکی در قبل از انقلاب ندارد الا در حوزه نظارت که می‌توان گفت در
چند سال گذشته با تحولات اندکی مواجه بوده اما در این زمینه هم هنوز جا دارد که
کارهای جدی‌تری را انجام دهیم.
ایکنا: درحوزه تجهیز و تخصیص منابع هم آیا همانند قبل از انقلاب عمل می‌شود یا تفاوت‌هایی هم در این موارد قابل مشاهده است؟
ندری: بنده وضعیت نظام بانکی ایران در قبل از انقلاب را به صورت شخصی تجربه نکرده‌ام اما مشکلاتی که اکنون در زمینه تأمین مالی و مخصوصا تأمین مالی بخش تولید در نظام بانکی ما وجود دارد ظاهرا قبل از انقلاب کمتر بوده است و شاید دسترسی بنگاه‌ها و هم خانواده‌ها به خدمات مالی در قبل از انقلاب در وضعیت مناسب‌تری قرار داشته است اما اکنون به دلیل برخی از مشکلات، همه بنگاه‌ها از کمبود نقدینگی می‌نالند و خانوارها هم برای تأمین هزینه‌های کالاهای بادوام همانند مسکن، خودرو و بقیه مواردی که برای زندگی لازم است، چندان نمی‌توانند از خدمات مالی استفاده کنند.
ایکنا: آیا منظور شما بیشتر ناظر بر سودهای بالا یا پائین بانکی و تسهیلات ارزان در قبل و بعد از انقلاب است؟
ندری: نه منظورم این نیست بلکه منظورم در مورد دسترسی آسان‌تر به تسهیلات است و ارزان‌تر بودن تسهیلات موضوع دیگری است. اگر بخواهیم موضوع تورم را هم بررسی کنیم متوجه می‌شویم که در موضوع تورم به عنوان مسئله‌ای که متولی آن نظام بانکی و بانک مرکزی است، فشارهایی بعد از انقلاب بر روی مردم وجود داشته است که طبعا بیشتر از فشارهای تورمی قبل از انقلاب بوده است.
ایکنا: شما فرمودید مهم‌ترین تغییر به لحاظ قانونی در بانکداری پس از انقلاب اسلامی، تهیه قانون عملیات بانکی بدون ربا بوده است و همانگونه که می‌دانیم بانکداری اسلامی در هیچ جای دنیا به طور کامل اجرایی نشده است اما در ایران این سعی شده که همه نظام بانکی اسلامی شود حال سؤال این است که چرا در این زمینه انحراف پدید آمد و آرمان‌های ما در زمینه بانکداری اسلامی محقق نشد؟
ندری: بنده نمی‌دانم که این موضوع انحراف رفتن، تعبیر درستی است یا نه اما قبلا در این رابطه نظر خود را گفته و اعلام کرده‌ام اگر به جای اینکه کل نظام بانکی را اسلامی اعلام کنیم به سمت یک نظام بانکی دوگانه حرکت می‌کردیم، با رقابتی که به وجود می‌آمد و طبعا با تمرین بهتری که بانک‌های اسلامی می‌توانستند در این رقابت در حوزه اجرای بانکداری اسلامی داشته باشند، می‌توانست کمک کند در زمینه اجرای بانکداری اسلامی دستاوردهای بهتر و مناسب‌تری داشته باشیم.
ایکنا: یعنی منظور شما این است که اسلامی‌کردن کل نظام بانکی در ابتدای انقلاب اسلامی امکان‌پذیر نبود و این اتفاق باید به صورت تدریجی رخ می‌داد؟
ندری: بله باید به صورت تدریجی به این سمت حرکت می‌کردیم؛ چراکه امکان نداشت نظام بانکی را فورا و به یک‌باره اسلامی کنیم و اگر اینگونه حرکت می‌کردیم شاید کمک می‌کرد در زمینه اجرایی، پیشرفت‌های بهتری داشته باشیم اما با اعلام اینکه نظام بانکی ما به طور کامل اسلامی است امکان این رقابت و امکان فراهم شدن بستر رقابتی برای اجرای صحیح‌تر و بهتر بانکداری اسلامی سخت شد.
گفت‌وگو از اکبر ابراهیمی
