سفر خود را به جنوب آغاز می کنیم. سفری که مقصد آن آبادان است شهری که به مقاومتی وصف ناشدنی مشهور است سرزمینی که مردمانش مشهور خاص و عام اند اما این سفر متفاوت است نه از آن جهت که قرار است رازهای شهر بر ما عیان گردد نه! قرار است به شهادتگاه سپید پوشانی برویم که زمانی با سلاح علم و ایثار بر تنهای جراحت خورده شمشیر شاگردان ابن ملجم بعثی مرهم میگذاشتند.
کربلائیانی که تنها سلاحشان کیفی پر از دارو و وسایل امدادی بود، همانها که تشویش و اضطراب خط مقدم را بر آسودگی و آرامش شهر ترجیح داده بودند و در زیر آتش بی امان توپ، خمپاره و راکتهای دشمن همچنان بر بالین سربازان زخمی وطن شب را به روز واگذار میکردند.
آری مقصد بیمارستانهای صحرایی دفاع مقدس بود، مقتل رهنمون، حیدری، چوبکار و 4 هزار شهید دیگر جامعه پزشکی، همان جهادگران زنجیرههای امداد و نجات که عقبه جنگ را برای آسودگی سربازان پیشرو در جبههها برقرار کردند، همانهایی که امروز اسطورههای فراموش نشدنی طب رزم و دفاع کشورند.
ایستگاه نخست ما پس از فرودگاه اهواز، دارخوین آبادان است، بیمارستان احیا شده صحرایی علی ابن ابی طالب(ع) محلی به گفته سردار عبداللهی معاون کنونی بهداشت و درمان سپاه پاسداران، یکی از تعیین کنندهترین مکانهای امدادی و پشتیبانی جبهههای جنوب. جایی که هزاران مجروح سرزمین حماسههای شلمچه، خرمشهر، چذابه جسم خسته خود را به دست عالمان ابدان میسپردند تا با مرهمهایی که با لفظ «هو شافی» آغشته به قدرت روحانی میشدند دوباره چون روز اول گشته و آماده نبردی بی امان دیگر شوند.
بیمارستان در نگاه اول تنها تپهای خاکی مینماید که تنها درب ذاغهای کوچک بر دامنه آن معلوم است نزدیکتر که میشوی باز همان درب کوچک است که در دل تپهای رخ مینماید اما به محض وارد شدن از در به ناگاه شاهکار معماری و مهندسی جنگ به رویت نمایان میشود، بیمارستانی پیشرفته در دل زمین، با راهروها و اتاقهایی که هر کدام از آنها بوی ایثار میدهند.
اولین گام را که به داخل هر یک از این اتاقها میگذاری به خود میلرزی که این جا کدامین شهید در خون غلطیده شهادتین را گفته و رفته تا در بهشت ارتزاق کند. کدامین قهرمان جنگ این در این اتاق ترکش تیر یزیدیان از کتفش برون آمده و کدامین پای ثابت قدم از جایش قطع شده است و به خود میلرزی کدامین شهید واپسین «سبحان ربی الاعلی و به حمده» و همان سجده آخرین آن در زمین بوده تا در محشر گواهی دهد بر مظلومیت همرزمانش.
بیمارستان با آنکه در شرایط جنگی ساخته شده است اما دارای پیشرفته ترین امکانات دوران خود بوده است سه لابی و چندین اتاق عمل جراحی، که مهندسان جنگ آن را با خلاقیت ساخته و از دید هواپیماهای جنگی مخفی کرده اند. چندین هواکش هوای آن را تصفیه میکنند این بیمارستانها گرچه در دوران جنگ ویتنام نمونه اولیه آن ساخته شده بود اما جهادگران ایرانی با تکیه بر دانش خود نمونههای پیشرفته تری از آن را ساختند و ایران را در صدر برترین سازندگان بیمارستانهای صحرایی و جنگ قرار دادند.
این بیمارستان که یکی از مجهزترین بیمارستانهای دوران دفاع مقدس محسوب میشود در 10 کیلومتری شمال شرقی شهر آبادان بین جاده آبادان ماهشهر و اهواز آبادان قرار دادند. بیمارستان علی ابن ابیطالب در سال 1365 به منظور پشتیبانی از عملیات کربلای 4 توسط مهندسان قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) احداث و زیر نظر بهداری رزمی قرارگاه کربلا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فعالیت خود را آغاز کرد و مرکز اصلی درمان مجروحین عملیات کربلا 4 بود. به طور کلی در عملیاتهای کربلای 4،5و 8 همچنین بیتالمقدس 7 نقش اساسی در درمان مجروحان جبهه جنوب ایفا کرد.
این بیمارستان که تا خاتمه جنگ کاملا فعال بود از بتنهای قوی ساخته شده و بر روی آن حجم انبوهی از خاک، برای استحکام در برابر حملات هوایی دپو شده است اکنون در ردیف آثار ملی دفاع مقدس قرار گرفته و روزانه به یکی از محلهای بازدید و اسکان راهیان نور تبدیل شده است.
در این بیمارستان بسیاری از یادگاران پزشکی دفاع مقدس جمع شده اند تا ششمین کنگره تروما، طب رزم و کنگره میان دورهای جراحان را برگزار کنند و پس از آن به یادواره شهید محمد علی رهنمون نماد پزشکان شهید دفاع مقدس بروند.
در این کنگره دانشجویانی دیده میشوند که از دانشگاههای علوم پزشکی مختلف آمدهاند تا از تجارب بزرگان پزشکی جنگ درسهایی برای آینده فراگیرند و از آخرین پیشرفتهای طب دفاعی آگاهی یابند.
سیاوش صحت دبیر این کنگره به ایکنا میگوید در این کنگره که همزمان با یادواره شهید رهنمون برگزار میشود علاوه بر اینکه مطالبی در رابطه با تروما و آسیبهای ناشی از جنگ بیان میشود از آنچه در جنگ اتفاق افتاد و چگونگی ساخت بیمارستانها و افرادی که در جنگ حضور فعالی داشتند تیز یاد میشود.
وی یکی از بزرگترین دستاوردهای این کار را انتقال فداکاریها، ایثار و دانش طب دفاعی به نسلی میداند که نه جنگ را تجربه کرده اند و نه میدانند در آن برهه از زمان چه رشادتهایی از سوی پزشکان حاضر در بیمارستانهای صحرایی انجام شده است.
از سوی دیگر سردار عراقی زاده معاون بهداشت و درمان ستاد کل نیروهای مسلح نیز با بیان اینکه این کنگره علاوه بر جنبههای آموزشی آن به ترویج اخلاق پزشکی میپردازد، اظهار کرد: پزشکان اخلاق حقیقی را در دفاع مقدس به نمایش گذاشتند، سی سال پیش یعنی زمانی که ارتش و سپاه بهداری رسمی و منسجمی نداشتند، جامعه پزشکی داوطلبانه به یاری مجروحان جنگی شتافتند و حتی برخی از آنان خود امکانات پزشکی به جبهه بردند، این پیام بزرگترین پیام فرهنگی کنگره طب رزم است.
وی افزود: فرهنگ ایثار و شهادت در دوارن جنگ همه افراد را تحت تأثیر قرار داده بود، اما پس از فاصله گرفتن از این فضا گفتمان غالب به سمت مسائل اقتصادی رفت و سبب شد رویکرد و نگرش جامعه پزشکی هم تغییر کند.
عراقی زاده خاطر نشان کرد: این کنگره و آیین اهدای جایزه ملی شهید دکتر رهنمون فرصتی برای یادآوری این رشادتها و ترویج پیامهای اخلاقی پزشکان دفاع مقدس به نسل جدید پزشکان ایرانی است.
کنگره با خاطرات پزشکان دفاع مقدس تمام میشود مؤذن اذان ظهر سر میدهد «حی علی خیر العمل» همه به نماز میایستند و در دعایشان آروزی دیدار با شهیدان هم رزم را میکنند.
به سوی آبادان میرویم جایی که قرار است چهارمین جایزه شهید رهنمون با حضور جمعی از مسئولان کشوری و لشکری به خانواده شهدای جامعه پزشکی اهدا شود. شهید رهنمون کسی که نماد پزشکان دفاع مقدس شد در 1334 در یزد متولد و قرآن را در 5 سالگی آموخت و پس از اتمام دبیرستان پزشکی را در دانشگاه اهواز آغاز کرد، پس از اخذ مدرک پزشکی خدمت سربازی را در سپاه آغاز کرد 26 سال داشت که برای اولین بار به جبهه اعزام شد.
رهنمون پزشک جوانی بود که در آن روزها در بیمارستان نجمیه تهران خدمت
میکرد با حمله ناجوانمردان بعثی به شهرهای ایران به جبهه شتافت و بهداری
رزم را پایه گذاری کرد. او در دوران حضور در مناطق جنگی نهایت سعی خود را در کمک به مجروحین انجام داد و در بیمارستانهای جبهه با جمع کردن پزشکان متخصص به ساماندهی اوضاع و امکانات بیمارستانی در راه کمک رسانی هرچه بهتر به مجروحین پرداخت.
جلیل عرب خدمت متخصص مغز و اعصاب و از یاران شهید رهنمون درباره او به ایکنا میگوید: این شهید بزرگوار در بین تمام پزشکان، پرستاران و پیراپزشکان دوران جنگ مورد تایید است و همگی به رشادتهای او اذعان دارند.
وی ادامه میدهد: محمد علی رهنمون که دوره پزشکی خود را در دانشگاه جندی شاپور اهواز گذرانده بود، جزو معدود کسانی بود که میتوانست طرح خود را در تهران بگذراند اما با آغاز جنگ بهداری سپاه را برگزید و بیمارستانها و نقاهتگاههای زیادی را در سپاه راهاندازی کرد.
پزشکی که در قنوت نماز صبح پر کشیدشهادت از دیدگاه شهید رهنمون یک آرزوی بزرگ و دست و نیافتنی بود به ویژه برای او که پزشک بود و باید همه وقت خود را به معالجه بیماران اختصاص دهد، او از خداوند توفیق شهادت خواسته بود و در این راه از هیچ تلاش و کوششی دریغ نمیکرد. سپیده دم روز ششم اسفندماه 1363 در بیمارستان خاتمالانبیاء(ص) رهنمون آخرین وضویش را گرفت و کادر پزشکی را برای نماز صبح بیدار کرد و خود به نماز ایستاد در قنوت بود که خمپارهای به نمازخانه بیمارستان اثابت کرد دکتر رهمنون که دائما میگفت «اللهم ارزقنی توفیق الشهاده فی سبیلک...» عاشقانه به معبودش پیوست.
اهدای جایزه ملی شهید رهنمون؛ جایزهای برای معرفی الگوهای برتر اخلاق پزشکیبعد از ظهر است و هوای آبادن در روزهای پایانی تابستان به اواخر خردادماه میزند سینما نفت این شهر میزبان تعداد زیادی از جانبازان، ایثارگران، پزشکان، خانوادههای شهدا و مسئولان کشوری و لشکری است تا جایزهای را که به نام این شهید است به تعدادی از خانوادههای شهدای جامعه پزشکی اهدا شود.
این جایزه با رویکرد علمی و فرهنگی به فرهیختگان و خدمتگزاران برجسته عرصه بهداشت و درمان اعطا میشود و برای تجلیل از فعالیتهای جهادی و تلاشهای بی شمار پزشکان و پیراپزشکان بسیجی که در عرصه دفاع مقدس حضور موفق و چشمگیری داشتهاند و هم چنین تداوم فعالیتهای جهادی در عرصههای سلامت تدوین شده است.
دبیر خانه این جایزه که به تصویب رهبر معظم انقلاب نیز رسیده است از بین شهدای عرصه سلامت، جانبازان، پزشکان عمومی و متخصص، پیراپزشکان، دندانپزشکان، داروسازان و سایر متولیان عرصه سلامت تعدادی را برای اعطای این جایزه انتخاب میکند.
سردار عبداللهی معاون بهداشت و درمان سپاه اهداف این جایزه را برای ایکنا چنین شرح میدهد: گسترش ارزشهای دینی و انقلابی در دانشگاههای علوم پزشکی، معرفی الگوهای برتر اخلاق پزشکی به نسل جوان و دستیاران پزشکی کشور، تجلیل و تکریم مقام شامخ شهیدان عرصه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تکریم جایگاه معنوی فرهنگ شهادت و پاسداشت تلاشهای برجسته و ایثارگرانه در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به مستضعفان عالم و نهضتهای بیداری جهان اسلام از جمله اهداف این جایزه است.
هدف عمده یادواره و جایزه ملی شهید رهنمون ترویج اخلاق پزشکی و نهادینه کردن فرهنگ ایثار و شهادت در بین پزشکان عنوان شده است.
در این رابطه سردار اصلانی رئیس دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله اظهار کرد: اخلاق پزشکی از اصولی است که باید در پزشکی مدرن به آن توجه نشان دادهشود چرا که احیا و ارتقای اخلاق پزشکی علاوه بر اینکه منجر به افزایش منزلت جامعه پزشکی میشود کارایی خدمات درمانی را نیز بهبود میبخشد.
وی افزود: برپایی یادوارههایی مانند اعطای جایزه شهید رهنمون در ارتقای سطح اخلاق پزشکی در جامعه به دلیل الگوبرداری از فرهنگ ایثار و شهادت بسیار تأثیرگذار است.
شهید قرآنی جامعه پزشکی
آیین اهدای چهارمین جایزه شهید رهنمون به 8 نفر از خانوادههای شهید جامعه پزشکی در حالی آغاز شد که برخی از شهدا مانند شهید دکتر احمد آتش دست از جمله مدرسان قرآن کریم بود که دانشجوی پزشکی بوده و در سال 1361 در عملیات ولفجر مقدماتی به فیض شهادت نائل شد. دیگر شهیدی که در این مراسم تکریم شد شهید دکتر بهرام شکری بود دندانپزشکی در تشکیل کمیتههای علمی در جهت سامان بخشیدن به کادر علمی و اداری دانشگاهها بعد از انقلاب و کلینیک های دندانپزشکی در مناطق محروم کشور تلاش کرده بود وی در مرداد 1360 توسط منافقین به شهادت رسید.
شهید غلامرضا حیدری مدیر پرستاری و عضو گروه پزشکی حج جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی که در سال اسفند 1362 در جریان عملیات والفجر 6 در جوانرود کردستان شربت شهادت نوشید دیگر شهیدی بود که در این آیین جایزه ملی شهید رهنمون به خانواده وی اهدا گردید جایزه دیگر شهید رهنمون به شهید علی نجفی مسئول اورژانس لشکر 5 نصر و فرماندهی بهداری لشکر نصر خراسان که به تربیت نیروهای بهداری در شهر بعلبک لبنان پرداخت و درمانگاهی در این کشور احداث کرد، سپس در دیماه 1365 در شلمچه به شهادت رسید اعطا شد.
شهید غلام رضا بقایی شهیدی بود که گرچه تحصیلاتی مرتبط با پزشکی نداشت اما یکی از امدادگران جنگ بود که در مناطق آلوده به بمبهای شیمیایی و میکروبی حاضر بود وی در خرداد 1365 در سردشت به شهادت رسید نیز با اهدای جایزه مورد تکریم قرار گرفت. خانوادههای شهید دکتر سید عبدالرضا موسوی دومین فرمانده سپاه خرمشهر پس از شهید جهان آرا که تیپ 22 بدر را قبل از آزادسازی خرمشهر تشکیل داد و در خرداد 1361 به شهادت رسید همچنین شهیدان دکتر حبیب جریری استاندار سیستان و بلوچستان و تهران که در اردوگاههای اسرای حزب بعث به شهادت رسید و شهید دکتر سیاوش صادقی یار دکتر چمران در پاوه و سرپرست تیم های درمانی در اوایل جنگ که در مهرماه 1359 در خرمشهر به شهادت رسید، با اهدای جایزه ملی شهید رهنمون مورد تقدیر قرار گرفتند.
کنگره با اعطای این جایزه و بازگویی خاطرهای از سردار علی فضلی جانشین فرمانده بسیج مستضعفین سپاه پاسداران از شهدای پزشکی به پایان رسید.
آفتاب به غروب مینشست و نسیم دل انگیزی هوای آبادان را فرح بخش میکرد اما خاک آبادان و تصاویر شهدا و رزمندگانی که وجب به وجب این خاک را پیموده و از آن محافظت میکردند تا از پیامهای قرآن حراست کنند، غروب ناپذیر می نمایند. آرام آرام آبادان را ترک کردیم اما سکوت سنگینی بر ما حاکم شده بود برشماری زندگی شهدا، جان فشانیهای پزشکان در زیر بمباران و الگوهایی که اگر بودند شاید اخلاق پزشکی کشور در وضعیت به مراتب بهتری بود. این افکار همگی در اذهان ما بود که به فرودگاه اهواز برای مراجعت به تهران رسیدیم.