تبیین اقسام جعاله و تفاوت آن با مضاربه در درس خارج آیت‌الله مکارم
گروه حوزه‌های علمیه: آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی با بیان اینکه مضاربه و جعاله جزء ابتلائات امروز در سیستم اقتصادی کشور است، به تبیین اقسام جعاله و شرح تفاوت آن با مضاربه پرداخت.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) آیت‌الله‌العظمی ناصر مکارم شیرازی امروز 17 اسفند ماه در درس خارج خود در مسجد اعظم با اشاره به بحث جعاله در معاملات گفت: همان طور که عقد در مضاربه لازم و واجب است در جعاله نیز این طور است مثلا الان بانکها با مردم عقد جعاله می‌بندند و باید براساس عقد قرارداد عمل کنند و وسط کار بانک نمی‌تواند بگوید من جعاله را برمی‌گردانم.
وی با بیان اینکه آیا جعاله زمان دارد یا نه اظهار کرد: جعاله اقسامی دارد و گاهی برای آن زمان تعیین می‌شود و گاهی زمان تعیین نشده است، ولی متعارفی دارد مثلا جاعل گفته است اگر کسی 10 جزء قرآن را در فلان مدت حفظ کند، جایزه دریافت می‌کند و قسم سوم نیز این است که نه زمان متعارفی دارد و نه زمانی در عقد جعاله تعیین شده است که هر کدام احکام خاص خود را دارند.
این مرجع تقلید با بیان اینکه شرایط جعاله از مضاربه آسان‌تر است، گفت: اموری در مضاربه شرط است که در جعاله نیست، در مضاربه عمل باید معلوم باشد که آیا تجارت، کشاورزی و یا دامپروری و یا... است، اما در جعاله می‌گویند عمل معلوم نیست.
وی افزود: در جایزه نیز برخی احتمال می‌دهند که آن هم می‌تواند مبهم باشد مانند اینکه در روزنامه‌ها می‌نویسند که اگر کسی فلان چیز گمشده را پیدا کند، مژدگانی دریافت می‌کند، اما در مضاربه باید مقدار کاملا تعیین شده و مشخص باشد.
وی تاکید کرد: اگر مضاربه فاسد شد، چون شرایط ندارد، اما برای جعاله شرایط حاصل است؛ صاحب عروه گفته است اگر مضاربه فاسد شد جعاله صحیح نمی‌تواند باشد، زیرا فرد قصد مضاربه داشته است و نه جعاله و عقد تابع قصد است، زیرا او به نیت مضاربه گفته است و مضاربه او نیز باطل شده است، بنابراین نمی‌توان آن را زیر چتر جعاله بیاوریم.
آیت‌الله مکارم شیرازی بیان کرد: گاهی معامله سود نمی‌کند یا سود کرده ولی به اندازه اجرت‌المثل نیست، در این صورت اجرت المثلی ندارد، زیرا فرد عالما وارد این معامله شده است و وقتی می‌دانست سودی ندارد نباید وارد این معامله می‌شد.
این مرجع تقلید تصریح کرد: اگر سود در کار باشد و عامل، جاهل به این مسئله بوده است. براساس نظر امام، اجرت المثل را دارد، اما اگر عامل، عالم به فساد باشد، اگر سودی داشته باشد، بعید نیست در اینجا اجرت المثل را بگیرد، زیرا بنا بر صحت وارد کار شده است.
وی با بیان اینکه آیا جعاله زمان دارد یا نه اظهار کرد: جعاله اقسامی دارد و گاهی برای آن زمان تعیین می‌شود و گاهی زمان تعیین نشده است، ولی متعارفی دارد مثلا جاعل گفته است اگر کسی 10 جزء قرآن را در فلان مدت حفظ کند، جایزه دریافت می‌کند و قسم سوم نیز این است که نه زمان متعارفی دارد و نه زمانی در عقد جعاله تعیین شده است که هر کدام احکام خاص خود را دارند.
این مرجع تقلید با بیان اینکه شرایط جعاله از مضاربه آسان‌تر است، گفت: اموری در مضاربه شرط است که در جعاله نیست، در مضاربه عمل باید معلوم باشد که آیا تجارت، کشاورزی و یا دامپروری و یا... است، اما در جعاله می‌گویند عمل معلوم نیست.
وی افزود: در جایزه نیز برخی احتمال می‌دهند که آن هم می‌تواند مبهم باشد مانند اینکه در روزنامه‌ها می‌نویسند که اگر کسی فلان چیز گمشده را پیدا کند، مژدگانی دریافت می‌کند، اما در مضاربه باید مقدار کاملا تعیین شده و مشخص باشد.
وی تاکید کرد: اگر مضاربه فاسد شد، چون شرایط ندارد، اما برای جعاله شرایط حاصل است؛ صاحب عروه گفته است اگر مضاربه فاسد شد جعاله صحیح نمی‌تواند باشد، زیرا فرد قصد مضاربه داشته است و نه جعاله و عقد تابع قصد است، زیرا او به نیت مضاربه گفته است و مضاربه او نیز باطل شده است، بنابراین نمی‌توان آن را زیر چتر جعاله بیاوریم.
آیت‌الله مکارم شیرازی بیان کرد: گاهی معامله سود نمی‌کند یا سود کرده ولی به اندازه اجرت‌المثل نیست، در این صورت اجرت المثلی ندارد، زیرا فرد عالما وارد این معامله شده است و وقتی می‌دانست سودی ندارد نباید وارد این معامله می‌شد.
این مرجع تقلید تصریح کرد: اگر سود در کار باشد و عامل، جاهل به این مسئله بوده است. براساس نظر امام، اجرت المثل را دارد، اما اگر عامل، عالم به فساد باشد، اگر سودی داشته باشد، بعید نیست در اینجا اجرت المثل را بگیرد، زیرا بنا بر صحت وارد کار شده است.
