اسرائیل و بحران فکری و اعتقادی در قرن بیست ویکم
گروه بین‌الملل: متفکران یهودی هم اکنون در اسرائیل به دنبال ایجاد راهکاری برای سازش تعالیم خشک دین یهود با مدرنیته و جهانِ با ارزش‌های مدرن هستند و مهم‌ترین راه برای رسیدن به این هدف سازش بین عقل و نقل و یا دین یهود و عقلانیت است.
با گذر زمان دین یهود نیز به جریان‌های فکری محافظه‌کار، ارتودوکس و اصلاح‌طلب تقسیم شده است و اگر در قرون وسطی از حاخامها پرسیده می‌شد که دیدگاه یهود نسبت به فلان موضوع چیست، اکنون جوانان یهودی از دیدگاه ارتودوکسی یا محافظه کاران و یا اصلاح طلبان یهود می‌پرسند.
علاوه بر ایجاد شکاف‌های عقیدتی در میان قوم یهود، مدرنیسم و پست مدرنیسم و لوازم فرهنگی و اعتقادی آنها نیز تأثیرات متعددی بر فرهنگ و دین یهود گذاشته و هم اکنون جامعه یهود در اسرائیل با بحران‌های متعدد فکری و فرهنگی و اعتقادی مواجه است و اگر اسرائیل به دنبال بازسازی فکری جامعه یهود بر نیاید به زودی جامعه درهم ریخته یهود با اضمحلال مواجه خواهد شد.
تلاویو؛ مرکز فحشا در اسرائیل
یک تحقیق دولتی در اسرائیل می‌گوید تا ۱۲ هزار و ۷۳۰ نفر در سال ۲۰۱۴ کارگر صنعت فحشا در این کشور بودند و هر کدام حدودا ۶۶۰ مشتری در سال داشته‌اند. بر اساس این تحقیق، تل آویو مرکز صنعت فحشا در اسرائیل است. این اولین پژوهش دولت اسرائیل در مورد فحشا در این کشور است که نتایج آن تاکنون منتشر شده است.
طبق این پژوهش، مجموع پول‌هایی که به کارگران صنعت فحشا در سال ۲۰۱۴ در اسرائیل پرداخت شده، حدود ۳۰۸ میلیون و ۲۰۰ هزار دلار بوده است. این تحقیق را وزارتخانه‌های امور اجتماعی و امنیت عمومی اسرائیل انجام داده‌اند. آنها گفته‌اند که حدود ۹۵ درصد کارگران این صنعت در اسرائیل، زن هستند. براساس پژوهش، همچنین ۱۲۶۰ نفر کودک در سال ۲۰۱۴ به عنوان کارگر جنسی به کار گرفته شدند و یا در معرض خطر فحشا قرار داشتند.
این تنها بخشی از مشکلات اخلاقی جامعه یهودیان در اسرائیل است که به موازات بحران‌های اعتقادی شکل گرفته و جامعه دینی یهود را به نابودی کشانده است. به همین علت می‌بینیم که بسیاری از مراکز علمی و تحقیقاتی اسرائیل از جمله دانشگاه تل‌آویو و دانشگاه عبری اورشلیم با همکاری مصححان و محققان آلمانی، ایرانی و اروپایی درصدد شناسایی میراث عقلی قرون نهم تا سیزدهم میلادی شامل کلام شیعی، زیدی، اسماعیلی و معتزلی هستند و با حمایت‌های مالی شورای پژوهش اروپا و دانشگاه‌های اسرائیل متون مذکور را تحقیق و منتشر می‌کنند.
این جریان نوظهور که می‌توان از آن به عنوان احیای مجدد کلام یهود برای تحکیم میراث فرهنگی و دینی یهودیت در قرن معاصر نام برد، شباهت فراوانی به تلاش‌های مستمر متکلمان یهود در قرون وسطی دارد.
جریان‌های کلامی یهود در حد فاصل قرن‌های نهم تا سیزدهم میلادی به مطالعه و بررسی و تجزیه و تحلیل آثار کلامی اسلامی پرداختند تا بتوانند آموزه‌های دینی خود را بازسازی و احیا کنند؛ زیرا متکلمان اسلامی در آن زمان با ترجمه بسیاری از متون فلسفی یونان و بازسازی آن بر اساس دیدگاه توحیدی پیشرفت شگرفی در علوم عقلی کرده و قوم یهود از این غافله فکری به شدت عقب مانده بودند. در آن دوره از متکلمان قرائیمی(از کهن‌ترین فرقه‌های موجود یهودیت) افرادی چون یافث بن‌علی و ابویوسف قرقسانی و یوسف بصیر و از حاخامها افرادی چون داود مقمص و سعدیا گائون و داود بن مروان بابلی به مطالعه و بررسی آثار کلامی شیعی و اعتزالی پرداختند و از این طریق توانستند جریان فکری یهودی را که به رکود گراییده بود، احیا کنند.
اکنون با تشکیل اسرائیل و قرار گرفتن دین یهود به عنوان مذهب رسمی این رژیم چالش‌های فکری و اعتقادی فراتر از دغدغه‌های حاخامها و متکلمان دوره قرون وسطی بوده و اگر رژیم اسرائیل نتواند بر بحران‌های فکری و اعتقادی قرن بیست و یکم فائق آید، این رژیم از درون پوسیده و از هم فرو می‌پاشد، بنابراین اقدامی شبیه متکلمان قرون وسطی در حال شکل‌گیری است و چون این جریان در ابتدا از مراکز علمی آلمان شروع شده است، تعدادی از محققان نیز به این جریان پیوسته و در احیای کلام عقلانی با همکاری دانشگاه‌های اسرائیل فعالیت می‌کنند.
از نظر دانش‌پژوهان اسرائیلی و آلمانی کلام اعتزالی بر کلام شیعی امامی و زیدی و اسماعیلی سایه افکنده و احیای هر یک از کتب کلامی شیعی به منزله احیای متونی است که می‌تواند خط فکری جامعه یهودی را منسجم و هماهنگ و از زوال و نابودی حفظ کند.
ضرورت احیای مجدد کلام یهود بر اساس میراث دینی قرون وسطی
همان‌گونه که می دانیم کلام شیعی و اعتزالی بر استقلال عقل در شناخت احکام دینی و اخلاقی تأکید می‌ورزند و عقل را در کنار نقل (قرآن و سنت) معتبر می‌دانند. سنت فکری حاخامی در الهیات یهودی بیشتر متأثر از کتاب مقدس عبرانی و اسطوره‌های دینی حاخامها بوده است و این کلام بیشتر به نقلیات شباهت داشت تا عقلیات و به همین علت چنین کلام منقولی نمی‌توانست در برابر بحران‌های فکری ناشی از ظهور کلام عقلانی اسلامی و تفکرات یونانی مآبی قرون وسطی که از ورود فلسفه یونان به مشرق زمین به وجود آمده بودند، مقاومت کند و متفکران قوم یهود با مطالعه و بررسی کلام عقلی اسلامی درصدد بازسازی کلام یهودی برآمدند و با تشکیل اسرائیل و تشکیل حکومت دینی یهود نیز همین کلام یهودی نیز تاب مقاومت در برابر تفکرات جدید و هجوم فرهنگی غرب نداشت، به نظر می رسد که بسیاری از یهودیان جهان کنونی نیز نتوانسته‌اند میان جریان‌های فکری معاصر در اسرائیل و تعالیم سنتی یهود رابطه منطقی و عقلانی برقرار کنند، به همین علت احیای مجدد کلام یهود بر اساس میراث دینی قرون وسطی امری ضروری می‌نماید.
تفکرات اشعریسم در کلام اسلامی به علت لغزیدن به سمت نقل‌گرایی به گونه‌ای است که نمی‌تواند مشکلی از بحران‌های فکری و اعتقادی قوم یهود را حل و فصل کند؛ زیرا مکتب عقلی قوم یهود مشحون از تناقضات کلامی و عقلی است و میراث نقلی اسلامی نیز وجه اشتراکی با کلام یهود نداشته و نمی‌تواند مشکلی از مسائل عقلی و کلامی قوم یهود را حل کند. بنابراین باید به دنبال میراثی عقلی باشند که قوم یهود با آن میراث آشنا بوده و در قرون گذشته توانسته است با الگوبرداری از آن مشکلات فکری و اعتقادی و در نهایت سیاسی و اجتماعی و اخلاقی خود را مرتفع کند و این تجربه در قرون نهم تا سیزدهم میلادی توسط متکلمان حاخامی و قرائیمی و فیلسوفانی چون ابن میمون تحقق پذیرفت.
ابن میمون و متفکران یهودی با بررسی و مطالعه آثار کلام عقلانی شیعی و اعتزالی توانستند دیدگاه‌های سنتی یهودی را بر برهان‌های عقلی و استدلال‌های فلسفی استوار کنند و بر مشروعیت دین یهود در برابر متکلمان مسلمان و مسیحی تأکید ورزند. ابن میمون نزد ابن افلح، یکی از شاگردان ابوبکر ابن صائغ به تحصیل پرداخته بود. وی ضمن آشنایی با آثار ابن رشد دیدگاه‌های فلسفی خود را در کتاب « دلالة الحائرین» بر اساس بهره‌گیری از دستاوردهای فلاسفه اسلامی مطرح کرده است.
