چرا نسخ بهترین خط برای جایگزینی عثمان‌طه است؟
گروه ادب: یکی از کارشناسان عرصه خوشنویسی در پی اظهارنظر و گلایه آیت‌الله العظمی جوادی آملی درباره استفاده از خط عثمان‌طه در چاپ قرآن، درباره دلایل استفاده از خط نسخ ایرانی به عنوان جایگزین عثمان‌طه و برتری آن سخن گفت که وضوح، اعتدال در اشکال، تناسب در سطح و دور و حرکات بارز قلم از آن جمله است.
غلامرضا راهپیما، محقق و استاد خوشنویسی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با بیان اینکه نسخ ایرانی به دلیل داشتن ویژگی‌هایی چون وضوح، اعتدال در اشکال و تناسب در اندازه کلمات و حروف شیواترین خط کتابت قرآن است، عنوان کرد: خط نسخ شیواترین و جذاب‌ترین سبک برای نگارش قرآن کریم است و به دلیل ویژگی‌های حائز اهمیتی چون روانی نوشتار و خواندن از آغاز قرن سوم به بعد توسط ابن مقله بیضاوی شیرازی شرایط ابتدایی را پشت سر گذاشت و به پیشرفت رسید و تا امروز نیز جایگاه خود را حفظ کرده است.
راهپیما با بیان اینکه خط نسخ از آغاز پیدایش به صورت نسخ ناقص (قدیمی یا حجازی) همپایه کوفی در نگارش قرآن کریم استفاده شد، گفت: خطوط اولیه نسخ پس از احداث شهر کوفه توسط ابن مقله نوشته شده و جرجی زیدان آن را از خط نبطی استخراج کرده است. این خط دارای ویژگی‌های خاصی است که از جمله آنها می‌توان به نظم، وضوح، اعتدال در اشکال، تناسب در سطح و دور، حرکات بارز قلم، زیبایی، روانی، یکسانی و تناسب در اندازه کلمات و حروف اشاره کرد که این ویژگی‌ها سبب شد که از قرن سوم به بعد این خط به نام «آیه‌نگار» گسترش پیدا کند.
این محقق توضیح داد: جغرافیای اصلی خط نسخ خراسان، فارس، آذربایجان و اصفهان بوده و سرآمدترین خوشنویسان نسخ از جمله احمد نیریزی اهل فارس بوده‌اند. مرحوم نیریزی در قرن 9 و 10 شیوه‌ای را گسترش داد که به آن نسخ ایرانی می‌گویند که مقبول همه و دارای تفاوت‌هایی با نسخ عربی و عثمانی است.
این استاد کتابت با بیان اینکه حوزه جغرافیایی هر کشوری بر خط و نگارش تاثیرگذار است، گفت: نوع ابزار، حس زیبایی‌شناسی و پیش‌نیازهای هنری هر منطقه متفاوت است. به عنوان نمونه وقتی خط کوفی از حجاز به ایران آمد، تبدیل به کوفی پیرآموز شد و وقتی در زمان خالد بن ولید به آندلس رسید، به کوفی آندلسی تبدیل شد. این خط وقتی بر اساس معیارهای زیبایی‌شناسی به مراکش رسید کوفی مغربی شد. خط نسخ نیز با اینکه از آغاز ابداع ایرانیان بود به میان اعراب که رسید نسخ عربی شد و وقتی در زمان نیریزی دوباره در ایران متحول شد، نسخ ایرانی از آن استنساخ شد که شیوایی خاصی دارد.
وی افزود: نسخ ایرانی نسبت به نسخ عربی دارای ویژگی‌هایی است که از جمله آنها می‌توان به نرمی کلمات در این خط اشاره کرد که بیشتر مورد پسند ایرانیان است. در نسخ عربی و عثمانی این نرمی مشهود نیست و تمایل الف‌ها به سمت چپ بیشتر است و با تندی و تیزی در نگارش مواجه هستیم.
راهپیما تاکید کرد: از نسخ‌نویسان مشهور پس از نیریزی و به‌ویژه در دوران قاجار می‌توان به محمدهاشم لولو اصفهانی، زین‌العابدین قزوینی، محمد اسماعیل، محمد شفیع شیرازی، احمد شاملو مشهدی، محمدصادق رضوی، غلامعلی اصفهانی، محمدشفیع تبریزی، علی عسکر ارسنجانی، میرزا محمدعلی خوشنویس اصفهانی و زین‌العابدین محلاتی اشاره کرد. استفاده از خط نسخ ایرانی در دهه اخیر نیز رویه رو به رشدی داشته و در بین خوشنویسان به طور گسترده رواج دارد.
اخیراً آیت‌الله العظمی جوادی آملی در دیدار با رئیس سازمان دارالقرآن الکریم از اینکه قرآن کریم با خط عثمان‌طه به چاپ می‌رسد گلایه و اظهار کرده بود که خواندن و نوشتن قرآن کریم با خط عثمان‌طه برای بسیاری از افرادی که می‌خواهند قرآن را آموزش ببینند دشوار است.
