یک آیه یک نکته؛
ترازوهای سنجش دقیق اعمال در روز رستاخیز
گروه سیاسی: تفسیر المیزان ذیل آیه 47 سوره مبارکه انبیاء؛ ««وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا وَإِنْ كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا وَكَفَى بِنَا حَاسِبِينَ» آورده است: دانه خردل در اينجا به عنوان مثال ذكر شده و مبالغه در دقت ميزان را مى‌رساند كه حتى به كوچكى و ناچيزى خردل هم رسيدگى مى‌كند و در اين تعبير اشاره به اين نيز هست كه وزن يكى از شئون حساب است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در اسلام مردمان را بدان نفی کرده‌اند، ظلم و ستم و کنارگذاشتن داد و عدالت است؛ ضایع کردن حق‌الناس امری نابخشودنی در پیشگاه خداوند باری‌تعالی است و افراد در هر جایگاه و رتبه‌ای که باشند باید به رعایت این حق توجه تام داشته باشند.
مسئولیت افراد هر چه بیشتر دقت در حق‌الناس دقیق‌تر و حساس‌تر می‌شود. هرچند برخی افراد با کم‌توجهی به حق دیگران تنها محدوده و نیازهای خود را مورد توجه قرار می‌دهند اما خداوند در این رابطه بسیار سخت‌گیر و دقیق است. در دین مبین اسلام بر این نکته تأکید شده است که اگرچه افراد می‌توانند عدالت را در قبال دیگران رعایت نکنند اما قطعاً خداوند در مواجهه با آنها عدالت را رعایت خواهد کرد.
در روزی که یوم‌الحساب نامیده می‌شود، اعمال و رفتار بندگان مورد محاسبه قرار خواهد گرفت و همانطور که قرآن تشبیه کرده، این اعمال در ترازوی عدالت سنجیده می‌شوند و حتی ذره‌ای از آنها فراموش نمی‌شود. پس اگر شخصی حقی از دیگران حتی به مقدار ذره‌ای ضایع کند، در این ترازو سنجیده خواهد شد.
در قرآن کریم برای اینکه حساسیت و دقت ترازوی عدالت را به رخ بکشد، وزن دانه خردل که در کوچکی و حقارت نمونه بارزی است را مطرح می‌کند؛ یعنی رفتار هر کسی حتی اگر به این وزن و میزان باشد نیز از چشم عدالت دور نخواهد ماند.
این تشبیه ظریف در آیه 47 سوره انبیاء آمده است؛ جایی که خداوند می‌فرماید: «وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا وَإِنْ كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا وَكَفَى بِنَا حَاسِبِينَ/ و ترازوهاى داد را در روز رستاخيز مىنهيم پس هيچ كس [در] چيزى ستم نمىبيند و اگر [عمل] هموزن دانه خردلى باشد آن را می‌آوريم و كافى است كه ما حسابرس باشيم»
در این آیه ابتدا بر این نکته تأکید شده که خداوند تمام عدالت را برای همه بندگانش رعایت می‌کند و در حسابرسی روز قیامت به هیچ کسی ظلمی نخواهد رسید و از سوی دیگر این نکته گوشزد می‌شود که تمام اعمال و رفتار شما، حتی ذره و مقدار ناچیزی دیده خواهد شد.
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان ذیل این آیه آورده است: دانه خردل در اينجا به عنوان مثال ذكر شده و مبالغه در دقت ميزان را مى‌رساند كه حتى به كوچكى و ناچيزى خردل هم رسيدگى مى‌كند و در اين تعبير اشاره به اين نيز هست كه وزن يكى از شئون حساب است.
در تفسیر نمونه نیز این تذکر به افراد ستمگر داده می‌شود که اگر چه در این دنیا عقوبت رفتار خود را نبینند، اما در آخرت مجازات حتمی است. در تفسیر نمونه آمده است: افراد بىایمان و ستمگر بدانند به فرض كه عذاب این دنیا دامانشان را نگیرد مجازات آخرت حتمى است ، و دقیقا تمام اعمالشان مورد محاسبه قرار مىگیرد.
در ادامه آمده است: قسط گاه به معنى عدم تبعیض و گاه به معنى عدالت به طور مطلق مىآید و مناسب در اينجا معنى دوم است. این ترازوهاى سنجش آنچنان دقیق و منظم است كه گوئى عین عدالت مىباشد و به همین دلیل بلافاصله اضافه مى‌كند: به هیچكس در آنجا كمترین ظلم و ستمى نمی‌شود. نه از پاداش نیكوكاران چیزى كاسته می‌شود و نه به مجازات بدكاران افزوده می‌شود. اما این نفى ظلم و ستم، مفهومش این نیست كه در حساب دقت نمی‌شود بلكه اگر به مقدار سنگینى یك دانه خردل كار نیك و بدى باشد ما آن را حاضر میسازیم و مورد سنجش قرار میدهیم.
تفسیر نمونه به این پرسش نیز پاسخ می‌دهد که ترازوی عدالت در این آیه به چه معناست و دراین رابطه آورده است: بعضى چنین پنداشتهاند كه در آنجا ترازوهایى همچون ترازوهاى این دنیا نصب می‌شود و دنبال آن چنین فرض كردهاند كه اعمال انسان در آنجا داراى سنگینى و وزن است تا قابل توزین با آن ترازوها باشد.
ولى حق این است كه میزان در اینجا به معنى وسیله سنجش است و میدانیم هر چیزى وسیله سنجشى متناسب با خود دارد. در احادیث اسلامى میخوانیم كه میزان‌هاى سنجش در قیامت، پیامبران و امامان و پاكان و نیكانى هستند كه در پرونده اعمالشان نقطه تاریكى وجود ندارد.
مسئولیت افراد هر چه بیشتر دقت در حق‌الناس دقیق‌تر و حساس‌تر می‌شود. هرچند برخی افراد با کم‌توجهی به حق دیگران تنها محدوده و نیازهای خود را مورد توجه قرار می‌دهند اما خداوند در این رابطه بسیار سخت‌گیر و دقیق است. در دین مبین اسلام بر این نکته تأکید شده است که اگرچه افراد می‌توانند عدالت را در قبال دیگران رعایت نکنند اما قطعاً خداوند در مواجهه با آنها عدالت را رعایت خواهد کرد.
در روزی که یوم‌الحساب نامیده می‌شود، اعمال و رفتار بندگان مورد محاسبه قرار خواهد گرفت و همانطور که قرآن تشبیه کرده، این اعمال در ترازوی عدالت سنجیده می‌شوند و حتی ذره‌ای از آنها فراموش نمی‌شود. پس اگر شخصی حقی از دیگران حتی به مقدار ذره‌ای ضایع کند، در این ترازو سنجیده خواهد شد.
در قرآن کریم برای اینکه حساسیت و دقت ترازوی عدالت را به رخ بکشد، وزن دانه خردل که در کوچکی و حقارت نمونه بارزی است را مطرح می‌کند؛ یعنی رفتار هر کسی حتی اگر به این وزن و میزان باشد نیز از چشم عدالت دور نخواهد ماند.
این تشبیه ظریف در آیه 47 سوره انبیاء آمده است؛ جایی که خداوند می‌فرماید: «وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا وَإِنْ كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا وَكَفَى بِنَا حَاسِبِينَ/ و ترازوهاى داد را در روز رستاخيز مىنهيم پس هيچ كس [در] چيزى ستم نمىبيند و اگر [عمل] هموزن دانه خردلى باشد آن را می‌آوريم و كافى است كه ما حسابرس باشيم»
در این آیه ابتدا بر این نکته تأکید شده که خداوند تمام عدالت را برای همه بندگانش رعایت می‌کند و در حسابرسی روز قیامت به هیچ کسی ظلمی نخواهد رسید و از سوی دیگر این نکته گوشزد می‌شود که تمام اعمال و رفتار شما، حتی ذره و مقدار ناچیزی دیده خواهد شد.
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان ذیل این آیه آورده است: دانه خردل در اينجا به عنوان مثال ذكر شده و مبالغه در دقت ميزان را مى‌رساند كه حتى به كوچكى و ناچيزى خردل هم رسيدگى مى‌كند و در اين تعبير اشاره به اين نيز هست كه وزن يكى از شئون حساب است.
در تفسیر نمونه نیز این تذکر به افراد ستمگر داده می‌شود که اگر چه در این دنیا عقوبت رفتار خود را نبینند، اما در آخرت مجازات حتمی است. در تفسیر نمونه آمده است: افراد بىایمان و ستمگر بدانند به فرض كه عذاب این دنیا دامانشان را نگیرد مجازات آخرت حتمى است ، و دقیقا تمام اعمالشان مورد محاسبه قرار مىگیرد.
در ادامه آمده است: قسط گاه به معنى عدم تبعیض و گاه به معنى عدالت به طور مطلق مىآید و مناسب در اينجا معنى دوم است. این ترازوهاى سنجش آنچنان دقیق و منظم است كه گوئى عین عدالت مىباشد و به همین دلیل بلافاصله اضافه مى‌كند: به هیچكس در آنجا كمترین ظلم و ستمى نمی‌شود. نه از پاداش نیكوكاران چیزى كاسته می‌شود و نه به مجازات بدكاران افزوده می‌شود. اما این نفى ظلم و ستم، مفهومش این نیست كه در حساب دقت نمی‌شود بلكه اگر به مقدار سنگینى یك دانه خردل كار نیك و بدى باشد ما آن را حاضر میسازیم و مورد سنجش قرار میدهیم.
تفسیر نمونه به این پرسش نیز پاسخ می‌دهد که ترازوی عدالت در این آیه به چه معناست و دراین رابطه آورده است: بعضى چنین پنداشتهاند كه در آنجا ترازوهایى همچون ترازوهاى این دنیا نصب می‌شود و دنبال آن چنین فرض كردهاند كه اعمال انسان در آنجا داراى سنگینى و وزن است تا قابل توزین با آن ترازوها باشد.
ولى حق این است كه میزان در اینجا به معنى وسیله سنجش است و میدانیم هر چیزى وسیله سنجشى متناسب با خود دارد. در احادیث اسلامى میخوانیم كه میزان‌هاى سنجش در قیامت، پیامبران و امامان و پاكان و نیكانى هستند كه در پرونده اعمالشان نقطه تاریكى وجود ندارد.
