تبیین جایگاه والای مجاهدان در استنادات قرآنی رهبر معظم انقلاب

رهبر معظم انقلاب در هر یک از دیدارها مطالب و نکات مهمی را در رابطه با مسائل داخلی، منطقه و بین‌المللی و در حوزه‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصاد و اجتماعی مطرح کردند. از جمله نکات برجسته بیانات معظم‌له، استناد ایشان به آیات نورانی قرآن کریم و توجه دادن به نکات و آموزه‌های قرآنی بود.
با توجه به اهمیت مطالبی که طی این دیدارها مطرح شد، ایکنا قصد دارد در قالب گزارش «استنادات قرآنی بیانات رهبر معظم انقلاب» به نکات و تأکیدات رهبر معظم انقلاب که مزین به آیات قرآن کریم است، بپردازد.
رهبر معظم انقلاب در پنجم تیرماه در دیدار خانواده‌های شهدای هفتم تیر و جمعی از خانواده‌های شهدای مدافع حرم به نکات مهمی در رابطه با شهادت، مجاهدت در راه خدا، روحیه انقلابی، دفاع از انقلاب و ارزش‌ها اشاره کردند.
ایشان در بخشی از بیانات خود اظهار کردند: «مجاهدت، میدان‌های فراوانی دارد؛ البتّه همه میدان‌های مجاهدت هم خطر دارد. شهدای هسته‌ای را ببینید! در میدان علم کار کردند امّا مورد تعرّض دشمن قرار گرفتند؛ [این‌] جهاد است. فَضَّلَ اللهُ المُجاهِدینَ عَلَی القاعِدینَ اَجرًا عَظیمًا؛ خب، [اینکه‌] خدای متعال برای مجاهدین فضیلت قائل شده است، برای مجاهدت رتبه قائل شده است، برای همین است. ما مگر چقدر در این دنیا عمر می‌کنیم؟ میلیاردها سال قبل و بعد ما این دنیا عمر دارد، از این میلیاردها [سال‌]، پنجاه سال، شصت سال، هفتاد سالش نصیب من و شما است؛ در این مدّت باید از فرصت استفاده کنیم، خودمان را برای زندگی واقعی‌ای که «اِنَّ الدّارَ الآخِرَةَ لَهِیَ الحَیَوان» است، آماده کنیم. در این فاصله، بعضی‌ها مجاهدت می‌کنند و این مجاهدت، آنها را به مقامات عالی می‌رساند؛ نه‌ فقط آخرت خودشان را درست می‌کنند، دنیای دیگران را هم می‌سازند و تقویت می‌کنند و به وجود می‌آورند. آن‌وقت این مالِ مجاهدت است؛ مال شهدا: وَ لا تَحسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلوا فی سَبیلِ اللهِ اَمواتًا، اینها مرده نیستند، بَل اَحیآءٌ عِندَ رَبِّهِم یُرزَقون * فَرِحینَ بِمآ ءاتاهُمُ اللهُ مِن فَضلِه‌ وَ یَستَبشِرونَ بِالَّذینَ لَم یَلحَقوا بِهِم اَلّا خَوفٌ عَلَیهِم وَ لا هُم یَحزَنون. قضیّه این‌جوری است؛ این کلام خدا است، مژده خدا است که می‌گوید اینها زنده‌اند، پیش خدایند، مورد لطف الهی‌اند، مورد رزق الهی‌اند، خرسندند، خوشحالند؛ به من و شما هم پیغام می‌دهند و می‌گویند که بدانید اگر از این راه بیایید، در این سرمنزل نه غم هست، نه نگرانی؛ نه ترس هست، و نه حزن؛ اَلّا خَوفٌ عَلَیهِم؛ راه این است. راه را درست رفتند، صحیح رفتند، درست حرکت کردند.
رهبر معظم انقلاب در این فراز از سخنان‌شان به دو مقوله مهم در فرهنگ اسلام، یعنی مجاهدت و شهادت پرداختند؛ مقولاتی که تأمین‌کننده سعادت اخروی انسان‌ها می‌شود.
مجاهدان کسانی هستند که با گذر از زندگی مادی و دنیوی خود و دوری از لذت‌ها و خوشی‌های زودگذر، به فکر سعادتمندی در زندگی اخروی خود هستند و به همین دلیل است که جایگاه و منزلتی بالاتر از افرادی که میدان‌های پرخطر را درک نمی‌کنند، دارند. اگر مجاهدت را تلاش و کوشش و نبرد با دشمنان بدانیم، بنابراین می‌توان تفاوت‌های جهادگران را با دیگر مسلمانان و مؤمنانی که در خانه‌های امن قرار گرفته‌اند، دریافت.
همان طور که در آیه 95 سوره نساء آمده است: «لَا يَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرُ أُولِي الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً وَكُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَى وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا/ مؤمنان خانه‏‌نشين كه زيان‏‌ديده نيستند با آن مجاهدانى كه با مال و جان خود در راه خدا جهاد مى‌كنند يكسان نمى‏‌باشند خداوند كسانى را كه با مال و جان خود جهاد مى‌كنند به درجه‌اى بر خانه‏‌نشينان مزيت بخشيده و همه را خدا وعده [پاداش] نيكو داده و[لى] مجاهدان را بر خانه‏‌نشينان به پاداشى بزرگ برترى بخشيده است».
البته به نظر می‌رسد در این آیه جهاد، واجب عینی نبوده و به زمانی اطلاق می‌شود که جهادگرانی جبهه مبارزه با دشمنان را حفظ کرده‌اند از این روست که در پایان آیه، خداوند به همه گروه‌ها وعده پاداش و اجر عظیم داده است. با این حال هر گروه اجر و منزلت خاص خود را دارد. علامه طباطبایی در این مورد ذیل این آیه در تفسیر المیزان آورده است: «مراد از این جمله ترغیب و تحریک مسلمانان بر قیام به امر جهاد است تا مسلمین شتاب کرده و برای شرکت در جهاد بر یکدیگر سبقت بگیرند و کلمه «درجه» به معنای مقام و منزلت و درجات به معنای منزلتی بالاتر است، بعد از منزلتی پایین‌تر، پس خدا به هر سه طائفه یعنی مجاهدان، قاعدان معذور و قاعدین بدون جهت وعده عاقبت نیکو داده است، اما مسلماً درجات آنها با هم تفاوت دارد و آنها با هم مساوی نیستند و برتری مجاهدان بر دو طائفه دیگر بسی بیشتر و درجات آنان بسیار بالاتر است، چون مشمول اجر عظیم الهی می‌شوند.»
چنین مجاهدتی البته تنها به عرصه نظامی و فیزیکی خلاصه نمی‌شود و عرصه جهاد، عرصه‌ای به مراتب گسترده‌تر و متنوع است. همانطور که در تفسیر نمونه بر این اصل تأکید شده که جهاد، تنها به معنى جنگ و نبرد مسلحانه نیست، بلکه هر نوع تلاش و کوششى را که براى پیشبرد اهداف مقدس الهى انجام گیرد، شامل می‌شود و به این ترتیب علاوه بر نبردهاى دفاعى و گاهى تهاجمى، مبارزات علمى، منطقى، اقتصادى، فرهنگى و سیاسى را نیز در بر می‌گیرد.
از همین روست که رهبر معظم انقلاب در فرازی که مورد اشاره قرار گرفت، یاد شهدای علمی و هسته‌ای کشور را گرامی‌ می‌دارند و از آنها به عنوان «مجاهد» یاد می‌کنند.
مجاهدان به خوبی دریافته‌اند که زندگی دنیوی و مادی گذراست، از همین رو دست به معامله بزرگی می‌زنند و زندگی کم‌ارزش خود را با زندگی سعادتمند اخروی معامله می‌کنند. این نگرش و نگاه ویژه مجاهدان از جمله وجوه تمایز این گروه با دیگر مؤمنان است.
خداوند متعال بارها در آیات متعددی گذرا و بی‌ارزش بودن دنیا را مورد تأکید قرار داده‌ است، اما جنس دنیا به‌گونه‌ای است که انسان را به وادی فراموشی می‌کشاند و اهداف اصلی را که همان انسان‌بودن و رسیدن به جایگاه والای خلیفةاللهی است به حاشیه می‌برد.
در آیه 64 سوره عنکبوت به انسان چنین تذکر داده شده است که «وَمَا هَذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ/ اين زندگى دنيا جز سرگرمى و بازيچه نيست و زندگى حقيقى همانا [در] سراى آخرت است اى كاش می‌دانستند».
به نظر می‌رسد با مطالبی که از نظر گذشت، «یعلمون» است که مراتب و منازل افراد را تعیین می‌کند؛ چه اینکه گاه انسان‌ها با دانستن این امر که دنیا بازیچه‌ای بیش نیست، آن را برای رسیدن به سعادتمندی در آخرت هزینه می‌کنند و برخی نیز با عدم آگاهی و یا فرو رفتن در خواب نسیان، همچون طفلی سرگرم خاک می‌شوند.
علامه طباطبایی نیز برای تعریف واژه‌های «لهو» و «لعب» به بازی‌های کودکانه اشاره می‌کند و می‌افزاید: «لهو» یعنی امر بیهوده‌ای که انسان را از کار مهم و مفیدش مانع شود و او را به خود مشغول سازد و «لعب» یعنی کارهایی با نظم خیالی و با هدف خیالی، درست مثل بازی‌های بچه‌ها. و مسلماً زندگی دنیا از مصادیق لهو و لعب است، چون انسان را با زینت‌های فانی خود فریب می‌دهد و او را از زندگی باقی و ابدی باز می‌دارد و درست مانند بازی‌های کودکانه فانی و زودگذر است.
همان طور که بچه‌ها با حرص و شور شروع به بازی می‌کنند، اما پس از ساعتی از آن سیر شده و متفرق می‌شوند و یا همان گونه که کودکان بر سر بازی جار و جنجال به پا می‌کنند، مردم نیز بر سر امور دنیوی با هم می‌جنگند و ستمگران همچون سگ‌های درنده بر سر مطامع آن نزاع می‌کنند و همه اینها اموری خیالی و سراب‌گونه هستند.
و حال که مجاهدان از دیگران متمایز شده و به لذت‌های دنیوی پشت کرده‌اند، خداوند نیز آنها را در درجاتی متعالی قرار می‌دهد؛ جایگاهی که در آن «عند ربهم یرزقون» هستند و از این جهت که همواره چراغ راهی برای دیگر مؤمنان هستند، نباید مرده تلقی شوند.
این بیان به صراحت در آیه 169 و 170 سوره آل عمران آمده و تأکید شده «وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ؛ فَرِحِينَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَيَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ/ هرگز كسانى را كه در راه خدا كشته شده‌‏اند مرده مپندار، بلكه زنده‏‌اند و نزد پروردگارشان روزى داده می‏‌شوند؛ به آنچه خدا از فضل خود به آنان داده است‏ شادمان هستند و براى كسانى كه از پى ايشان هستند و هنوز به آنان نپيوسته‏‌اند شادى می‌كنند كه نه بيمى بر ايشان است و نه اندوهگين می‌‏شوند».
هر چند کارشناسان و مفسران این آیات را مربوط به شهدای جنگ احد می‌دانند، اما نمونه‌ای است از سرنوشت مجاهدان و شهدا پس از حیات مادی‌شان؛ همان طور که در تفسیر نمونه در این رابطه آمده است: «از آنجا که حیات شهیدان یک حیات فوق‌العاده عالى و آمیخته با انواع نعمت‌هاى معنوى است، آنها به قدرى غرق مواهب حیات معنوى هستند که گویا زندگى سایر برزخیان در مقابل آنها چیزى نیست.»