چهار شاخص مؤثر در ولنگاری فرهنگی هنرهای نمایشی

حفیظ‌الله رفیعی، مدیرعامل انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) گفت: در شرایط کنونی به جرئت می‌شود مصادیقی از ولنگاری فرهنگی مورد توجه مقام معظم رهبری را در حوزه تولیدات نمایشی و تئاتری مشاهده کرد و به این مسئله معترف بود که به همان اندازه که تئاتر به عنوان یکی از عناصر جریان‌ساز و مؤثر در تحولات جامعه نقش دارد، در صورت انحراف قادر است به پیکره جامعه و مناسبات ارزشی و انسانی آسیب وارد کند.

وی در ادامه گفت: در محصولات نمایشی یک دهه اخیر به نوعی شاهد این انحرافات بوده‌ایم که البته می‌شود آنها را هم از نقطه نظر ساختاری و هم محتوایی و کیفیت هنری مورد نقد و نظر قرار داد که البته مصادیق ولنگاری فرهنگی بیشتر در بُعد محتوایی آثار هویداست.

مدیرعامل انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس تصریح کرد: چند شاخصه به عنوان دلایل این ولنگاری مطرح هستند که با برشمردن آنها می‌توان این معضل را آسیب‌شناسی کرد و در جهت رفع و علاج آن برآمد که موجب شده است ما در عرصه هنرهای نمایشی با محتوای ارزشی و انقلابی درگیر مجموعه انحرافاتی شویم که تولیدات را از مسیر درست آن خارج کرده که نخستین شاخصه مبحث مدیریت تئاتری به شمار می‌آید که متأسفانه در کشور ما به درستی تعریف نشده است و لذا یا افرادی به مدیریت گماشته می‌شوند که کارنابلد بوده و یا در صورت اشراف به موضوع، شاهد جابجایی و تغییر سریع و بدون دلیل آنها به محض تحول در ساختار مدیریتی هستیم و این امر بر برنامه‌ریزی‌های کلان و طولانی‌مدت در حوزه هنرهای نمایشی و اعتبارات تخصیص یافته به آنها تبعات منفی به دنبال دارد.  

وی ادامه داد: دومین شاخصه رعایت نشده در حوزه تئاتر که به نوعی ولنگاری و افسارگسیختگی منتج می‌شود، فقدان سیاست کلان و هدفمند در این حوزه است که به چشم‌انداز مشخصی در آینده ختم شود که حتی برای کوتاه‌مدت نیز فاقد آن هستیم، چه برسد به میان‌مدت و درازمدت و نتیجه اینکه هر مدیری در محدوده زمانی که بر سر کار است به شکلی کاملاً سلیقه‌ای و نه براساس برنامه‌ای مدون و هدفمند تصمیماتی را اتخاذ کرده و به مرحله اجرا درمی‌آورد.

رفیعی در ادامه افزود: سومین مؤلفه مهم و شاخص که قائل نبودن به آن سبب وضعیت نابسامان فرهنگی در حوزه هنرهای نمایشی شده است، عدم توجه به جامعه هنری، ظرفیت و توانایی هنرمندان این عرصه به ویژه پیشکسوتان و برطرف کردن مطالبات به حق آنهاست و با عدم برنامه‌ریزی درست، نه به وضعیت معیشتی آنها توجه درخوری می‌شود و نه درصدد برآورده شدن نیازهای حرفه‌ای آنها و تأمین زیرساخت‌های تئاتری هستیم و نتیجه آن که نوعی نارضایتی از سوی جامعه هنرمندان نسبت به این مدل مدیریتی به وجود می‌آید و امور جاری در این عرصه هنری، باری به هر جهت به طی مسیر خود ادامه می‌دهد.

مدیرعامل انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس تأکید کرد: اما چهارمین شاخصه مهم در این مقوله نادیده گرفتن مخاطبان تئاتر و توجه به نیازها و تقاضای آنهاست. اینکه از تولیدات نمایشی چه می‌خواهند و هدفشان از وقت گذاشتن برای تماشای یک اثر نمایشی تأمین نمی‌شود؛ چرا که تولید نمایش در کشور تبدیل به جریان یک‌سویه‌ای شده است که چندان وقعی به سلایق مخاطبان گذاشته نمی‌شود و به دلیل مشخص نبودن برنامه‌های تئاتری در سطح حرفه‌ای، مخاطبان اغلب با آثاری مواجهه می‌شوند که سلیقه‌شان در آن دخلی نداشته و تنها باید به شکلی ناخواسته با ذهنیت و برداشت هنرمندان تئاتر در قالب تولیدات نمایشی مواجهه‌ای مذبوحانه داشته باشند.

رفیعی با اشاره به اینکه باید برای رفع نگرانی‌ها و دغدغه‌های رهبر معظم انقلاب تحت عنوان ولنگاری فرهنگی، اقدامات اساسی انجام شود و در حوزه تئاتر باید به رفع این گلوگاه‌ها همت گماشت، گفت: البته به دور از انتظار است که رفع این مسائل به شکل دفعی و ضرب‌الاجلی صورت پذیرد و با مشکلات عدیده‌ای که بر سر راه مدیریت فرهنگی است باید برای حل تدریجی آنها صبور بود.

وی در پایان گفت: با همه این تفاصیل، مهم عزمی است که باید در مدیریت فرهنگی کشور برای فائق آمدن بر مظاهر ولنگاری فرهنگی صورت گیرد که تاکنون به غیر از مواردی مقطعی و گذرا شاهد این عزم از سوی مسئولان نبودیم و به شخصه معتقدم که مسئولان در رده‌های بالای فرهنگی و هنری همچون کمیسیون فرهنگی مجلس، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، واحدهای فرهنگی قوای ارتش، بسیج و سپاه و نظایر آن باید با تشکیل ستاد واحدی از همه ظرفیت‌های خود در جهت رفع نگرانی‌های معظم‌له در زمینه ولنگاری فرهنگی نهایت استفاده را ببرند.

امیرسجاد دبیریان