سند حرمت ربا در قرآن/ رباخواری عین ظلم است

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدکاظم رجایی رامشه، عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به بحث درباره عواقب اقتصادی رباخواری در جامعه پرداخت و اظهار کرد: ربا به معنای زیاده مشروط در قرارداد قرض است و اگر بر فرض، شخصی یک میلیون تومان پول را از شخص دیگری یا از بانک دریافت کند و بهره آن ده درصد باشد، این مبلغ ربا و حرام است.
رجایی تأکید کرد: پدیده رباخواری، هم در زندگی مردم، هم در اشتغال، توزیع، ثبات و پایداری اقتصاد و همچنین رشد اقتصادی تأثیرگذار است و تمام آثاری که ربا برجای می‌گذارد منفی هستند. درباره آثار رباخواری بر توزیع ثروت در جامعه باید گفت که واضح است که رباخوار بدون اینکه انگشت خود را تکان دهد آن زیاده را دریافت می‌کند بنابراین زیاده حق او نیست.
قرض لزوما منجر به رشد سرمایه نمی‌شود
وی افزود: پایه و اساس زیاد شدن، مولدیت سرمایه است بنابراین این پول نمی‌تواند توجیهی برای بهره و ربا باشد. بنده در کتابی همانند «ماهیت بهره و کارآیی اقتصادی آن» به طور مفصل در این‌باره توضیح داده‌ام که چگونه پول یا دارایی پولی، وقتی در قالب قرارداد قرض قرار می‌گیرد، خود این پول لزوما منشأ زیاده نمی‌شود؛ چراکه این زیاده با چند اگر همراه است و یکی از این موارد این است که پول در فرایند تولید قرار بگیرد.
عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) ادامه داد: در قرارداد قرض، پول در اختیار دیگری قرار می‌گیرد اما لزومی در آن نیست که این پول در فرآیند تولید قرار بگیرد یا خیر بلکه قرض‌گیرنده، مالک پول شده و در هر کجا که مایل باشد این پول را به کار می‌گیرد و رشد و نمو لزوما در قرارداد قرض تحقق پیدا نمی‌کند.
هیچ توجیه منطقی برای ربا وجود ندارد
وی ادامه داد: اگر پولی که قرض داده شده است در فرآیند تولید قرار گرفت ممکن است باعث ایجاد زیاده فیزیکی بشود یا خیر؛ اگر موجب زیاده فیزیکی شد ممکن است منجر به زیاده ارزشی شود یا خیر و اگر موجب زیاده ارزشی شد و به عنوان مثال یک میلیون تبدیل به یک میلیون و صد تومان شد، زیاده‌ای که تولید می‌شود متعلق به شخصی است که تلاش و زحمت داشته است.
رجایی تأکید کرد: قرض‌دهنده می‌تواند مِلکیت خود را به قرض‌گیرنده منتقل نکند اما با این کار از مِلکیت خود صرف‌نظر کرده و سودی که حاصل شده تابع اصل است بنابراین هیچ توجیه منطقی یا عقلی برای بهره یا ربا وجود ندارد. این امر از پیامدهای توزیعی ربا است که مالی را به ناحق به قرض‌دهنده منتقل می‌کند که حق او نیست.
رباخواری عین ظلم است
عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) درباره دیگر آثار منفی رباخواری اظهار کرد: سودهایی که ربادهندگان به دست می‌آورند، موجب تداول ثروت در دست عده‌ای خاص شده و منافی عدالت و عین ظلم است. در کتاب‌های مختلفی، تحلیل‌هایی صورت گرفته است که از جمله رباخواری اثر منفی و بسیار بدی بر اشتغال، ثبات اقتصادی، پایداری و رشد اقتصادی خواهد داشت؛ چراکه پول را از فرآیند تولید بیرون کشیده و به جاهای دیگر می‌برد.
رجایی در پایان گفت: حاصل رباخواری بر روی زندگی مطلوب یا حیات طیبه بسیار منفی است و به همین دلیل است که قرآن کریم به شدت رباخواری را نهی کرده و تعبیر جنگ با خدا و رسول خدا را برای این اقدام به کار برده است. همچنین خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِنْ تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُءُوسُ أَمْوَالِكُمْ لَا تَظْلِمُونَ وَلَا تُظْلَمُونَ؛ و اگر (چنين‏) نكرديد، بدانيد به جنگ با خدا و فرستاده وى‏ برخاسته‏‌ايد و اگر توبه كنيد، سرمايه‌‏هاى شما از خودتان است‏. نه ستم مى‌‏كنيد و نه ستم می‌بينيد»(البقره/ 279) این آیه به عنوان حرمت این مسئله مطرح شده و به همین دلیل است که این گناه به شدت نهی شده است.