وجود مشکل تطبیق با شریعت در مقررات بانکی/ وضعیت نظام بانکی متزلزل است

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، بیش از سه دهه از اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا می‌گذرد؛ قانونی که بنا بود مقدمات حرکت به سوی بانکداری کامل اسلامی در کشور را فراهم کند اما به باور بسیاری از کارشناسان اقتصادی و اقتصاد اسلامی و همچنین برخی از مراجع تقلید، این هدف به طور کامل محقق نشده و از طرفی مشکلات ساختاری که در این قانون وجود دارد زمینه اصلاح آن توسط دولت‌ و مجلس را فراهم کرده است.
در مجلس نهم، نمایندگان برای اصلاح این قانون، کارگروهی شامل عده‌ای فقیه و اقتصاددان تشکیل داده و بعد از حدود دو سال تلاش، طرحی را برای این زمینه آماده کردند اما در نهایت به تصویب مجلس نهم نرسید و به مجلس دهم موکول شد.
همچنین در هفته‌های اخیر متن لایحه بانک مرکزی برای اصلاح قانون عملیات بانکی بدون ربا نیز منتشر شد تا به گفته مسئولان بانک مرکزی مبنای اصلاح نظام بانکی قرار گیرد اما هنوز سرنوشت این طرح و لایحه نامشخص است و بنابراین نمی‌توان به صورت قاطعانه در مورد آینده بانکداری اسلامی در ایران اظهارنظر کرد.
قطعا در نظام بانکی ایران و در اجرای دقیق ضوابط شرعی، مشکلاتی وجود دارد که موجبات اعتراض برخی از مردم و مراجع محترم تقلید را فراهم کرده و لازم است این مشکلات با همت مسئولان و اولویت قرار گرفتن در قوانین و مقررات برطرف شوند.

مشکل تطابق قوانین با شریعت در نظام بانکی

برای بررسی بیشتر موانع تحقق کامل بانکداری اسلامی در ایران و لوازم اصلاح نظام بانکی در راستای رعایت عقود شرعی در آن با کوروش پرویزیان، مدیرعامل بانک پارسیان به گفت‌وگو نشستیم که وی در این‌باره به ایکنا گفت: امسال سی و سومین سالی است که از تصویب و اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا می‌گذرد اما در عمل، مسائل و مشکلات خاصی در نظام بانکی ما وجود دارد که قطعا باید برطرف شود.
وی ادامه داد: بخشی از این مشکلات، در حوزه تطبیق با شریعت است و این سوال مطرح می‌شود که آیا تمام مقررات بانکی با شرع مقدس همخوانی دارد یا خیر؟ که در این زمینه باید گفت اخیرا اطلاع پیدا کردیم که مقام معظم رهبری در پاسخ به معاون اول رئیس‌جمهور، موضوع تأسیس شورای فقهی بانک مرکزی را ابلاغ فرمودند.

امیدواری به عملکرد شورای فقهی بانک مرکزی

مدیرعامل بانک پارسیان تأکید کرد: امیدواریم این نگرانی از بُعد شرعی با شکل‌گیری این شورای فقهی برطرف شود. البته بحث‌های مختلفی در این زمینه وجود دارد که حتما در لایحه یا طرح اصلاح قانون عملیات بانکی بدون ربا باید مورد رسیدگی قرار ‌گیرد و روشن شود که باید ناظر بر چه مواردی باشد.
پرویزیان خاطرنشان کرد: بخش دیگری از مشکلات، مربوط به پیچیدگی‌هایی است که در عملیات بانکی وجود دارد. بانک اصولا باید ساده‌ترین روش را در برابر مشتری خود اتخاذ کند. هم مردم این انتظار را دارند و هم خود بانکداران؛ مخصوصا اینکه یک شعبه بانک با تعدادی از نفرات و با تنوعی از قوانین، مقررات، دستورالعمل‌ها و عقود مختلف و خدماتی که باید ارائه شود، تشکیل شده است.

نارضایتی مردم و کارکنان بانک‌ها از مشکلات نظام بانکی

عضو سابق شورای پول و اعتبار ادامه داد: این مجموعه نظام بانکی با عملکرد کنونی قابل دوام نیست و با توجه به حجم سنگین قوانین مقررات و دستورالعمل‌هایی که از جاهای مختلف ابلاغ می‌شود، نارضایتی خود همکاران ما در شعب بانک‌ها را هم در پی داشته است.
وی افزود: همچنین این وضعیت برای مشتریانی که در موقعیت‌های مختلف به نظام بانکی مراجعه می‌کنند و انتظار دارند خواسته‌های آنان در ساده‌ترین زمان پاسخ داده شود، موجب نارضایتی است.

لزوم تسهیل عملیات بانکی از طریق فناوری‌های نوین

مدیرعامل سابق بانک توسعه صادرات ادامه داد: با توجه به روندی که در تکنولوژی پدید آمده است، این انتظار در میان مشتریان نظام بانکی وجود دارد که از طریق فناوری اطلاعات، خدمات بانکی به آنها در کوتاه‌ترین زمان ممکن پیش برود.

پرویزیان خاطرنشان کرد: این فرآیند باید به خوبی در حوزه بانکداری اسلامی تعریف شود. در شرایط کنونی، عقود مختلف یکی از پیچیدگی‌های بانکداری موجود هستند که باید به این مسئله توجه کنیم و مجوز فعالیتی که بانک‌ها باید انجام دهند را مورد توجه قرار دهیم. همچنین باید دانست که برخی از بانک‌ها، بانک‌هایی هستند که فعالیت‌های خُرد و خدمات بانکی را انجام می‌دهند و عملکرد آنها با بانک‌های سرمایه‌گذاری متفاوت است.

اهمیت نظارت در عقود مشارکتی

مدیرعامل بانک پارسیان گفت: اصولا در حوزه نظارت بر روی عقود و مخصوصا عقود مشارکتی، توجه به این مسئله بسیار مهم است و برای عدم رعایت آن، عوارض مختلفی را ذکر می‌کنند و مخصوصا گفته می‌شود گاهی قراردادها مورد رضایت طرفین نیست و هم مشتری و هم خود بانکدار به این قرارداد ایراد دارند.

وی ادامه داد: گاهی اوقات اساسا نیت مشتری و بانک این نیست که مشارکتی انجام شده و این دو شریک شوند بلکه بانک می‌خواهد واسطه وجوه باشد و مشتری هم نیازمند آن است که مشکل تأمین مالی وی برطرف شده و اقدامی را برای خود، خانواده‌ و شرکایش انجام دهد.

وجود فاکتور صوری در نظام بانکی ایران

پرویزیان افزود: مشکلی دیگری که وجود دارد در مورد فاکتور صوری در نظام بانکی ماست که مشتری ناچار می‌شود فاکتوری را تهیه کرده و به شعبه تحویل دهد که در این شرایط، خود مشتری می‌داند این فاکتور، آن چیزی نیست که بانک نیازمند آن است، اما ناچار است چنین اقدامی را انجام دهد.
مدیرعامل بانک پارسیان در پایان خاطرنشان کرد: مواردی که بیان شد، مشکلاتی است که در نظام بانکی ما وجود دارد و امیدواریم با این لوایح جدید، رویکردی از بانکداری اسلامی و بدون ربا اجرا شود که پیچیدگی‌های موجود را برطرف کرده و باعث ساده‌سازی فرآیند کار مردم شود.

گفت‌وگو از اکبر ابراهیمی