بانکداری اسلامی؛ مبانی اقتصادی و فقهی/ کامران ندری:
عملکرد کارت‌های اعتباری بانک مرکزی از لحاظ شرعی دارای ابهام است
گروه اقتصاد: عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) اظهار کرد: در سایر کشورها، اگر نتوانید در موقع سررسید، مبلغی که از کارت اعتباری برداشت کرده‌اید را به بانک پرداخت کنید، شما را جریمه می‌کنند اما در بانکداری اسلامی جریمه نداریم و هنوز روشن نیست که قرار است در ایران چه اتفاقی در این زمینه رخ دهد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، تعامل با بانکداری بین‌الملل یکی از موضوعات بسیار مهمی است که در دستور کار اکثر اقتصادهای دنیا قرار دارد و به دلیل فواید اقتصادی که از گذر تعاملات بانکی در سطح بین‌المللی حاصل می‌شود، کشورهای دنیا همه سعی خود را انجام می‌دهند که موانع موجود در این زمینه را از میان بردارند.
در کشور ما بیش از سه دهه از عمر قانون عملیات بانکی بدون ربا می‌گذرد و یکی از مسائلی که همواره وجود داشته نحوه تعامل نظام بانکی ما با بانکداری بین‌الملل بوده است. در حال حاضر شعب بانکهای خارجی در ایران حضور چشمگیری ندارند و به بیان بهتر، به غیر از چند شعبه در مناطق آزاد تجاری کشور، شعبه‌ای از بانکهای خارجی در کشور ما به فعالیت نمی‌پردازد و این امر مایه تعجب و تأسف است.
روشن است که برای برقراری ارتباط میان نظام بانکداری بدون ربای کشور و بانکداری بین‌الملل، مقررات و پیش‌نیازهایی لازم است و باید این زیرساخت‌های لازم فراهم شده و همچنین موانع موجود از میان برداشته شود. همچنین در هفته‌های اخیر، بانک مرکزی با انتشار کارت‌های اعتباری بر اساس عقد مرابحه اعلام کرده است که قصد دارد از این طریق شرایط رکودی حاکم بر اقتصاد را برطرف کند که این مسئله هم نیازمند بررسی است.
برای بررسی بیشتر این موضوع، با کامران ندری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) و مدیرگروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که بخش پایانی این مصاحبه در ادامه می‌آید:
اخیرا بانک مرکزی کارت‌های اعتباری مرابحه را بر اساس عقود اسلامی منتشر کرده است. ابتدا بفرمائید وضعیت صدور و استفاده از کارت‌های اعتباری در ایران و جهان در چه شرایطی است؟
در این زمینه، کشورهای دیگر دنیا بسیار از ما جلوتر هستند. کارت‌های اعتباری در دنیا رواج زیادی دارد اگر خانواده‌ای در فاصله‌ای زمانی، کسری نقدینگی داشته باشد این کارت اعتباری کمک می‌کند کسری را رفع کند و دنیا از این جهت در حوزه کارت‌های اعتباری، بسیار از ما جلوتر است.
اکنون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، کارت‌های اعتباری مرابحه را معرفی کرده اما در مورد اینکه آیا این کارت اعتباری می‌تواند به همان شکلی که اکنون در دنیا رایج و متداول است مشکلات مردم را حل کند که خود این امر محل سوال و تردید است.
مسائلی در مورد کارت‌های اعتباری وجود دارد مثلا در سایر کشورها، اگر نتوانید در موقع سررسید به هر دلیلی آن مبلغی که از آن کارت اعتباری برداشت کرده‌اید را به بانک پرداخت کنید، شما را جریمه می‌کنند اما در بانکداری اسلامی جریمه نداریم بنابراین قرار است در ایران چه اتفاقی در این زمینه رخ دهد که هنوز روشن نیست.
در قرض گفته می‌شود اگر توان پرداخت ندارید، یک ماه دیگر بدهی خود را پرداخت کنید اما باید این مقدار اضافه بدهید اما در کارت اعتباری مرابحه نمی‌توان به فرد در ازای اضافه شدن مبلغ فرصت داد؛ چراکه این امر در بانکداری اسلامی جایز نیست، بنابراین هنوز ابهاماتی در کارت اعتباری وجود دارد اگر به گفته متولیان امر، مشکل شرعی آن را حل کرده‌اند و این کارتها در قالب عقد مرابحه منتشر شده است اما به نظر من برخی ابهامات جدی در مورد آن وجود دارد.
علاوه بر ابعاد شرعی، انتشار این کارتها از لحاظ اقتصادی چه آثاری در پی دارد؟
کارت اعتباری را از دو منظر می‌توانیم مورد توجه قرار دهیم که یکی از منظر اقتصاد کلان است. از منظر اقتصاد کلان، انتشار این کارتها می‌تواند منجر به این شود که کسی‌که به دلیل مشکلات مالی توان انجام خرید را نداشت، اکنون کارت اعتباری، منابع را در اختیار آن شخص نیازمند قرار می‌دهد.
از بعُد اقتصاد کلان، اینکه آیا انتشار این کارتها، ما را از این رکودی که الان گرفتار آن هستیم خارج می‌کند یا خیر؟ بحث دیگری است. در کشورهای دیگر، چنین اقدامی را از طریق سیاست‌های اقتصادی پولی در کوتاه مدت انجام می‌دهند؛ یعنی حجم نقدینگی را افزایش می‌دهند.
صدور کارت‌های اعتباری الزاماً به معنای افزایش حجم نقدینگی در اقتصاد نیست و از این جهت ممکن است منجر به تحریک تقاضا نشود. کارت اعتباری فقط تسهیلاتی را در اختیار مردم قرار می‌دهد و از این حیث اگر چنانچه اقتصاد کشور با کسری و مشکلات ناشی از کمبود نقدینگی در کوتاه مدت مواجه شود، کارت اعتباری می‌تواند نگرانی‌ها را در کوتاه‌مدت برطرف کند.
اگر بخواهم در این زمینه مثالی خدمت شما عرض کنم، گاهی شما قصد خرید یک موبایل دارید که قیمت آن سه میلیون تومان است اما الان دو میلیون تومان در اختیار دارید و آخر ماه حقوق می‌گیرید و اکنون یک میلیون کسری دارید، در این شرایط، کارت اعتباری مشکل یک میلیونی را تا آخر ماه برطرف می‌کند.
اگر کارت اعتباری نباشد شما باید معامله را متوقف کرده و صبر کنید تا آخر ماه و درآمد آخر ماه را اضافه کنید تا بتوانید موبایل را خریداری کنید. همه ما هم در زندگی با این کسری‌های موقتی مواجهه می‌شویم اما معمولا در ایران که کارت اعتباری رواج ندارد و نظام مالی خیلی کارآمد عمل نمی‌کند، سعی می کنیم این پول را از شخص دیگری قرض کنیم.
می‌توان گفت که قرض گرفتن به لحاظ اجتماعی کار پسندیده‌ای هم نیست ولی در این سیستم جدید می‌توانید از طریق کارت اعتباری، مشکل خود را حل کنید. در این شرایط، بانک خدماتی را به شما ارائه می‌دهد و از این طریق کسب درآمد کرده و با نرخ مناسبی مشکل شما را حل می‌کند و منت کسی هم روی سر شما هم نیست.
در کشورهای دیگر، هنگام استفاده از کارت اعتباری، اگر در کمتر از یک ماه، مبلغ را به بانک برگردانید، هیچ سودی هم از شما نمی‌گیرد؛ یعنی تا یک ماه را می‌توان گفت که تقریبا شبیه به همین قرض الحسنه‌ای است که در کشور ما رایج است.
بانک در چنین شرایطی، سود خودش را از آن قراردادی که با فروشگاه بسته است می‌گیرد؛ چون شما فقط می‌توانید کالاهای فروشگاه‌های خاصی را که طرف قرارداد با بانک هستند را با استفاده از کارت اعتباری خریداری کنید و چون داشتن کارت اعتباری، تقاضا برای کالاهای فروشگاه‌ها را افزایش می‌دهد بنابراین برای فروشنده‌ها مطلوب است که پولی را به بانک‌ها پرداخت کنند برای اینکه بانک‌ها این کارت‌های اعتباری را در اختیار مشتریان قرار دهند و بعد از این فروشگاه‌ها خریداری کنند.
بانک‌ها به این شکل در واقع از طریق کارت‌های اعتباری کسب درآمد می‌کنند. اغلب کسانی که کارت اعتباری دارند در کمتر از یک ماه می‌آیند و با بانک تسویه می‌کنند که آن جریمه را پرداخت نکنند اما در عین حال، مشکلات کوتاه‌مدت آنها کاملا برطرف می‌شود.
به موضوع حضور بانکهای خارجی در ایران بپردازیم. آیا تاکنون، نه بانکهای اسلامی و نه بانکهای متعارف خارجی در ایران فعالیتی نداشته‌اند و فعالیت آنها در ایران چه مزایایی در پی دارد؟
طبعاً وقتی شما بتوانید دایره تعاملات مالی را گسترش دهید، فعالیت تجاری رونق پیدا کرده و سود‌آوری می‌تواند افزایش پیدا کند. همچنین اگر بتوانید در کشورهای دیگر فعالیت کنید، استانداردها در سطح ملی بالا می‌رود و قطعا به رونق کسب و کار بانکی کمک می‌کند.
قطعا اگر بانکهای ما بتوانند در خارج از کشور فعالیت کنند، می‌توانند درآمد‌زایی آن طرف آب را داشته باشند و آن را وارد کشور کنند. پس این امر به رشد اقتصادی کمک خواهد کرد و برای خود بانک‌ها هم مفید است.
فعالیت‌های خارج از کشور، سطح بالاتری از کیفیت را می‌طلبد و بانکهای ما می‌توانند از این جهت خودشان را ارتقاء دهند و استانداردهای خودشان را بالاتر ببرند و این امر در داخل به آنها کمک می‌کند که بتوانند با سود سالم‌تری فعالیت کنند.
اگر بانکهای خارجی در داخل کشور ما فعالیت کنند، در کوتاه‌مدت رقیب جدی بانکهای ما هستند مخصوصاً آن بانکهای خارجی که استراتژی آنها این است که فرامرزی کار کنند، بانک‌هایی هستند که در سطح کیفی و استاندارد بالایی برخوردار هستند.
طبعاً حضور چنین بانک‌هایی در کوتاه‌مدت می‌تواند تهدیدی برای بانکهای ما، مخصوصا بانک‌هایی که زیر استاندارد فعالیت می‌کنند، باشد اما رقابت در بلندمدت، اولا سبب می‌شود بانکهای داخلی هم سطح استانداردهای خودشان را ارتقاء دهند و همچنین باعث می‌شود بانکهای که ضعیف هستند و نمی‌توانند خودشان را به آن سطح استاندارد برسانند از بازار خارج شوند که خود این مسئله هم بسیار خوب است.
خروج بانکهای ضعیف، به رشد بانکهای خوب کمک می‌کند و این امر همانند وجین کردن علف هرز است چراکه وقتی علف هرز را خارج کنید، این مسئله کمک می‌کند به اینکه آن گیاهان اصلی بتوانند بهتر رشد کنند.
در اقتصاد هم آنهایی که نمی‌توانند فعالیت کنند باید از بازار خارج شوند؛ چراکه آنهایی که ضعیف فعالیت می‌کنند، حمایت اقتصاد را هم به سمت و سوی خودشان می‌کشند و هیچ ثمره‌ای هم ندارد و منابع از بین می‌رود؛ لذا حضور بانکهای خارجی در کوتاه مدت ممکن است تهدید باشد اما در بلندمدت، یک فرصت محسوب می‌شود.
حضور بانکهای خارجی در کشور در بلندمدت، دو اثر دارد؛ یکی اینکه بانک‌هایی که در بازار می‌مانند، کیفیت و حتی کمیت خودشان را ارتقاء می‌دهند و ثانیا باعث می‌شود که بانکهای ضعیف، بیرون بروند و خروج بانکهای ضعیف به رشد بانکهای قوی کمک می‌کند و این امر در رشد اقتصاد ما تأثیر مثبت دارد.
آیا از سوی بانکهای خارجی، تقاضا برای حضور در بازار ایران وجود دارد؟
برای اینکه بانکهای خارجی برای حضور در کشور ما باید قانون عملیات بانکی بدون ربا را رعایت کنند، قطعا قوانین و مقررات کشور در رابطه با سرمایه‌گذاری بانکهای خارجی در این زمینه وجود دارد و قانون جلب و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی هم در اینجا مهم است.
مشکلی که در این زمینه وجود دارد این است که موضوع چارچوب‌های مالیاتی ما چندان روشن نیست؛ یعنی بانکهای خارجی نمی‌دانند که در صورت حضور در ایران با چه نوع نظام مالیاتی و با چه قوانین و مقرراتی مالیاتی مواجه هستند.
بحث فضای کسب و کار هم در این زمینه بسیار مهم است و از صدور مجوز‌های فعالیت گرفته تا بقیه موارد در کشور با مشکل مواجه هستیم. بنابراین شاید بانکهای خارجی در ارزیابی‌هایی که داشته‌اند به این نتیجه رسیده‌اند که محیط ایران، برای اینکه بخواهند در آنجا حضور داشته باشند، محیط مناسبی نیست.
ریسک‌های سیاسی هم وجود دارد و مزید بر علت می‌شود و به همین دلیل متقاضی از بانکی خارج از کشور نداریم که بخواهد در کشور فعالیت کند. همچنین طیف گسترده‌ای از مسائل قضایی درباره کسانی که می‌خواهند در ایران فعالیت کنند، مهم است و مثلا فرض کنید اگر اختلافی در ایران پیش بیاید آیا دستگاه قضای می‌تواند رسیدگی کند.
آیا با وضع قوانین لازم نمی‌توان این مشکلات را برطرف کرد ؟
شرایط کلی حاکم بر اقتصاد با وضع قانون هم رفع نمی‌شود مگر اینکه در چارچوب این برنامه‌های توسعه، این جهت‌گیری را داشته باشیم که بتوانید به تدریج و در یک فاصله زمانی مناسب، فضا را برای حضور بانکهای خارجی و همچنین سرمایه‌گذاران خارجی در کشور مهیا کنیم.
در حال حاضر به نظر می‌رسد که شرایط برای فعالیت بنگاههای داخلی سخت است و اگر وصل به یک کانون قدرت متصل نباشند، بنگاههای داخلی هم مشکل دارند و مشکلات آنها به خاطر فعالیت‌های اقتصادی نیست بلکه به دلایل بوروکراسی غیر ضروری و به دلیل عدم امکان حل سریع و عادلانه اختلاف مالی در کشور ماست و این امر هم از موانع جدی حضور سرمایه‌گذاران خارجی در کشور است.
البته در قانون هم گفته شده که اگر بانکی بخواهد در ایران فعالیت کند، به چه شکلی می‌تواند اجازه تأسیس بگیرد و گمان می‌کنم در لایحه‌ای که الان دولت به مجلس داده است و حتی در طرح مجلس هم، یک یا دو ماده به تاسیس مؤسسه اعتباری خارجی اشاره دارد.
در کشور ما بیش از سه دهه از عمر قانون عملیات بانکی بدون ربا می‌گذرد و یکی از مسائلی که همواره وجود داشته نحوه تعامل نظام بانکی ما با بانکداری بین‌الملل بوده است. در حال حاضر شعب بانکهای خارجی در ایران حضور چشمگیری ندارند و به بیان بهتر، به غیر از چند شعبه در مناطق آزاد تجاری کشور، شعبه‌ای از بانکهای خارجی در کشور ما به فعالیت نمی‌پردازد و این امر مایه تعجب و تأسف است.
روشن است که برای برقراری ارتباط میان نظام بانکداری بدون ربای کشور و بانکداری بین‌الملل، مقررات و پیش‌نیازهایی لازم است و باید این زیرساخت‌های لازم فراهم شده و همچنین موانع موجود از میان برداشته شود. همچنین در هفته‌های اخیر، بانک مرکزی با انتشار کارت‌های اعتباری بر اساس عقد مرابحه اعلام کرده است که قصد دارد از این طریق شرایط رکودی حاکم بر اقتصاد را برطرف کند که این مسئله هم نیازمند بررسی است.
برای بررسی بیشتر این موضوع، با کامران ندری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) و مدیرگروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که بخش پایانی این مصاحبه در ادامه می‌آید:
در این زمینه، کشورهای دیگر دنیا بسیار از ما جلوتر هستند. کارت‌های اعتباری در دنیا رواج زیادی دارد اگر خانواده‌ای در فاصله‌ای زمانی، کسری نقدینگی داشته باشد این کارت اعتباری کمک می‌کند کسری را رفع کند و دنیا از این جهت در حوزه کارت‌های اعتباری، بسیار از ما جلوتر است.
اکنون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، کارت‌های اعتباری مرابحه را معرفی کرده اما در مورد اینکه آیا این کارت اعتباری می‌تواند به همان شکلی که اکنون در دنیا رایج و متداول است مشکلات مردم را حل کند که خود این امر محل سوال و تردید است.
مسائلی در مورد کارت‌های اعتباری وجود دارد مثلا در سایر کشورها، اگر نتوانید در موقع سررسید به هر دلیلی آن مبلغی که از آن کارت اعتباری برداشت کرده‌اید را به بانک پرداخت کنید، شما را جریمه می‌کنند اما در بانکداری اسلامی جریمه نداریم بنابراین قرار است در ایران چه اتفاقی در این زمینه رخ دهد که هنوز روشن نیست.
در قرض گفته می‌شود اگر توان پرداخت ندارید، یک ماه دیگر بدهی خود را پرداخت کنید اما باید این مقدار اضافه بدهید اما در کارت اعتباری مرابحه نمی‌توان به فرد در ازای اضافه شدن مبلغ فرصت داد؛ چراکه این امر در بانکداری اسلامی جایز نیست، بنابراین هنوز ابهاماتی در کارت اعتباری وجود دارد اگر به گفته متولیان امر، مشکل شرعی آن را حل کرده‌اند و این کارتها در قالب عقد مرابحه منتشر شده است اما به نظر من برخی ابهامات جدی در مورد آن وجود دارد.
علاوه بر ابعاد شرعی، انتشار این کارتها از لحاظ اقتصادی چه آثاری در پی دارد؟
کارت اعتباری را از دو منظر می‌توانیم مورد توجه قرار دهیم که یکی از منظر اقتصاد کلان است. از منظر اقتصاد کلان، انتشار این کارتها می‌تواند منجر به این شود که کسی‌که به دلیل مشکلات مالی توان انجام خرید را نداشت، اکنون کارت اعتباری، منابع را در اختیار آن شخص نیازمند قرار می‌دهد.
از بعُد اقتصاد کلان، اینکه آیا انتشار این کارتها، ما را از این رکودی که الان گرفتار آن هستیم خارج می‌کند یا خیر؟ بحث دیگری است. در کشورهای دیگر، چنین اقدامی را از طریق سیاست‌های اقتصادی پولی در کوتاه مدت انجام می‌دهند؛ یعنی حجم نقدینگی را افزایش می‌دهند.
اگر بخواهم در این زمینه مثالی خدمت شما عرض کنم، گاهی شما قصد خرید یک موبایل دارید که قیمت آن سه میلیون تومان است اما الان دو میلیون تومان در اختیار دارید و آخر ماه حقوق می‌گیرید و اکنون یک میلیون کسری دارید، در این شرایط، کارت اعتباری مشکل یک میلیونی را تا آخر ماه برطرف می‌کند.
اگر کارت اعتباری نباشد شما باید معامله را متوقف کرده و صبر کنید تا آخر ماه و درآمد آخر ماه را اضافه کنید تا بتوانید موبایل را خریداری کنید. همه ما هم در زندگی با این کسری‌های موقتی مواجهه می‌شویم اما معمولا در ایران که کارت اعتباری رواج ندارد و نظام مالی خیلی کارآمد عمل نمی‌کند، سعی می کنیم این پول را از شخص دیگری قرض کنیم.
می‌توان گفت که قرض گرفتن به لحاظ اجتماعی کار پسندیده‌ای هم نیست ولی در این سیستم جدید می‌توانید از طریق کارت اعتباری، مشکل خود را حل کنید. در این شرایط، بانک خدماتی را به شما ارائه می‌دهد و از این طریق کسب درآمد کرده و با نرخ مناسبی مشکل شما را حل می‌کند و منت کسی هم روی سر شما هم نیست.
در کشورهای دیگر، هنگام استفاده از کارت اعتباری، اگر در کمتر از یک ماه، مبلغ را به بانک برگردانید، هیچ سودی هم از شما نمی‌گیرد؛ یعنی تا یک ماه را می‌توان گفت که تقریبا شبیه به همین قرض الحسنه‌ای است که در کشور ما رایج است.
بانک در چنین شرایطی، سود خودش را از آن قراردادی که با فروشگاه بسته است می‌گیرد؛ چون شما فقط می‌توانید کالاهای فروشگاه‌های خاصی را که طرف قرارداد با بانک هستند را با استفاده از کارت اعتباری خریداری کنید و چون داشتن کارت اعتباری، تقاضا برای کالاهای فروشگاه‌ها را افزایش می‌دهد بنابراین برای فروشنده‌ها مطلوب است که پولی را به بانک‌ها پرداخت کنند برای اینکه بانک‌ها این کارت‌های اعتباری را در اختیار مشتریان قرار دهند و بعد از این فروشگاه‌ها خریداری کنند.
بانک‌ها به این شکل در واقع از طریق کارت‌های اعتباری کسب درآمد می‌کنند. اغلب کسانی که کارت اعتباری دارند در کمتر از یک ماه می‌آیند و با بانک تسویه می‌کنند که آن جریمه را پرداخت نکنند اما در عین حال، مشکلات کوتاه‌مدت آنها کاملا برطرف می‌شود.
به موضوع حضور بانکهای خارجی در ایران بپردازیم. آیا تاکنون، نه بانکهای اسلامی و نه بانکهای متعارف خارجی در ایران فعالیتی نداشته‌اند و فعالیت آنها در ایران چه مزایایی در پی دارد؟
طبعاً وقتی شما بتوانید دایره تعاملات مالی را گسترش دهید، فعالیت تجاری رونق پیدا کرده و سود‌آوری می‌تواند افزایش پیدا کند. همچنین اگر بتوانید در کشورهای دیگر فعالیت کنید، استانداردها در سطح ملی بالا می‌رود و قطعا به رونق کسب و کار بانکی کمک می‌کند.
فعالیت‌های خارج از کشور، سطح بالاتری از کیفیت را می‌طلبد و بانکهای ما می‌توانند از این جهت خودشان را ارتقاء دهند و استانداردهای خودشان را بالاتر ببرند و این امر در داخل به آنها کمک می‌کند که بتوانند با سود سالم‌تری فعالیت کنند.
اگر بانکهای خارجی در داخل کشور ما فعالیت کنند، در کوتاه‌مدت رقیب جدی بانکهای ما هستند مخصوصاً آن بانکهای خارجی که استراتژی آنها این است که فرامرزی کار کنند، بانک‌هایی هستند که در سطح کیفی و استاندارد بالایی برخوردار هستند.
طبعاً حضور چنین بانک‌هایی در کوتاه‌مدت می‌تواند تهدیدی برای بانکهای ما، مخصوصا بانک‌هایی که زیر استاندارد فعالیت می‌کنند، باشد اما رقابت در بلندمدت، اولا سبب می‌شود بانکهای داخلی هم سطح استانداردهای خودشان را ارتقاء دهند و همچنین باعث می‌شود بانکهای که ضعیف هستند و نمی‌توانند خودشان را به آن سطح استاندارد برسانند از بازار خارج شوند که خود این مسئله هم بسیار خوب است.
خروج بانکهای ضعیف، به رشد بانکهای خوب کمک می‌کند و این امر همانند وجین کردن علف هرز است چراکه وقتی علف هرز را خارج کنید، این مسئله کمک می‌کند به اینکه آن گیاهان اصلی بتوانند بهتر رشد کنند.
در اقتصاد هم آنهایی که نمی‌توانند فعالیت کنند باید از بازار خارج شوند؛ چراکه آنهایی که ضعیف فعالیت می‌کنند، حمایت اقتصاد را هم به سمت و سوی خودشان می‌کشند و هیچ ثمره‌ای هم ندارد و منابع از بین می‌رود؛ لذا حضور بانکهای خارجی در کوتاه مدت ممکن است تهدید باشد اما در بلندمدت، یک فرصت محسوب می‌شود.
حضور بانکهای خارجی در کشور در بلندمدت، دو اثر دارد؛ یکی اینکه بانک‌هایی که در بازار می‌مانند، کیفیت و حتی کمیت خودشان را ارتقاء می‌دهند و ثانیا باعث می‌شود که بانکهای ضعیف، بیرون بروند و خروج بانکهای ضعیف به رشد بانکهای قوی کمک می‌کند و این امر در رشد اقتصاد ما تأثیر مثبت دارد.
آیا از سوی بانکهای خارجی، تقاضا برای حضور در بازار ایران وجود دارد؟
برای اینکه بانکهای خارجی برای حضور در کشور ما باید قانون عملیات بانکی بدون ربا را رعایت کنند، قطعا قوانین و مقررات کشور در رابطه با سرمایه‌گذاری بانکهای خارجی در این زمینه وجود دارد و قانون جلب و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی هم در اینجا مهم است.
بحث فضای کسب و کار هم در این زمینه بسیار مهم است و از صدور مجوز‌های فعالیت گرفته تا بقیه موارد در کشور با مشکل مواجه هستیم. بنابراین شاید بانکهای خارجی در ارزیابی‌هایی که داشته‌اند به این نتیجه رسیده‌اند که محیط ایران، برای اینکه بخواهند در آنجا حضور داشته باشند، محیط مناسبی نیست.
ریسک‌های سیاسی هم وجود دارد و مزید بر علت می‌شود و به همین دلیل متقاضی از بانکی خارج از کشور نداریم که بخواهد در کشور فعالیت کند. همچنین طیف گسترده‌ای از مسائل قضایی درباره کسانی که می‌خواهند در ایران فعالیت کنند، مهم است و مثلا فرض کنید اگر اختلافی در ایران پیش بیاید آیا دستگاه قضای می‌تواند رسیدگی کند.
آیا با وضع قوانین لازم نمی‌توان این مشکلات را برطرف کرد ؟
شرایط کلی حاکم بر اقتصاد با وضع قانون هم رفع نمی‌شود مگر اینکه در چارچوب این برنامه‌های توسعه، این جهت‌گیری را داشته باشیم که بتوانید به تدریج و در یک فاصله زمانی مناسب، فضا را برای حضور بانکهای خارجی و همچنین سرمایه‌گذاران خارجی در کشور مهیا کنیم.
در حال حاضر به نظر می‌رسد که شرایط برای فعالیت بنگاههای داخلی سخت است و اگر وصل به یک کانون قدرت متصل نباشند، بنگاههای داخلی هم مشکل دارند و مشکلات آنها به خاطر فعالیت‌های اقتصادی نیست بلکه به دلایل بوروکراسی غیر ضروری و به دلیل عدم امکان حل سریع و عادلانه اختلاف مالی در کشور ماست و این امر هم از موانع جدی حضور سرمایه‌گذاران خارجی در کشور است.
البته در قانون هم گفته شده که اگر بانکی بخواهد در ایران فعالیت کند، به چه شکلی می‌تواند اجازه تأسیس بگیرد و گمان می‌کنم در لایحه‌ای که الان دولت به مجلس داده است و حتی در طرح مجلس هم، یک یا دو ماده به تاسیس مؤسسه اعتباری خارجی اشاره دارد.
