نگاهی به دلایل تبرج و زیر سوال بردن ارزش‌های دینی
گروه ادب: تبرج از دیدگاه ارزش‌های دینی، امری غیرقابل پذیرش است، اگر چه ابعاد روانشناسانه و جامعه‌شناسانه، این اقدام را طبیعی و منطق جلوه می‌دهد، ولی در نگاه فرهنگ سنتی ایرانی نیز مردود و نکوهیده شمرده شده است.
در کنار تکنولوژی‌هایی که به بازار می‌آید و پیشرفت‌هایی که حاصل می‌شود، رویه و روش زندگی نیز تغییر می‌کند و مردم خود را با این روند تطبیق می‌دهند و به اصطلاح جامعه به تکنولوژی‌ها و آنچه که ماحصل آن است اقبال می‌کند. استفاده از محصولات جدید، مصرف‌زدگی مخاطبان در عین بی‌نیازی به محصولات و استفاده از آنها و فراوانی خرید وسایل لوکس و تجملاتی یکی از مشکلاتی است که در اثر این موضوع پدید می‌آید که خود جای بحث دارد و فرهنگ و ساختار آن را در جوامع تغییر می‌دهد.
هر تکنولوژی در عین حال که می‌تواند سبب بهبود روند زندگی و پیشرفت شود، از سویی به بروز مشکلاتی از این دست نیز منجر خواهد شد و این افراد هستند که باید نحوه درست استفاده از آنها را بیاموزند و از استفاده بی‌رویه و نادرست از محصولات ناشی از نوآوری‌ها پرهیز کنند.
از سوی دیگر همان گونه که بارها در قرآن کریم آمده است، دنیا بسیار فریبنده است و در اغلب اوقات افراد از این موضوع که تنها باید از آن گذر کرد و گذشت و به دیار باقی فکر کرد و توشه‌ای برای آخرت برداشت غافل هستند و افکار آنها در هاله‌ای از زیب و زیورهای دنیوی فرو می‌برد. برای مثال خداوند در آيه 14 سوره مبارکه آل عمران مي فرمايد: «زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنينَ وَ الْقَناطيرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ الْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَ الْأَنْعامِ وَ الْحَرْثِ ذلِكَ مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ؛ (اكنون از سبب آن چه مردم را از صراط مستقيم و راه راست به راه باطل و نادرستي مي كشاند خبر داده مي فرمايد:) زينت داده شده و آراسته گرديد(شيطان آراسته گردانيد) براي مردم دوستي آرزوهاي نفس كه آن زنان و فرزندان و دارائي هاي بسيار از طلا و نقره بر سر هم توده و گرد شده و اسب هاي نيكو(يا علامت و نشانهدار، يا اسب هايي كه در چراگاه براي چرا رها شدهاند) و چهار پايان(شتر و گاو و گوسفند) و كشتزار است، آن چه بيان شده كالاي زندگي دنيا است(كه فاني مي شود) و نزد خدا است جاي بازگشت نيكو(بهشت جاويد و نعمتهاي هميشگي).»
همین موضوع سبب می‌شود که انسان‌ها تا حدودی از دین و دستورات دینی فاصله بگیرند که این موضوع در افراد مختلف متفاوت است و به منطقه محل سکونت و دسترسی به نوآوری‌ها و محصولات و تکنولوژی‌ها بستگی دارد.
یکی از رفتارهای اجتماعی ناشی این نوآوری‌ها و ورود
محصولات جدید به بازار، که در عین حال از سستی اعتقادات دینی نیز نشئت می‌گیرد، گرویدن
به مدگرایی و آرایش در انظار عمومی است. در دین اسلام بر این موضوع تاکید بسیار شده
است که زنان با آرایش در انظار عموم ظاهر نشوند و زیب و زیور و آراستن خود را در خانه
و برای همسرانشان قرار دهند.
همچنین برای این اقدام در مکانی به غیر از محل یاد شده و برای افرادی به غیر از همسر، مجازات‌هایی اخروی در دین مبین اسلام در نظر گرفته شده است. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: هر گاه زنی در حالی که آرایش کرده و معطر است از خانه‌اش خارج شود و همسرش از این عمل او خشنود باشد برای آن همسر برابر هر قدمی که آن زن برمی‌دارد خانه‌ای از آتش ساخته می‌شود.
شاید دانستن این نکته جالب باشد که سهم ایران در استفاده از لوازم آرایش در مقایسه با دیگر کشورها بسیار بالاست. بر اساس آماری که در این رابطه به دست آمده است، سهم ژاپن و چین از بازار محصولات آرایشی به ترتیب 23.7 و 8.2 میلیارد یورو است. اروپا با سهم کلی 63.5 میلیارد یورو، بیشترین سهم را داراست. در بین کشورهای اروپایی، کشور آلمان با سهم 11.7 میلیارد یورویی بیشترین سهم را داراست و کشورهای فرانسه (10.4 میلیارد یورو)، انگلستان (10 میلیارد یورو)، ایتالیا (8.8 میلیارد یورو) و اسپانیا (7.4 میلیارد یورو) در رتبه‌های بعدی هستند.
بر اساس تحقیقاتی که مرکز گلوبال استادی در سال 2008 انجام داده است، سهم ایالات متحده از بازار جهانی محصولات آرایشی در حدود 38.2 میلیارد یورو بوده است. یادآور می‌شود که شرکت پراکتر و گمبل که بزرگترین شرکت تولید کننده محصولات آرایشی دنیاست، آمریکایی است؛ حال آن که سهم این کشور در استفاده از لوازم آرایشی پایین‌تر از کشورهای دیگر است.
ایران پس از عربستان، بیشترین میزان مصرف لوازم آرایشی را در خاورمیانه دارد. کل مصرف لوازم آرایشی در خاورمیانه در سال 2008 در حدود 7/2 میلیارد دلار است که با میانگین رشد حدود هشت درصد در سال، بعد از کشورهای اروپای شرقی بالاترین رشد را دارد و این به آن علت است که تقریباً نیمی از جمعیت منطقه زیر 30 سال هستند.
اینکه چرا افراد، اعتقادات دینی را نادیده می‌گیرند و پا روی آن گذاشته و عقوبت اخروی را برای خود می‌خرند، خود جای بحث دارد که در زیر به چند مورد از دلایل روانشناسانه و جامعه‌شناسانه این موضوع اشاره می‌شود؛
یکی از دلایل آرایش‌های غلیظی که در کوچه و بازار دیده می‌شود، ترس از دیده شدن در دید عموم با همان حالت طبیعی است. شاید بتوان گفت که مهمترین دلیل این نوع آرایش دیده شدن واقعی خود فرد است؛ یعنی همان گونه که هست و درصدد است که آنچه در زیر این لایه‌های ضخیم وجود دارد را با استفاده از این لوازم پنهان کند.
پُر کردن خلأهای عاطفی - احساسی، کسب محبت، نبود توجه از سوی اعضای خانواده و همسر، دیگر دلایلی است که سبب می‌شود بانوان به این اقدام دست بزنند تا بتوانند موجودیت و هویت خود را به نحوی نمایش دهند و ابراز وجود کنند و هستی خود را به اثبات برسانند که وجود خارجی دارند و دیده می‌شوند.
آرایش کردن دلایل دیگری نیز دارد که زیباتر شدن در انظار عموم، مهمانی‌ها و مجالس از آن جمله است که امری طبیعی و عادی به شمار می‌آید، ولی اینکه در کدام مجالس و در انظار چه کسانی جای سوال و بحث است که متاسفانه امروزه کمتر به این موضوع توجه می‌شود.
گاهی حتی دیده می‌شود که بانوان حتی برای خریدن کوچکترین مایحتاج زندگی به این لوازم روی می‌آورند و دلیل آن دیده شدن به حالتی مرتب و عاری از هر گونه ناراستی و کژی و عیب است تا وجاهت شخصیت آنان حفظ شود.
رقابت و چشم و هم‌چشمی نیز دلیل دیگری است که در این باره می‌توان به آن اشاره کرد که بزرگ یا کوچکتر جلوه دادن، زیباتر به چشم آمدن و ... را می‌توان زمینه دست زدن به این اقدام برشمرد.
البته همیشه اینطور نیست که کسی که بیش از حد آرایش می‌کند، الزاماً کمبودی در زندگی‌اش دارد. بر این اساس نگاه به این موضوع باید متفاوت باشد، زیرا کسانی هستند که این نگاه را دارند و برای دل خودشان آرایش می‌کنند، حال شاید به نگاه دیگران هم اهمیتی ندهند.
در عین حال باید به این موضوع توجه داشت که علی‌رغم دلایل فوق که مختصر ذکر شد، قطعاً همه آنها رویکرد روانشناسانه و گاه منطقی و طبیعی دارد و نباید از معیارها و داشته‌ها و اعتقادات دینی دور شد و آنها را پس زد و به خاطر لحظاتی به دل نشستن و زیباتر دیده شدن و بلکه حفظ وجاهت و کسب هویت بهتر، به زیر سوال بردن آنها اقدام کرد.
آزاده غلامی
