انتقاد از اسلام و خدمت به اسلام؛ دو هدف متفاوت در شرق‌شناسی قدیم و جدید

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، محمد جواد گوهری، استاد مطالعات اسلامی و علوم قرآنی دانشگاه آکسفورد و مترجم قرآن به زبان انگلیسی امروز، ششم آذرماه، در نشست «بررسی ظرفیت‌های مطالعات اسلامی در جهان» در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران ترویج علوم قرآنی را برای تکامل معنوی ضروری دانست و گفت: ترویج قرآن در جامعه به معنای قرآن درمانی یا درمان تمام ضعف‌ها از طریق راهکارهای قرآنی است.
تفاوت مطالعات اسلامی با علوم اسلامی
وی با تبیین تفاوت مفهوم مطالعات اسلامی با علوم اسلامی افزود: مطالعات اسلامی به معنای بررسی اسلام در دانشگاه‌ها، مؤسسات و کالج‌های جهان؛ اما علوم اسلامی به معنای مطالعه رشته‌های تخصصی اسلامی از قبیل فقه، اصول و کلام است.
گوهری تصریح کرد: در بحث مطالعات اسلامی در جهان، الهیات به معنای مطالب ثابت دین است یا مطالب اولیه‌ای که در دین وارد شده است و از لحاظ عقلی باید به اثبات برسد مانند مطالبی که در قرآن کریم آمده است و به این مطالعات عموما علم کلام گفته می‌شود.
وی با اشاره به نقاط ضعف و قوت‌ مطالعات اسلامی در دانشگاه‌های مختلف جهان اظهار کرد: مطالعات اسلامی در دانشگاه‌های مختلف جهان انواع گوناگون دارد، اگر در دانشگاهی بودجه کافی برای مطالعات اسلامی تخصیص یافته باشد، اسم آن دانشگاه، دانشگاه مطالعات اسلامی خواهد بود و بعضی دانشگاه‌ها مطالعات اسلامی مستقلی ندارند و تحت پوشش مطالعات دینی فعالیت می‌کنند.
گوهری مطالعات دینی را شامل کلیه امور مربوط به تمام ادیان دانست و گفت: مطالعات دینی در جهان بسیار رایج است و شامل تمام امور مربوط به ادیان مانند فلسفه ادیان، جامعه‌شناسی ادیان، جمعیت‌شناسی ادیان و روانشناسی ادیان است.
وی افزود: امروزه حتی آیینی وجود دارد که در آن موجودیت خداوند انکار می‌شود ولی در مطالعات ادیان مورد بررسی و تحقیق قرار می‌گیرند.
استاد دانشگاه آکسفورد گفت: مطالعات اسلامی در جهان ضمن مطالعات شرق‌شناسانه مورد بررسی قرار می‌گیرد و شرق‌شناسی به دو دوره تقسیم می‌شود: شرق‌شناسی قدیم و شرق‌شناسی جدید.
محکوم‌کردن اسلام؛ هدف شرق‌شناسی قدیم
گوهری تصریح کرد: شرق‌شناسی قدیم شامل شرق‌شناسانی است که با تسلط به زبان‌هایی مانند زبان عربی و فارسی و سفر به کشورهای اسلامی ابتدا با اسلام آشنا می شدند و بعد آن را مورد انتقاد قرار می‌دادند و هدف اصلی آنها محکوم‌کردن اسلام بود و بسیاری از شرق‌شناسان غربی به این بخش پرداخته‌اند.
خدمت به اسلام؛ هدف شرق‌شناسی جدید
وی بیان کرد: شرق‌شناسان جدید کسانی بودند که حقیقتا در درون خود نوعی عشق به شرق و اسلام را می‌یافتند و هدف آنها خلق آثاری بود که بتوانند به اسلام خدمت کنند و در بسیاری مواقع کارهای آنها مورد توجه واقع شده و تبدیل به آثار تاریخی شده است مانند «شرح مثنوی معنوی» تألیف «رینولد الین نیلکسون» در سال‌های ۱۹۲۵ تا ۱۹۴۰ در انگلستان که در شمار بهترین متون مثنوی است که پس از مقابله با ده نسخه خطی قرن هفتم و هشتم، به نگارش درآمد.
وی گفت: امروزه شرق‌شناسی وارد مرحله نوینی شده است که در آن شرق‌شناس وارد مقوله فرهنگی و دینی می‌شود و پس از تشرف به دین اسلام تبدیل به یک عالم دینی می‌شود و گاها اطلاعات دینی چنین شرق‌شناسانی بسیار عمیق‌تر از عالمان مسلمان است، در واقع چنین کسانی در شرق به تکامل می‌رسند و مطالعات اسلامی در این سیاق امروزه رواج بیشتری دارد.
مطالعات اسلامی در جهان غرب
گوهری تصریح کرد: مطالعات اسلامی در غرب منحصر به الهیات و امور دینی نیست و دارای رشته‌ها و واحدهای درسی مختلفی است؛ به عنوان نمونه جنبه کلاسیک مطالعات اسلامی مربوط به علوم قرآنی و تفسیر قرآن است، همچنین مطالعات فقهی در جهان غرب شامل فقه اهل سنت و تشیع بوده و به صورت عمیق نبوده بلکه مطالعه‌‌ای سطحی است و مطالعات بومی مطالعات اسلامی شامل مطالعه کشورهای اسلامی، تعداد مسلمانان در آن کشورها، مساجد موجود و نوع اسلام تبلیغی در آن مساجد و رساله‌های ارائه‌شده در کشورهای مختلف دنیا در مورد اسلام است.
وی مطالعات روابط بین‌الملل را نیز از شاخه‌های مطالعات اسلامی در غرب برشمرد و گفت: به خاطر حضور اسلام در صحنه‌های گوناگون بین‌المللی، این موضوع نیز در حیطه مطالعات اسلامی قرار می‌گیرد و از مهم‌ترین بخش‌های آن مطالعه ساختار حکومت‌های اسلامی است.
گوهری مطالعات در زمینه اقتصاد اسلامی را نیز جزء مطالعات اسلامی در غرب عنوان کرد و افزود: این نوع مطالعات گاهی از لحاظ مالی بسیار سودزا است مثلا بانکداری اسلامی در جهان رونق زیادی یافته است و کسانی که در این زمینه متخصص می‌شوند، در بانکداری اسلامی به عنوان ناظر به کار گرفته شده و حقوق خوبی دریافت می‌کنند.
وظایف دانشجویان دانشگاه‌های مطالعات اسلامی
محمدجواد گوهری وظیفه دانشجویان دانشگاه‌های مطالعات اسلامی را داشتن انگیزه برای خودسازی دانست و گفت: علاوه بر گرفتن مدرک در این رشته، مسئله خودسازی باید در اولویت قرار بگیرد و تبلیغ و نشر قرآن وظیفه‌ای ویژه برای دانشجویان مطالعات اسلامی است.
کمبود کتب تجوید؛ عامل ضعف تدریس قرآن در دانشگاه‌ها
وی کمبود کتاب‌های تجوید را یکی از عوامل ضعف تدریس قرآن در دانشگاه‌های مطالعات اسلامی دنیا عنوان کرد و افزود: دانشجویانی که به احکام تجوید تسلط دارند، باید به نگارش کتاب‌هایی در این زمینه روی آورند.
مطالعات عرفان و تصوف اسلامی در جهان
گوهری عرفان و تصوف اسلامی را بخشی از زندگی دینی عنوان کرد و گفت: معادل عرفان در زبان انگلیسی « Mysticism» یا «spirituality» است و بدین معنا است که انسان در پی حقیقتی است که عقل نمی‌تواند به آن دست یابد و تصوف به معنای در آمدن از عقل شخصی و به عقل جهانی پیوستن است.
وی اظهار کرد: در جهان غرب عرفان اسلامی بسیار مورد توجه است و ما در ایران میراث عرفانی غنی مانند مثنوی مولوی را داریم که حتی بزرگان بودا در برابر قدرت آن اظهار عجز می‌کنند و اکنون بسیاری از دانشمندان ادیان دنیا متولی ترجمه و ترویج چنین آثاری هستند.
گوهری در پایان با اشاره به ترجمه خود از قرآن کریم به زبان انگلیسی یادآور شد: هدف من از ترجمه قرآن کریم به زبان انگلیسی، آشنا‌کردن مردم دنیا با مفاهیم و مطالب ارائه‌شده در قرآن بود و تلاش کردم علاوه بر حفظ متن ادبی، معانی اصلی آیات نیز در آن حفظ شود.