اجرای آثار متفاوت خارجی در «تئاتر فجر»/ امکان استحصال از مقالات پژوهشی جشنواره
گروه هنر: از جمله دستاوردهای جشنواره «تئاتر فجر» در دوره سی و پنجم اجرای آثار متفاوت نمایشی گروه‌های خارجی بود که خارج از عرف معمول یک اثر نمایشی یعنی داستان‌گویی و روایتی است تنها به وجود تکنیکی و فنی اجرای تئاتر توجه داشتند و به مثابه یک کارگاه آموزشی بودند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) امروز دوشنبه 11 بهمن، روز پایانی اجراهای سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی «تئاتر فجر» است و پس از نزدیک به 12 روز اجرای آثار متنوع نمایشی در بخش‌های مختلف، هنرمندان و گروه‌های شرکت‌کننده در بزرگترین رویداد تئاتری کشور انتظار برگزاری مراسم اختتامیه و اعلام اسامی نفرات و گروه‌های برگزیده در بخش مسابقه آن را که فردا برگزار خواهد شد، می‌کشند.
براین اساس با عباس اقسامی، دستیار و مشاور دبیر جشنواره سی و پنجم «تئاتر فجر» پیرامون روند اجرایی این دوره از جشنواره و دستاوردها و مزیت‌های احتمالی آن به نسبت دوره های قبل گفت‌وگویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
لازم به ذکر است که عباس اقسامی نویسنده و کارگردان تئاتر است و پیش از این تجربه دبیر جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهیان کشور را داشته و در سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی «تئاتر فجر» نیز سمت دبیر اجرایی بخش سمینارهای پژوهشی تئاتر را به عهده داشته است.
ـ به عنوان یک مقام مسئول و مطلع که در جریان روند اجرایی جشنواره سی و پنجم قرار داشتید، ارزیابی کلی از این دوره از جشنواره بین‌المللی «تئاتر فجر» ارائه نمایید؟
بدون اغراق و تملق باید بگویم که این دوره از جشنواره مزیت‌های فراوانی داشت و از پختگی و قوام بیشتری در حوزه اجرایی به نسبت جشنواره‌های اخیر «تئاتر فجر» برخوردار بود اما در یک کلام اگر بخواهم به منشأ این توفیقاتی که جشنواره «تئاتر فجر»، دبیرخانه و ستاد اجرایی آن به دست آورده است اشاره کنم باید بگویم به جهت تثبیت دبیر جشنواره، حداقل در دو دوره اخیر و اینکه گروه اجرایی اهدافی را برای خود معین و تبیین کرده بود، به شکلی هدفمند از نقطه این روند تحولی را آغاز کرد که البته به برخی اهداف کوتاه مدت امروز در جریان سی و پنجمین دوره جشنواره دست پیدا کردیم و برخی اهداف بلندمدت هم زمان می‌خواهد که امیدوارم با تداوم این جریان در ادوار آتی محقق شود.
ـ امکان دارد به شکل مصداقی به برخی اهداف کوتاه‌مدت دبیرخانه و ستاد اجرایی جشنواره که امسال موفق به انجام آن شدید اشاره کنید؟
بله، دبیرخانه و ستاد اجرایی جشنواره علی‌رغم محدودیت‌هایی که به ویژه از نظر اعتبارات و بودجه داشت اما توانست از گروه‌های خارجی متفاوتی در بخش بین‌الملل برای اجرا دعوت کند، منظورم از متفاوت بودن هم این است که تاکنون گروه‌های دعوت شده خارجی، ملاک انتخاب‌شان کار بر روی نمایشنامه‌های مشهوری بود که مخاطب پیشتر آنها را خوانده و لذا با خط داستانی آن آشناست و حتی اگر نتواند با اثر اجرا شده ارتباط کلامی و زبانی پیدا کند، ارتباطی فنی و تکنیکال با اثر برقرار می‌کرد.
این امر موجب شده بود که حتی در میان جامعه حرفه‌ای تئاتر این مسئله مطرح باشد که همواره باید به دنبال اجرایی نمایشی به‌ویژه در بخش بین‌الملل بود که دارای محتوا بوده و داستانگو باشد در حالی‌که در همه‌جای دنیا و به‌ویژه در شیوه‌های مدرن تئاتری، شاهد اجرای آثار نمایش ضدداستان هم هستیم که مراد از اجرای آنها تنها توجه و اهتمام به مظاهر تکنیکی و فنی تئاتر است که البته این نوع تئاتر هم هواخواهان زیادی حتی در میان مخاطبان داخلی دارد و لذا در برخی از آثار نمایشی این دوره با اجرای آثاری از این دست سعی بر آن داشتیم که نظر منحصر به فرد چنین مخاطبانی را نیز تأمین کنیم.
ـ اما تصور می‌شود که چنین اقدامی برخی اعتراضات و نقدهای منفی را به دنبال داشته که چندان مطلوب دبیرخانه جشنواره و ستاد اجرایی آن نیست؟
بله، اما باید این مهم را نیز در نظر داشت که اگر قرار است تئاتری مطابق با استانداردهای جهانی داشته باشیم باید در جشنواره حرفه‌ای «تئاتر فجر» به همه گونه‌های تئاتری و سبک‌ها و شیوه‌های اجرایی متداول در دنیا نیز بها بدهیم؛ به نظر من برخی از آثار خارجی شرکت‌کننده در این دوره از جشنواره که اتفاقاً در این رده و سبک اجرایی طبقه‌بندی می‌شوند از نقاط قوت فنی و تکنیکی برخوردار بودند که حتی گروه‌های حرفه‌ای تئاتر در داخل کشور نیز قادر خواهند بود از آنها الگوبرداری کنند.
ـ در سال‌های اخیر صحبتی که در سطح معاونت هنری ارشاد و بالتبع آن اداره کل هنرهای نمایشی مطرح است بحث کمبود اعتبارات و بودجه‌های هنری است که قطعاً سهم تئاتر کشور نیز از این بودجه چندان قابل توجه نیست، با این وجود در جشنواره سی و پنجم شاهد شلوغی بیش از حد جدول اجراهای نمایشی بودیم که در صورت تقسیم عادلانه بودجه به آنها در قالب کمک هزینه و مواردی از این دست، مبلغ ناچیزی در اختیار گروه‌های فعال تئاتری حاضر در جشنواره قرار می‌گیرد، به نظر شما بهتر نبود جدول جشنواره از کمیت مناسب‌تری برخوردار بود تا سهم گروه‌ها از این بودجه افزایش پیدا می‌کرد؟
این میزان اجرا در جدول جشنواره از میان انبوهی از تقاضاهایی که در مهلت فراخوان به دبیرخانه ارسال شده بود انتخاب و به مرحله نهایی راه پیدا کردند، مشاهده می‌کنید که چه میزان حجم تقاضای اجرا و شرکت در جشنواره زیاد بوده است که ما در نهایت به این جدول اجرایی رسیدیم که البته همین تعداد اثر نمایشی نیز اگر دقیق شویم مشاهده خواهیم کرد که تنها با اختلاف جزئی از نظر فنی و خصوصیات کیفی نسبت به سایر رقبا به مرحله نهایی جشنواره راه پیدا کرده‌اند.
با این حجم تولیدات نمایشی در طی یک سال و البته توقعات و انتظاراتی که به‌ویژه از سوی گروه‌های نمایشی از سراسر کشور وجود دارد، جشنواره و ستاد اجرایی آن ناچار است به شکل معقول پاسخگوی بسیاری از این مطالبات باشد و نمی‌تواند از غالب آنها که فعالیت مستمری را در طول سال آن هم تنها به این امید که سالی یک‌بار در رویداد «تئاتر فجر» شرکت کنند، صرف‌نظر نماید.
جشنواره «تئاتر فجر» ویترین فعالیت‌های نمایشی یک‌ساله کشور است و بضاعت تئاتری کشور را مورد بازنمایی و نگرشی دوباره قرار می‌دهد، به هر حال دبیرخانه جشنواره موظف است ولو با اختصاص سهم بسیار ناچیزی از بودجه ناچیز جشنواره به گروه‌های نمایشی آن هم در قالب کمک‌هزینه، مجال و فرصتی مناسب را به شکلی منصفانه و عادلانه برای حضور مؤثر و پراشتیاق گروه‌های نمایشی در جشنواره فراهم کند.
ـ نکته قابل توجه در مورد جشنواره «تئاتر فجر» حداقل در دو دوره اخیر آن نگرشی علمی است که به مقوله تئاتر صورت گرفته است و تبلور آن را در قالب برگزاری سمینارهای پژوهشی شاهد هستیم، در دوره پیشین شما دبیر اجرایی این بخش بودید لذا در مورد تأثیر برگزاری این بخش و خروجی مؤثر و مثبتی که می‌تواند در روند اجرایی جشنواره داشته باشد توضیح دهید؟
سال گذشته موضوعات مورد طرح در این سمینار پژوهشی، گروه‌های نمایشی، ماهیت و هویت‌بخشی به آنها بود که متأسفانه در ایران گروه‌های نمایشی همچون سایر کشورهای فعال در زمینه هنرهای نمایشی، شناخته شده و مطرح نیستند؛ یکی از ابزار معرفی گروه‌های نمایشی و اینکه در هر برهه از زمان مشغول چه کاری هستند و اساساً در چه زمینه‌ای فعالیت مستمری دارند، اقلام تبلیغاتی و هویت بصری آنهاست؛ خروجی بحث و بررسی در این حوزه در سال گذشته منجر به این شد که در دور سی و پنجم جشنواره «تئاتر فجر» بخشی تحت عنوان هویت بصری گروه‌ها و لوگو و نشانه‌نوشته انحصاری هر یک از آنها مورد توجه جدی قرار گیرد و اساساً در قالب یک بخش رقابتی به آن نگاه شود.
به هر حال موضوعات و موارد مطرح شده در این سمینارهای پژوهشی در قالب مجلد و مکتوبات مطالعاتی و یا مقالات پژوهشی تدوین شده و موجود است و باید عزمی از سوی هنرمندان و گروه‌های فعال نمایشی وجود داشته باشد که برای ارتقای سطح آگاهی و دانش خود با مراجعه به دبیرخانه و یا اداره کل هنرهای نمایشی، از این منابع بهره‌برداری اصولی به عمل آورند.
یادآور می‌شود، اختتامیه سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی «تئاتر فجر» فردا سه‌شنبه 12 بهمن ساعت 18:30 در تالار وحدت برگزار خواهد شد.
امیرسجاد دبیریان
