صالحی در محفل شعر جوانان:
شعر آئینی از هویت ملی جدانشدنی است
گروه ادب: معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در محفل شعر جوانان گفت: شعر پل ارتباطی میان ایران و جهان بوده و شعر آئینی بخش جدانشدنی از هویت ملی است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، محفل شعر فاطمی عصر روز گذشته 25 بهمن‌ماه با حضور سیدعباس صالحی، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مهدی قزلی، مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، دبیران جشنواره شعر فجر و جمعی از شاعران آئینی‌سرا از جمله محمدعلی مجاهدی، فاطمه راکعی، اسماعیل امینی و شاعران جوان در خانه اندیشمندان علوم اسلامی برگزار شد.
صالحی در این نشست پس از شعرخوانی تعدادی از شاعران گفت: اینکه شعر ثروت ملی ایران و جامعه فارسی زبان است، تردیدی در آن نیست و می‌توان بر آن افزود و گفت؛ شعر آئینی کانون این گنج است.
وی افزود: از چندین جهت می‌توان چنین ادعایی را مطرح کرد، نخست آنکه در تاریخ هزار ساله شعر فارسی، این شعر غنی‌ترین پیشینه تاریخی را داشته است. شعر آئینی گستره جغرافیایی را وسیع‌تر کرده و جای جای ایران و فارسی‌زبانان، شاعر آئینی داشته و دارد و عمق و نفوذ شعر آئینی در تاریخ هزار ساله نکته دیگری است که باید متذکر شد.
صالحی ادامه داد: وقتی از شعر آئینی سخن می‌گوییم از هویت، تاریخ، ادب، و افتخار یک ملت سخن می‌گوییم. شعر آئینی بخش جدانشدنی هویت ملی ما است و امروز خوشحالم که در محفل جوانان حضور دارم و شعرهایی که شنیدم حاکی از بالندگی شعر آئینی است و جوانان به‌خوبی در این مسیر گام برداشته‌اند.
وی در ادامه تصریح کرد: جشنواره شعر فجر فرصتی برای رویش‌های متعددی است که این جشنواره می‌تواند فرصت‌سازی کند. در این سه سال با اشراف پیشکسوتان شعر اتفاقاتی افتاده که می‌تواند مقدمه‌ای برای مسیر تکاملی جشنواره شعر فجر باشد. از این رو این مسیر از قالب یک شعر به کتاب شعر سوق پیدا کرد و برای همه کسانی که در شناسنامه جمهوری اسلامی ایران کتاب چاپ می‌کنند و اثری دارند، می‌تواند آثار مهمی داشته باشد.
صالحی گفت: در سه سال گذشته در حوزه محافل جشنواره شعر فجر از لحاظ تکثر استان‌ها و همچنین تکثر مضامینی که جشنواره را با آن مضامین پیوند دهد کار شده و در افق پیش‌رو نیز وجود دارد. علاوه بر این، بخش دیگری از افق جشنواره شعر فجر این است که فارسی‌زبان‌ها جایگاه مناسبی داشته باشند. در این زمینه اتفاقاتی که طی این مدت رخ داده با این نگاه است که شعر پل ارتباطی ایران و جهان است و امیدوارم جشنواره شعر فجر چه در داوری‌ها و چه در دیپلماسی ادبی و فرهنگی، بالنده‌تر و خلاق‌تر از گذشته باشد.
مهدی قزلی، دبیر اجرایی جشنواره شعر فجر نیز گفت: شاعری پیر و جوان می‌شناسد اما شعر پیر و جوان نمی‌شناسد بلکه شعر خوب و بد می‌شناسد. شاید بتوان درباره شاعر پیشکسوت صحبت کرد اما در شعر باید در باب محتوا و خوب و بد بودن آن سخن گفت. با نگاهی به گذشته یک شاعر می‌توان گفت که در اغلب آنها در 30 سالگی بارقه‌های شعر درخشیده است.
وی افزود: کسانی که به جوان بودن یک شاعر ایراد می‌گیرند، مسیر کسانی را می‌روند که حضرت امیر(ع) را به خطر کم سن و سالی کنار گذاشتند و کنار گذاشتن جوان‌ها استدلال بی‌برکتی است و می‌توان گفت، شعر یک جوان 30 ساله و یا فرد 80 ساله ممکن است تفاوتی نداشته باشد، هر چند می‌تواند در پختگی آن مؤثر باشد.
قزلی ادامه داد: اگر حضرت زهرا(س) در هجده سالگی به تکامل رسید، جوانان هم می‌توانند به این کمال برسند و در حال حاضر این شرایط و بسترسازی در نگاه معاونت فرهنگی وجود داشته و آقای صالحی به من به عنوان جوان 32 ساله برای مسئولیت بنیاد شعر و ادبیات داستانی اعتماد کردند.
محمدعلی مجاهدی پدر شعر آئینی کشور نیز در ادامه گفت: شعر فاطمی از زیرمجموعه‌های شعر ولایی است و به لحاظ موضوعی شعر ولایی پازلی از شعر آئینی است و قدمت آن به بیش از 1100 سال می‌رسد. در آثار یکی دو تن از بزرگان سخن پیش از فردوسی ابیاتی داریم که از حضرت زهرا(س) به عنوان نماد مظلومیت و از فدک به عنوان نماد غصب یاد شده است.
وی افزود: این فاصله زمانی 400 – 500 سال را چطور می‌توان پر کرد. همه مسائل از دوره صفوی شروع نشده است و در سده چهارم آثار در خور اعتنا و استناد وجود دارد که برخی از ادعاها را ابطال می‌کند. همچنین شیعه از دیرباز بوده و از صفویه آغاز نشده است. هر چند علوی بودن آن لحاظ می‌شده است.
مجاهدی تصریح کرد: شعر فاطمی جوهره حماسی دارد و حضرت زهرا(س) تابو و ظلم را شکست و در برابر جریانی ایستاد که می‌دانست عقبه این ائتلاف‌ها چه پیامدهای ناگواری را در جامعه اسلامی خواهد داشت. اما در برابر سران سقیفه ایستاد و خطبه‌ای را در مسجد بیان کرد که هم عظمت وجودی آن حضرت و هم شأن ملکوتی ایشان را به طور کامل نشان می‌دهد.
وی در ادامه پس از پایان سخنان خود چند مربع ترکیب درباره حضرت فاطمه زهرا(س) خواند که بخشی از آن به این ترتیب است؛
«باید اگر معارف ناب تو زنده کرد
کی می‌توان به فاطمه گفتن بسنده کرد
اندیشه کرده خصم قسم‌خورده شما
تا خود چه تسمه‌ها کشد از گرده شما
دشمن کجا و وحدت گسترده شما
دارد هراس از سر نسپرده شما
از اعتراض فاطمه شیعه‌ست سربلند
بیهوده نیست ناله ز دیوار و در بلند
پیش سران کفر نباید خضوع کرد
باید به اصل خویشتن خود رجوع کرد
باید مرور حادثه‌ها را شروع کرد
یعنی علاج واقعه قبل از وقوع کرد
دشمن همیشه زار و سرافکنده شماست
مرعوب پاسخ «نه»ی کوبنده شماست
اینک که هست امت اسلام در خطر
بحرین در محاصره و شام در خطر
بیت‌الحرام باز از اصنام در خطر
حج و منا و مشعر و احرام در خطر
چشم امید شیعه به بیداری شماست
زهرا در انتظار وفاداری شماست
روزی که یاس فاطمه تکثیر می‌شود
اسلام در زبانه فراگیر می‌شود
عالم پر از شمامه تکبیر می‌شود
دنیایی از مکاشفه تصویر می‌شود»
در بخش دیگری از این محفل، فاطمه راکعی، شاعر پیشکسوت با اشاره به شعر خوب و بد عنوان کرد: شعر خوب و بد و متعالی داریم. گونه‌ای که به معنویات و اخلاق، کمالات انسانی، انسان‌دوستی و دگر خواهی و ... می‌پردازد و در همه جهان به عنوان اخلاق و معنویت شناخته می‌شود؛ شعر متعالی است، شعر بد شعر ضعیفی است و از لحاظ محتوایی مضامینی ندارد و شعر خوب نیز تصویرپردازی کرده و تفننی است، اما موفق است. به این معنی که از نظر ماهیت و شاعرانگی و خلاقیت اثرگذار بوده و دارای مضامین بلندی است.
وی افزود: این مضامین محدود به مرزهای جغرافیایی و زمانی نیست و هر انسان متفکر درباره آن می‌تواند بیندیشد، به عنوان مثال مسائلی مانند عشق، ستم‌ستیزی، انسان‌دوستی، مهرورزی و ... که شعرهای عالی را در بر می‌گیرد و شعرهای آئینی نیز برای پرداختن به مسائل دینی، سیاسی و اجتماعی درباره بزرگان دین بوده است.
راکعی ادامه داد: این مسائل، مسائلی است که ائمه اطهار(ع) نیازی به آن ندارند، اما براساس موهبتی که به شاعر داده شده، سعی می‌کند دٍین خود را به این حوزه ادا کند؛ از این‌رو باید قدر این موهبت را دانسته و به سرودن اشعاری بپردازد که بتواند چهره رحمانی اسلام را بیش از پیش معرفی کند.
حسین طاهری شاعر جوان زنجانی در ادامه شعری درباره حضرت فاطمه(س) قرائت کرد که به این ترتیب بود.
«تا به دنیا آمدی، در بین سرها سر شدی
بهترین معنا برای سوره کوثر شدی
بی‌گمان اعجازِ خلقت بودی و در بینِ خلق
بعدِ قرآن دومین میراثِ پیغمبر شدی
عشق لازم بود شکلِ تازه‌ای پیدا کند
اینچنین شد که عروس خانه حیدر شدی
زن نبودی، شیر زن بودی که تا پایانِ عمر
یکتنه سنگ صبورِ فاتح خیبر شدی
پای پیغمبر نشستی، پای حیدر بیشتر
بهترین دختر که بودی، بهترین همسر شدی
شعر وقتی که حماسی می‌شود باید نوشت
پشتِ در ماندی ولی پشت و پناهِ در شدی
یاسِ بی‌همتای خلقت تو همیشه زنده ای
عذر می‌خواهیم اگر در شعر ما پرپر شدی
شاعر دیگر، سکندر حسینی، شاعر فارسی‌زبان افغان نیز شعر فاطمی خود را این گونه قرائت کرد؛
«از شاخه‌های سرو و صنوبر بلند شد
ناگاه دسته دسته کبوتر بلند شد
نخلی که از محبت او آب خورده است
از عشق او جوانه زد و سربلند شد
طوفان همین که باغ فدک را احاطه کرد
از هر طرف شقاوت و خنجر بلند شد
تا کینه تازیانه به دست خودش گرفت
دیدم صدای ضجه مادر بلند شد
چون هِق هِق از تلاوت تطهیر شد شروع
با آیه‌های سوره کوثر بلند شد
وقتی که شعله از سر دیوار هم گذشت
فریاد و آه از بغل در بلند شد
آتش گرفت خانه توحید ناگهان
در عرش ناله‌های پیمبر بلند شد»
همچنین شاعر دیگر کاظم بهمنی شاعر جوانی است که سروده خود درباره حضرت زهرا(س) را خواند.
«شب تاریک کنار تو به سر می‌آید
نام زهرا به تو بانو چقدر می‌آید
آبرو یافته هر کس به تو نزدیک شده
خار هم پیش شما گل به نظر می‌آید
و نبوت به دو تا معجزه آوردن نیست
از کنیزان تو هم معجزه بر می‌آید
به کسی دم نزد اما پدرت می‌دانست
وحی از گوشه چشمان تو در می‌آید
پای یک خط تعالیم تو بانو والله
عمر صد مرجع تقلید به سر می‌آید
مانده‌ام تو اگر از عرش بیایی پایین
چه بلایی به سر اهل هنر می‌آید
مانده‌ام لحظه پیچیدن عطر تو به شهر
ملک الموت پی چند نفر می‌آید»
در ادامه نیز شاعران جوان دیگری از جمله مهدی ابوالقاسمی، احمد امیرخلیلی، رسول پیره، ساجده جبارپور، حامد خاکی، میثم داوودی، سجاد رشیدی‌پور، محمد رسولی، امید روزبه، سما روشنایی، سجاد سامانی، امیرعلی سلیمانی، پیمان طالبی، مرضیه فرمانی، مریم مایلی‌زرین به شعرخوانی پرداختند.
صالحی در این نشست پس از شعرخوانی تعدادی از شاعران گفت: اینکه شعر ثروت ملی ایران و جامعه فارسی زبان است، تردیدی در آن نیست و می‌توان بر آن افزود و گفت؛ شعر آئینی کانون این گنج است.
وی افزود: از چندین جهت می‌توان چنین ادعایی را مطرح کرد، نخست آنکه در تاریخ هزار ساله شعر فارسی، این شعر غنی‌ترین پیشینه تاریخی را داشته است. شعر آئینی گستره جغرافیایی را وسیع‌تر کرده و جای جای ایران و فارسی‌زبانان، شاعر آئینی داشته و دارد و عمق و نفوذ شعر آئینی در تاریخ هزار ساله نکته دیگری است که باید متذکر شد.
صالحی ادامه داد: وقتی از شعر آئینی سخن می‌گوییم از هویت، تاریخ، ادب، و افتخار یک ملت سخن می‌گوییم. شعر آئینی بخش جدانشدنی هویت ملی ما است و امروز خوشحالم که در محفل جوانان حضور دارم و شعرهایی که شنیدم حاکی از بالندگی شعر آئینی است و جوانان به‌خوبی در این مسیر گام برداشته‌اند.
وی در ادامه تصریح کرد: جشنواره شعر فجر فرصتی برای رویش‌های متعددی است که این جشنواره می‌تواند فرصت‌سازی کند. در این سه سال با اشراف پیشکسوتان شعر اتفاقاتی افتاده که می‌تواند مقدمه‌ای برای مسیر تکاملی جشنواره شعر فجر باشد. از این رو این مسیر از قالب یک شعر به کتاب شعر سوق پیدا کرد و برای همه کسانی که در شناسنامه جمهوری اسلامی ایران کتاب چاپ می‌کنند و اثری دارند، می‌تواند آثار مهمی داشته باشد.
صالحی گفت: در سه سال گذشته در حوزه محافل جشنواره شعر فجر از لحاظ تکثر استان‌ها و همچنین تکثر مضامینی که جشنواره را با آن مضامین پیوند دهد کار شده و در افق پیش‌رو نیز وجود دارد. علاوه بر این، بخش دیگری از افق جشنواره شعر فجر این است که فارسی‌زبان‌ها جایگاه مناسبی داشته باشند. در این زمینه اتفاقاتی که طی این مدت رخ داده با این نگاه است که شعر پل ارتباطی ایران و جهان است و امیدوارم جشنواره شعر فجر چه در داوری‌ها و چه در دیپلماسی ادبی و فرهنگی، بالنده‌تر و خلاق‌تر از گذشته باشد.
مهدی قزلی، دبیر اجرایی جشنواره شعر فجر نیز گفت: شاعری پیر و جوان می‌شناسد اما شعر پیر و جوان نمی‌شناسد بلکه شعر خوب و بد می‌شناسد. شاید بتوان درباره شاعر پیشکسوت صحبت کرد اما در شعر باید در باب محتوا و خوب و بد بودن آن سخن گفت. با نگاهی به گذشته یک شاعر می‌توان گفت که در اغلب آنها در 30 سالگی بارقه‌های شعر درخشیده است.
وی افزود: کسانی که به جوان بودن یک شاعر ایراد می‌گیرند، مسیر کسانی را می‌روند که حضرت امیر(ع) را به خطر کم سن و سالی کنار گذاشتند و کنار گذاشتن جوان‌ها استدلال بی‌برکتی است و می‌توان گفت، شعر یک جوان 30 ساله و یا فرد 80 ساله ممکن است تفاوتی نداشته باشد، هر چند می‌تواند در پختگی آن مؤثر باشد.
قزلی ادامه داد: اگر حضرت زهرا(س) در هجده سالگی به تکامل رسید، جوانان هم می‌توانند به این کمال برسند و در حال حاضر این شرایط و بسترسازی در نگاه معاونت فرهنگی وجود داشته و آقای صالحی به من به عنوان جوان 32 ساله برای مسئولیت بنیاد شعر و ادبیات داستانی اعتماد کردند.
محمدعلی مجاهدی پدر شعر آئینی کشور نیز در ادامه گفت: شعر فاطمی از زیرمجموعه‌های شعر ولایی است و به لحاظ موضوعی شعر ولایی پازلی از شعر آئینی است و قدمت آن به بیش از 1100 سال می‌رسد. در آثار یکی دو تن از بزرگان سخن پیش از فردوسی ابیاتی داریم که از حضرت زهرا(س) به عنوان نماد مظلومیت و از فدک به عنوان نماد غصب یاد شده است.
وی افزود: این فاصله زمانی 400 – 500 سال را چطور می‌توان پر کرد. همه مسائل از دوره صفوی شروع نشده است و در سده چهارم آثار در خور اعتنا و استناد وجود دارد که برخی از ادعاها را ابطال می‌کند. همچنین شیعه از دیرباز بوده و از صفویه آغاز نشده است. هر چند علوی بودن آن لحاظ می‌شده است.
مجاهدی تصریح کرد: شعر فاطمی جوهره حماسی دارد و حضرت زهرا(س) تابو و ظلم را شکست و در برابر جریانی ایستاد که می‌دانست عقبه این ائتلاف‌ها چه پیامدهای ناگواری را در جامعه اسلامی خواهد داشت. اما در برابر سران سقیفه ایستاد و خطبه‌ای را در مسجد بیان کرد که هم عظمت وجودی آن حضرت و هم شأن ملکوتی ایشان را به طور کامل نشان می‌دهد.
وی در ادامه پس از پایان سخنان خود چند مربع ترکیب درباره حضرت فاطمه زهرا(س) خواند که بخشی از آن به این ترتیب است؛
«باید اگر معارف ناب تو زنده کرد
کی می‌توان به فاطمه گفتن بسنده کرد
اندیشه کرده خصم قسم‌خورده شما
تا خود چه تسمه‌ها کشد از گرده شما
دشمن کجا و وحدت گسترده شما
دارد هراس از سر نسپرده شما
از اعتراض فاطمه شیعه‌ست سربلند
بیهوده نیست ناله ز دیوار و در بلند
پیش سران کفر نباید خضوع کرد
باید به اصل خویشتن خود رجوع کرد
باید مرور حادثه‌ها را شروع کرد
یعنی علاج واقعه قبل از وقوع کرد
دشمن همیشه زار و سرافکنده شماست
مرعوب پاسخ «نه»ی کوبنده شماست
اینک که هست امت اسلام در خطر
بحرین در محاصره و شام در خطر
بیت‌الحرام باز از اصنام در خطر
حج و منا و مشعر و احرام در خطر
چشم امید شیعه به بیداری شماست
زهرا در انتظار وفاداری شماست
روزی که یاس فاطمه تکثیر می‌شود
اسلام در زبانه فراگیر می‌شود
عالم پر از شمامه تکبیر می‌شود
دنیایی از مکاشفه تصویر می‌شود»
در بخش دیگری از این محفل، فاطمه راکعی، شاعر پیشکسوت با اشاره به شعر خوب و بد عنوان کرد: شعر خوب و بد و متعالی داریم. گونه‌ای که به معنویات و اخلاق، کمالات انسانی، انسان‌دوستی و دگر خواهی و ... می‌پردازد و در همه جهان به عنوان اخلاق و معنویت شناخته می‌شود؛ شعر متعالی است، شعر بد شعر ضعیفی است و از لحاظ محتوایی مضامینی ندارد و شعر خوب نیز تصویرپردازی کرده و تفننی است، اما موفق است. به این معنی که از نظر ماهیت و شاعرانگی و خلاقیت اثرگذار بوده و دارای مضامین بلندی است.
وی افزود: این مضامین محدود به مرزهای جغرافیایی و زمانی نیست و هر انسان متفکر درباره آن می‌تواند بیندیشد، به عنوان مثال مسائلی مانند عشق، ستم‌ستیزی، انسان‌دوستی، مهرورزی و ... که شعرهای عالی را در بر می‌گیرد و شعرهای آئینی نیز برای پرداختن به مسائل دینی، سیاسی و اجتماعی درباره بزرگان دین بوده است.
راکعی ادامه داد: این مسائل، مسائلی است که ائمه اطهار(ع) نیازی به آن ندارند، اما براساس موهبتی که به شاعر داده شده، سعی می‌کند دٍین خود را به این حوزه ادا کند؛ از این‌رو باید قدر این موهبت را دانسته و به سرودن اشعاری بپردازد که بتواند چهره رحمانی اسلام را بیش از پیش معرفی کند.
حسین طاهری شاعر جوان زنجانی در ادامه شعری درباره حضرت فاطمه(س) قرائت کرد که به این ترتیب بود.
«تا به دنیا آمدی، در بین سرها سر شدی
بهترین معنا برای سوره کوثر شدی
بی‌گمان اعجازِ خلقت بودی و در بینِ خلق
بعدِ قرآن دومین میراثِ پیغمبر شدی
عشق لازم بود شکلِ تازه‌ای پیدا کند
اینچنین شد که عروس خانه حیدر شدی
زن نبودی، شیر زن بودی که تا پایانِ عمر
یکتنه سنگ صبورِ فاتح خیبر شدی
پای پیغمبر نشستی، پای حیدر بیشتر
بهترین دختر که بودی، بهترین همسر شدی
شعر وقتی که حماسی می‌شود باید نوشت
پشتِ در ماندی ولی پشت و پناهِ در شدی
یاسِ بی‌همتای خلقت تو همیشه زنده ای
عذر می‌خواهیم اگر در شعر ما پرپر شدی
شاعر دیگر، سکندر حسینی، شاعر فارسی‌زبان افغان نیز شعر فاطمی خود را این گونه قرائت کرد؛
«از شاخه‌های سرو و صنوبر بلند شد
ناگاه دسته دسته کبوتر بلند شد
نخلی که از محبت او آب خورده است
از عشق او جوانه زد و سربلند شد
طوفان همین که باغ فدک را احاطه کرد
از هر طرف شقاوت و خنجر بلند شد
تا کینه تازیانه به دست خودش گرفت
دیدم صدای ضجه مادر بلند شد
چون هِق هِق از تلاوت تطهیر شد شروع
با آیه‌های سوره کوثر بلند شد
وقتی که شعله از سر دیوار هم گذشت
فریاد و آه از بغل در بلند شد
آتش گرفت خانه توحید ناگهان
در عرش ناله‌های پیمبر بلند شد»
همچنین شاعر دیگر کاظم بهمنی شاعر جوانی است که سروده خود درباره حضرت زهرا(س) را خواند.
«شب تاریک کنار تو به سر می‌آید
نام زهرا به تو بانو چقدر می‌آید
آبرو یافته هر کس به تو نزدیک شده
خار هم پیش شما گل به نظر می‌آید
و نبوت به دو تا معجزه آوردن نیست
از کنیزان تو هم معجزه بر می‌آید
به کسی دم نزد اما پدرت می‌دانست
وحی از گوشه چشمان تو در می‌آید
پای یک خط تعالیم تو بانو والله
عمر صد مرجع تقلید به سر می‌آید
مانده‌ام تو اگر از عرش بیایی پایین
چه بلایی به سر اهل هنر می‌آید
مانده‌ام لحظه پیچیدن عطر تو به شهر
ملک الموت پی چند نفر می‌آید»
در ادامه نیز شاعران جوان دیگری از جمله مهدی ابوالقاسمی، احمد امیرخلیلی، رسول پیره، ساجده جبارپور، حامد خاکی، میثم داوودی، سجاد رشیدی‌پور، محمد رسولی، امید روزبه، سما روشنایی، سجاد سامانی، امیرعلی سلیمانی، پیمان طالبی، مرضیه فرمانی، مریم مایلی‌زرین به شعرخوانی پرداختند.
