گزارش ایکنا از دومین روز نشست تخصصی شورای عالی قرآن / ارائه شش مقاله
گروه فعالیت های قرآنی: در دومین روز از سیزدهمین نشست تخصصی شورای عالی قرآن شش مقاله در دو نوبت صبح و بعدازظهر توسط اساتید کشورمان ارائه شد.
به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا)، در دومین روز از نشست تخصصی شورای عالی قرآن که از روز چهارشنبه 13 اردیبهشت ماه آغاز شده و تا روز جمعه پانزدهم همین ماه ادامه دارد، مجموعاً شش مقاله در دو نوبت صبح و بعدازظهر ارائه شد.
بر اساس این گزارش در نوبت صبح این نشست که از ساعت 9 صبح آغاز شد، ابتدا مسعود نیکدستی، قاری بین المللی کشورمان به تلاوت آیاتی از کلام الله مجید پرداخت و در ادامه آن نیز ارائه مقالات آغاز شد.
در این بخش ابتدا محمدرضا حاجی اسماعیلی به ارائه مقاله ای با عنوان «بررسی اصطلاح ترتیل در منابع و کتب قرائات و ارتباط ان با سایر روش های مرسوم» پرداخت.
حاجی اسماعیلی در بخشی از ارائه مقاله به بیان شاخص های ترتیل پرداخت و گفت: ترتیل، دربردارندۀ شاخصه هایی است که در قرائت تعلیمی یا تدبّری باعث ایجاد هم گونی و تناسب بین اجزای قرائت و بلوغ آن به حدّ کمال می شود؛ اما دست یازیدن دانش هایی همانند تفسیر، لغت، فقه، درایة الحدیث، قرائت، تجوید، وقف و ابتدا و علوم دیگر قرآنی به مفهوم ترتیل در یک روند تاریخی باعث تغییر و تحوّل در آن شاخصه ها شد.
وی با اشاره به اینکه برای نیل به این مقصود در ابتدا معنای لغوی بن مایۀ واژۀ «رتل» از دواوین شعر عرب جاهلی تا معاجم قرن هفتم هجری را استخراج نموده است، افزود: سپس با ارائۀ فرضیه ای تفسیری از مفهوم «ترتیل» در قرآن، روایات ائمه، فهم صحابه و تابعین به عنوان اولین مخاطبان نزول، بین معنای لغوی و قرآنی این واژه به نوعی از ارتباط رهنمون گردیده و در پایان با تتبعی تاریخی، سیر تحول مفهوم واژه را ارائه داده ام.
سپس سیدمهدی سیف، به ارائه مقاله خود پرداخت، وی در این نشست مقاله ای با عنوان «تبیین ویژگی های مطلوب و نصاب صوت و لحن در تلاوت ترتیل» و «ترتیل در نماز جماعت و راه های ارتقای این امر» ارائه داد.
وی در بیان تبیین ویژگی های مطلوب و نصاب وقف و ابتداء در تلاوت ترتیل و ترتیل در نماز جماعت و راه های ارتقاء این امر گفت: عمده قرائت ها در حال حاضر، یا به صورت تحقیق و یا به صورت ترتیل متعارف است و به ویژگی های آموزشی قرائت برای عموم مردم، توجهی نشده است؛ از این رو بحث قرائت آموزشی و توجه به ویژگی ها و شیوه آن، حتی در قرائت عمومی قراء پیشنهاد می شود.
سیف در ادامه به بیان ویژگی های قرائت آموزشی پرداخت و در انتها نیز پیشنهادهایی برای دوره های قرائت آموزشی ارائه داد.
آخرین مقاله نوبت صبح نیز توسط علی اصغر شعاعی، با عنوان «تبیین ویژگی های مطلوب و نصاب صوت و لحن در تلاوت ترتیل» ارائه شد.
شعاعی با اشاره به اینکه در بین عموم مسلمانان از روش تدویر به عنوان ترتیل یاد می شود؛ گفت: در حالی که به نظر می رسد ترتیل روح حاکم بر انواع تلاوت قرآن، اعم از تحقیق، تدویر و حدر است . در این تحقیق پس از مفهوم شناسی واژه «ترتیل» و بررسی رابطه «ترتیل» اشاره شده در آیات و روایات با «ترتیل مصطلح»، به بررسی شاخصه های صوت و لحن مورد انتظار در ترتیل ممتاز می پردازیم.
وی افزود: از جمله نتایج تحقیق این است که شاخصه های صوت و لحن در ترتیل نسبت به تحقیق بعضاً دارای تفاوت های کمی و کیفی است و ترتیل اساتیدی همچون «محمد صدیق منشاوی» و «محمد جبریل» نسبت به سایرین از تنوع صوتی و لحنی بیشتری برخوردار است.
نوبت صبح این نشست تخصصی با تلاوت آیاتی از کلام الله مجید توسط حامد علیزاده، قاری ممتاز کشورمان و نیز اجرای زنده اذان ظهر به پایان رسید.
همچنین در نوبت بعدازظهر نیز که از ساعت 15 آغاز شد، ابتدا وحید وکیلی، قاری بین المللی کشورمان به تلاوت آیاتی از کلام الله مجید پرداخت و در ادامه آن نیز احمد ابوالقاسمی، قاری بین المللی کشور و مدیر رادیو قرآن به ارائه مقاله خود با عنوان «بررسی ویژگی های تنغیمی، تجویدی، وقف و ابتدایی و آموزشی تلاوت ترتیل در جمهوری اسلامی و تبیین اقتضائات ایجاد سبک مستقل ترتیل در کشورمان» پرداخت.
وی در ابتدای ارائه مقاله خود با اشاره به اینکه دائماً باید به موضوع ترتیل نگاه صوتی شود، گفت: تلاوت ترتیل قرآن کریم یک ضرورت است و ما باید به این موضوع اهمیت بسیار زیادی بدهیم. همیشه نسبت به تصویرپردازی هایی که در زمان اجرای تلاوت ترتیل صورت می گیرد گلایه را داشته ام چرا که می تواند یکی از مصادیق صد استماع در این نوع از تلاوت تبدیل شود.
ابوالقاسمی با اشاره به اینکه تصویرپردازان نیز وظیفه دارند که کار خود را به خوبی انجام دهند، افزود: باید به این موضوع توجه داشته باشیم که همین تصویرپردازی نباید باعث شود که استماع در ترتیل آسیب ببیند.
در ادامه نیز معتز آقایی، به ارائه مقاله «حدر، ویژگی ها و کاربرد آن در حفظ قرآن و در تلاوت های فردی، مجلسی و رسانه ای» پرداخت.
وی در ابتدا به ارائه تعرفی از کلمه «حدر» پرداخت و گفت: در اصطلاح علم قرائت، خواندن قرآن با سرعت بالا همراه با رعایت قواعد تجوید حدر نامیده می شود، در علم قرائات، حدر خوانی در قرائت ابن کثیر، قالون، ابو جعفر و ابو عمرو وجود دارد که مدود را به قصر منفصل خوانده اند.
آقایی با تأکید بر اینکه در این مقاله مقایسه ای بین ترتیل خوانی و حدر خوانی و اشاره به مقوله مهم معناگرایی در تلاوت قرآن کریم و نیز امتیاز ترتیل بر حدر خوانی نزد علماء قرائت از لحاظ فرصت تدبر و تأمل بیشتر در آیات، اشاراتی شده است. به بیان جایگاه حدرخوانی در رسانه ملی پرداخت و افزود: تلاوت به این شیوه، تنها یک سال پخش شد و بدلیل اعتراضات اساتید فن نسبت به اینکه فرهنگ نشود، باعث عدم بازپخش این برنامه شد، در حالی که در جای جای دنیا این نمونه تلاوت مخاطب دارد، خصوصاً در ماه مبارک رمضان که اقبال عمومی به آن بسیار زیاد است.
آخرین مقاله نوبت بعدازظهر از دومین روز نشست تخصصی شورای عالی قرآن توسط غلامرضا شاه میوه از اساتید علم قرائت قرآن کریم، با عنوان « بررسی ویژگی های سبک های ترتیل (مصری، حجازی، عراقی، مغربی و ...) و معرفی قاریان برجسته هر یک از این سبک ها» ارائه شد.
وی در بخشی از مقاله خود با اشاره به اینکه در سرزمین های اسلامی تلاوت آهنگین قرآن کریم به دو شیوه اصلی «مجوّد» و «مرتّل» صورت می گیرد، گفت: موضوع اول این است که چه تفاوت هایی میان این دو شیوه اصلی وجود دارد، موضوع دوم هم این است که میان سبک های مختلف مرتّل خوانی قرآن که در حال حاضر در کشورهای مختلف طرفداران زیادی دارد چه تفاوت هایی دیده می شود؟ موضوع سوم نیز این است که آیا این تفاوت ها به نوع تفکرات، فرهنگ موسیقایی و نغمات خاص هر اقلیم مربوط است یا نه؟
شاه میوه بیان کرد: مواردی از این دست همچون سبک مصری، خلیجی (حجازی)، عراقی و غیره از مهم ترین الهاماتی است که همواره ذهن علاقمندان را به خود معطوف داشته است هر چند اجمالاً برخی از تفاوت ها برای اهل فن قابل درک است اما یقیناً پاسخ دقیق و علمی به این الهامات می تواند کمک شایانی به حفظ حدود و ثغور هر کدام از این شیوه ها و در نهایت شأن و جایگاه آنها بنماید. به همین منظور با همکاری جمعی از اساتید جوان کشور از استان های اصفهان، یزد و تهران درصدد برآمدیم تا با بررسی بیست دوره مصحف مرتل مشهور در جهان اسلام و استخراج نکات فنی و ادایی آنها برای نخستین بار به این سؤالات پاسخ دهیم.
همچنین در پایان هر ارائه به سوالات مطرح شده توسط حاضران در این نشست پاسخ داده شد.
در بخش پایانی این روز نیز علی اکبر حشمتی، معاون نظارت شورای عالی قرآن به بیان مطالبی در مورد تبیین نصاب و ضوابط فعلی شورای عالی قرآن در ارزیابی تلاوت ترتیل پرداخت.
حسن ختام دومین روز نشست تخصصی شورای عالی قرآن نیز تلاوت آیاتی از کلام الله مجید توسط جعفر فردی، قاری بین المللی کشور بود.
بر اساس این گزارش در نوبت صبح این نشست که از ساعت 9 صبح آغاز شد، ابتدا مسعود نیکدستی، قاری بین المللی کشورمان به تلاوت آیاتی از کلام الله مجید پرداخت و در ادامه آن نیز ارائه مقالات آغاز شد.
در این بخش ابتدا محمدرضا حاجی اسماعیلی به ارائه مقاله ای با عنوان «بررسی اصطلاح ترتیل در منابع و کتب قرائات و ارتباط ان با سایر روش های مرسوم» پرداخت.
حاجی اسماعیلی در بخشی از ارائه مقاله به بیان شاخص های ترتیل پرداخت و گفت: ترتیل، دربردارندۀ شاخصه هایی است که در قرائت تعلیمی یا تدبّری باعث ایجاد هم گونی و تناسب بین اجزای قرائت و بلوغ آن به حدّ کمال می شود؛ اما دست یازیدن دانش هایی همانند تفسیر، لغت، فقه، درایة الحدیث، قرائت، تجوید، وقف و ابتدا و علوم دیگر قرآنی به مفهوم ترتیل در یک روند تاریخی باعث تغییر و تحوّل در آن شاخصه ها شد.
وی با اشاره به اینکه برای نیل به این مقصود در ابتدا معنای لغوی بن مایۀ واژۀ «رتل» از دواوین شعر عرب جاهلی تا معاجم قرن هفتم هجری را استخراج نموده است، افزود: سپس با ارائۀ فرضیه ای تفسیری از مفهوم «ترتیل» در قرآن، روایات ائمه، فهم صحابه و تابعین به عنوان اولین مخاطبان نزول، بین معنای لغوی و قرآنی این واژه به نوعی از ارتباط رهنمون گردیده و در پایان با تتبعی تاریخی، سیر تحول مفهوم واژه را ارائه داده ام.
سپس سیدمهدی سیف، به ارائه مقاله خود پرداخت، وی در این نشست مقاله ای با عنوان «تبیین ویژگی های مطلوب و نصاب صوت و لحن در تلاوت ترتیل» و «ترتیل در نماز جماعت و راه های ارتقای این امر» ارائه داد.
وی در بیان تبیین ویژگی های مطلوب و نصاب وقف و ابتداء در تلاوت ترتیل و ترتیل در نماز جماعت و راه های ارتقاء این امر گفت: عمده قرائت ها در حال حاضر، یا به صورت تحقیق و یا به صورت ترتیل متعارف است و به ویژگی های آموزشی قرائت برای عموم مردم، توجهی نشده است؛ از این رو بحث قرائت آموزشی و توجه به ویژگی ها و شیوه آن، حتی در قرائت عمومی قراء پیشنهاد می شود.
سیف در ادامه به بیان ویژگی های قرائت آموزشی پرداخت و در انتها نیز پیشنهادهایی برای دوره های قرائت آموزشی ارائه داد.
آخرین مقاله نوبت صبح نیز توسط علی اصغر شعاعی، با عنوان «تبیین ویژگی های مطلوب و نصاب صوت و لحن در تلاوت ترتیل» ارائه شد.
شعاعی با اشاره به اینکه در بین عموم مسلمانان از روش تدویر به عنوان ترتیل یاد می شود؛ گفت: در حالی که به نظر می رسد ترتیل روح حاکم بر انواع تلاوت قرآن، اعم از تحقیق، تدویر و حدر است . در این تحقیق پس از مفهوم شناسی واژه «ترتیل» و بررسی رابطه «ترتیل» اشاره شده در آیات و روایات با «ترتیل مصطلح»، به بررسی شاخصه های صوت و لحن مورد انتظار در ترتیل ممتاز می پردازیم.
وی افزود: از جمله نتایج تحقیق این است که شاخصه های صوت و لحن در ترتیل نسبت به تحقیق بعضاً دارای تفاوت های کمی و کیفی است و ترتیل اساتیدی همچون «محمد صدیق منشاوی» و «محمد جبریل» نسبت به سایرین از تنوع صوتی و لحنی بیشتری برخوردار است.
نوبت صبح این نشست تخصصی با تلاوت آیاتی از کلام الله مجید توسط حامد علیزاده، قاری ممتاز کشورمان و نیز اجرای زنده اذان ظهر به پایان رسید.
همچنین در نوبت بعدازظهر نیز که از ساعت 15 آغاز شد، ابتدا وحید وکیلی، قاری بین المللی کشورمان به تلاوت آیاتی از کلام الله مجید پرداخت و در ادامه آن نیز احمد ابوالقاسمی، قاری بین المللی کشور و مدیر رادیو قرآن به ارائه مقاله خود با عنوان «بررسی ویژگی های تنغیمی، تجویدی، وقف و ابتدایی و آموزشی تلاوت ترتیل در جمهوری اسلامی و تبیین اقتضائات ایجاد سبک مستقل ترتیل در کشورمان» پرداخت.
وی در ابتدای ارائه مقاله خود با اشاره به اینکه دائماً باید به موضوع ترتیل نگاه صوتی شود، گفت: تلاوت ترتیل قرآن کریم یک ضرورت است و ما باید به این موضوع اهمیت بسیار زیادی بدهیم. همیشه نسبت به تصویرپردازی هایی که در زمان اجرای تلاوت ترتیل صورت می گیرد گلایه را داشته ام چرا که می تواند یکی از مصادیق صد استماع در این نوع از تلاوت تبدیل شود.
ابوالقاسمی با اشاره به اینکه تصویرپردازان نیز وظیفه دارند که کار خود را به خوبی انجام دهند، افزود: باید به این موضوع توجه داشته باشیم که همین تصویرپردازی نباید باعث شود که استماع در ترتیل آسیب ببیند.
در ادامه نیز معتز آقایی، به ارائه مقاله «حدر، ویژگی ها و کاربرد آن در حفظ قرآن و در تلاوت های فردی، مجلسی و رسانه ای» پرداخت.
وی در ابتدا به ارائه تعرفی از کلمه «حدر» پرداخت و گفت: در اصطلاح علم قرائت، خواندن قرآن با سرعت بالا همراه با رعایت قواعد تجوید حدر نامیده می شود، در علم قرائات، حدر خوانی در قرائت ابن کثیر، قالون، ابو جعفر و ابو عمرو وجود دارد که مدود را به قصر منفصل خوانده اند.
آقایی با تأکید بر اینکه در این مقاله مقایسه ای بین ترتیل خوانی و حدر خوانی و اشاره به مقوله مهم معناگرایی در تلاوت قرآن کریم و نیز امتیاز ترتیل بر حدر خوانی نزد علماء قرائت از لحاظ فرصت تدبر و تأمل بیشتر در آیات، اشاراتی شده است. به بیان جایگاه حدرخوانی در رسانه ملی پرداخت و افزود: تلاوت به این شیوه، تنها یک سال پخش شد و بدلیل اعتراضات اساتید فن نسبت به اینکه فرهنگ نشود، باعث عدم بازپخش این برنامه شد، در حالی که در جای جای دنیا این نمونه تلاوت مخاطب دارد، خصوصاً در ماه مبارک رمضان که اقبال عمومی به آن بسیار زیاد است.
آخرین مقاله نوبت بعدازظهر از دومین روز نشست تخصصی شورای عالی قرآن توسط غلامرضا شاه میوه از اساتید علم قرائت قرآن کریم، با عنوان « بررسی ویژگی های سبک های ترتیل (مصری، حجازی، عراقی، مغربی و ...) و معرفی قاریان برجسته هر یک از این سبک ها» ارائه شد.
وی در بخشی از مقاله خود با اشاره به اینکه در سرزمین های اسلامی تلاوت آهنگین قرآن کریم به دو شیوه اصلی «مجوّد» و «مرتّل» صورت می گیرد، گفت: موضوع اول این است که چه تفاوت هایی میان این دو شیوه اصلی وجود دارد، موضوع دوم هم این است که میان سبک های مختلف مرتّل خوانی قرآن که در حال حاضر در کشورهای مختلف طرفداران زیادی دارد چه تفاوت هایی دیده می شود؟ موضوع سوم نیز این است که آیا این تفاوت ها به نوع تفکرات، فرهنگ موسیقایی و نغمات خاص هر اقلیم مربوط است یا نه؟
شاه میوه بیان کرد: مواردی از این دست همچون سبک مصری، خلیجی (حجازی)، عراقی و غیره از مهم ترین الهاماتی است که همواره ذهن علاقمندان را به خود معطوف داشته است هر چند اجمالاً برخی از تفاوت ها برای اهل فن قابل درک است اما یقیناً پاسخ دقیق و علمی به این الهامات می تواند کمک شایانی به حفظ حدود و ثغور هر کدام از این شیوه ها و در نهایت شأن و جایگاه آنها بنماید. به همین منظور با همکاری جمعی از اساتید جوان کشور از استان های اصفهان، یزد و تهران درصدد برآمدیم تا با بررسی بیست دوره مصحف مرتل مشهور در جهان اسلام و استخراج نکات فنی و ادایی آنها برای نخستین بار به این سؤالات پاسخ دهیم.
همچنین در پایان هر ارائه به سوالات مطرح شده توسط حاضران در این نشست پاسخ داده شد.
در بخش پایانی این روز نیز علی اکبر حشمتی، معاون نظارت شورای عالی قرآن به بیان مطالبی در مورد تبیین نصاب و ضوابط فعلی شورای عالی قرآن در ارزیابی تلاوت ترتیل پرداخت.
حسن ختام دومین روز نشست تخصصی شورای عالی قرآن نیز تلاوت آیاتی از کلام الله مجید توسط جعفر فردی، قاری بین المللی کشور بود.
