سیدعلی قادری عنوان کرد:
مفهوم آزادی در قرآن از شدت کثرت، ظهور و بروز نیافته/ کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه شوخی است
گروه دانشگاه: رئیس سابق مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزرات امور خارجه در نشست هم‌اندیشی با عنوان «موضوع‌شناسی مسائل فرهنگی و اجتماعی انقلاب اسلامی؛ از نظریه تا عمل»، عنوان کرد: آزادی مفهوم عمیقی دارد و در قرآن نیز این‌گونه است. این در حالی است که به به آزادی به حد خودش بها نداده‌ایم و کرسی‌های آزاداندیشی یک شوخی است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، نشست هم‌اندیشی با عنوان «موضوع‌شناسی مسائل فرهنگی و اجتماعی انقلاب اسلامی؛ از نظریه تا عمل»، صبح امروز یکشنبه، ۱۷ اردیبهشت‌ماه ۹۶، به همت معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی، در سالن شهید صبوری معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی برگزار شد.
این نشست با حضور چندتن از اعضای هیئت علمی جهاد دانشگاهی، آقایان یحیی فوزی، معاون پژوهشی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی، ایرج فیضی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی، سیدعلی قادری، رئیس اسبق مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزرات امور خارجه، حمید غفاری، مدیرعامل انتشارات عروج؛ موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) و هاشمی تروجنی، رئیس مرکز فرهنگی دانشجویی حضرت امام(ره)، ولایت فقیه و انقلاب اسلامی در ساختمان شماره 2؛ معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی برگزار شد.
موج‌های مطالعاتی انقلاب اسلامی
در آغاز این نشست یحیی فوزی، معاون پژوهشی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی با اشاره موج‌های مطالعاتی که طی این سال‌ها از انقلاب بوده، اظهار کرد: در آغاز یک موج مطالعاتی برای ریشه‌یابی انقلاب شکل گرفت و انقلاب را از منظر اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بررسی کردند، در موج دوم روندهای انقلاب بررسی شد که تا کنون انقلاب چه روندی طی کرده و موج سوم و چهارم این است که پیامدهای انقلاب و چشم‌انداز آن چیست.
فوزی گفت: هنگامی که انقلاب فرهنگی انجام شد، کتاب‌های درسی و واحدهای درسی تغییر یافت، در آن ایام نیز وحدت حوزه و دانشگاه مطرح شد که مکانیسمی برای نزدیکی این دو بود. این موارد و اقداماتی که انجام شده باید بررسی شوند و مروری بر روند و چشم‌انداز آن‌ها داشت و اینکه انقلاب فرهنگی اکنون به کجا رسیده و چالش‌های آن چه بوده است.
وی با اشاره به فعالیت پژوهشکده امام خمینی(ره) در آستانه چهلمین سال انقلاب اسلامی، اظهار کرد: در آستانه چهلمین سال انقلاب اسلامی، قرار است مجموعه مقالاتی چاپ شود که بر اساس محورهای مشخصی، افراد بر روی موضوعات مختلف کار کنند و در نهایت پیامدهای فرهنگی و اجتماعی انقلاب مشخص شود، صفر و صدی نمی‌خواهیم بررسی کنیم، واقعیتی که اتفاق افتاده را مدنظر خواهیم داشت. در این مقوله نیز بحث حضور زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی، آموزش عالی، مبارزه با بی‌سوادی، رشد هنر در جامعه دینی علی‌رغم چالش‌ها و قائل بودن به هنر متعهد، آموزش و تعلیم که تفاوت حکومت دینی و حکومت سکولار را مشخص می‌کند، و ...، از جمله مباحث مدنظر است و تمرکزمان بیشتر بر روی مسائل فرهنگی و اجتماعی است.
در ادامه این نشست، سیدعلی قادری با طرح بحث استقلال و آزادی اظهار کرد: این نشست با موضوع فرهنگی و اجتماعی برگزار شده و یکی از مباحث مهم در این موضوعات، بحث استقلال و آزادی است، باید دید آیا استقلال در ابعاد مختلف باز شده است یا خیر؟ آزادی از مبانی دست اول اندیشه اندیشمندان بزرگ ایران بود که بعدها معلم انقلاب شدند.
مفهوم آزادی در قرآن
وی ادامه داد: آزادی مفهوم عمیقی دارد، در قرآن نیز این‌گونه است و مفهوم آزادی به قدری عمیق است که از کثرت ظهور و بروز اصلا دیده نمی‌شود. در قرآن کریم، آیه 12 سوره مبارکه انسان خداوند متعال می‌فرماید؛ «وَجَزَاهُمْ بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِيرًا؛ و به [پاس] آنكه صبر كردند بهشت و پرنيان پاداششان داد»، عبارت‌های «حر»، «حریت»، «حریرا» همه از یک ماده هستند، پاداش کسانی که صبر کردند، بهشت و آزادی است.
تعبیر اشتباه آزادی به ولنگاری
رئیس اسبق مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزرات امور خارجه با اشاره به این مسئله که مفهوم آزادی با ولنگاری یکی گرفته می‌شود، گفت: به آزادی کم بها داده‌ایم، به واقع مشکل آزادی داریم، فهمی از آزادی وجود دارد که با ولنگاری یکی گرفته شده که با این مسئله، به صورت بنیادی مشکل داریم. آزادی اگر محدود به یک‌سری مفاهیم و الفاظ شود، معنا ندارد و آزادی نیست.
قوانین ضامن آزادی هستند
وی با تاکید بر این مسئله که قانون عاملی برای افزایش دامنه آزادی است، ادامه داد: قوانین را می‌گذارند که آزادی بیشتر شود، قانون دامنه آزادی را بیشتر خواهد کرد، وقتی برف می‌آید، انسان آزاد نیست در خیابان راه برود و یا بدود، اما هنگامی که لباس بپوشد، آزاد است در هوای برفی راه برود.
قادری گفت: وقتی مباحث، راهکارها، فنون و تکنولوژی را در جهت آزادی استخدام می‌کنیم، میدان عمل آزادی وسیع‌تر می‌شود. نمی‌گذاریم آزادی به معنای واقعی کلمه وجود داشته باشد، در آزادی فکر به واقع بسته است، هیچ‌کس جرات ندارد حرف جدیدی بزند، کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه یک شوخی است و آزاداندیشی ملاک نیست، به آزادی به حد خودش بها نداده‌ایم.
وی افزود: باید دید مفهوم جمهوری اسلامی چیست، در قانون اساسی آمده است؛ استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی. در بحث جمهوریت، بهای جمهوری را در اندیشه‌های دینی کم می‌کنیم. بحث ریاست جمهوری نباید صرفا نزدیک انتخابات مطرح باشد، ریاست جمهوری شان بالایی دارد، جمهوری را جدی نگرفته‌ایم.
انقلاب‌های فکری پروسه‌ای هستند
عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی با اشاره به تفاوت پروژه و پروسه، اظهار کرد: بعضی امور، پروژه‌ای و بعضی دیگر پروسه‌ای است. در مباحث اندیشه‌ای پروژه‌ای نمی‌توان عمل کرد. جامعه وقتی رشد می‌کند، پروسه‌ای را طی می‌کند. انقلاب فکری پروسه است، پروسه را نمی‌توان به پروژه تبدیل کرد. پروسه‌ها خیلی مثبت هم نیستند و مشکل این است و فقط می‌توان موانع آن را دید. نهادهای جمهوری اسلامی و حتی در همه دنیا، پروژه است، نه پروسه. پروسه‌ها خودشان تولید می‌شوند.
کنترل پروژه نداریم
وی افزود: یکی از مباحث این است که خودتان پروژه تعریف کنید، منتظر پروسه نمانید، متناسب با امکانات، بودجه، توانایی فکری و ... پروژه تعریف شود. یکی از گرفتاری‌های ما در کشور این است که کنترل پروژه نداریم، در پروژه باید وقتی قولی داده می‌شود، به آن عمل شود و سر وقت آن را تحویل داد.
فرهنگ یک سیستم عامل است
سیدعلی قادری با تاکید بر این مسئله که فرهنگ مقوله‌ای نرم‌افزاری است و لازم است از این هیبت خارج شود، خاطرنشان کرد: فرهنگ همچون سیستم عامل است، و من این را مقوله‌ای نرم‌افزاری می‌دانم. خود فرهنگ یکی از گرفتاری‌های ماست، این‌طور نباشد که وقتی کاری شروع می‌شود و نیروها تقسیم می‌شوند، هرکس که تخصصی نداشت بگویند: برو کمیته فرهنگی! این واژه را مدام تکرار کرده‌ایم، باید موضوع فرهنگ را از این هیبت و شمایل در آوریم. باید مسائل را آن‌قدر محدود و جزئی کنیم که در حد توانایی ما باشد.
گاهی هنر، ضدهنر است
وی افزود: تعریف برخی واژه‌ها و عبارت‌ها صحیح نیست، می‌گویند سینما، موسیقی، تئاتر، قالیبافی و ... هنر است، حال آنکه فیلم می‌تواند ضدهنر هم باشد، فیلمی هنر است که ساختار لازم را داشته باشد. بعضی فیلم‌ها هنرمندانه است.
قادری گفت: یک‌سری کارها را باید به دانشگاه سپرد و وارد آن حوزه نشد، بعضی کارها مربوط به حوزه علمیه است. در هر بحث به متخصص مربوط به آن مقوله مراجعه شود.
در ادامه ایرج فیضی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی سخنان خود را با اشاره به توجه به همه مسائل انقلاب اسلامی، از جمله سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آغاز کرد: بهتر است این نشست‌ها و جلسات که اکنون با عنوان موضوع‌شناسی مسائل فرهنگی و اجتماعی انقلاب اسلامی برگزار شده، با طرح مسائل دیگری همچون اقتصاد که سال‌های اخیر مورد توجه است، برگزار شوند. در عرصه سیاسی استقلال داریم و این یکی از افتخارات ما از ابتدای انقلاب تاکنون است.
بعضی جریانات به آزادی ضربه زدند
فیضی با طرح بحث ضعف در آزادی ادامه داد: در آغاز انقلاب آزادی خیلی خوبی داشتیم. اگر دقت شود، بحث آزادی طی یک فرایندی، مقدماتی می‌خواهد، که آن نیز مقدمات فرهنگی است. برای آنکه بتوان آزادی سیاسی داشت، باید سطح فرهنگ، دانش و بینش گروه‌ها و احزاب به حدی برسد که در یک فضای سیاسی آزاد، درست عمل کنند. در ابتدای انقلاب مسائلی که پیش آمد و وجود جریان منافقین، به فضای آزاد آغاز انقلاب ضربه زد.
وی گفت: در شرایط عمل، محدودیت‌هایی که پس از انقلاب به وجود آمد، طبیعی بود. همچنین در فضای جنگ برخی محدودیت‌ها شکل گرفت. وقتی به تئوری‌های انقلاب توجه شود، خواهید دید هنگامی که دشمن خارجی وجود داشت، اتحاد داخلی به وجود آمد و ایران با قدرت وارد جنگ شد.
فیضی با اشاره به شرایط حال حاضر کشور، ادامه داد: در دوره اخیر نیز تندروی‌هایی که شد، به جامعه آسیب زد و در مسیر بدی قرار گرفتیم. بسیاری از متفکرین سیاسی، روزنامه‌ها و ... قدر آزادی را ندانستند.
جامعه دین‌دار قائل به تکثر و نسبی اندیشی نیست
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی با تاکید بر اینکه جامعه دین‌دار قائل به تکثرگرایی نیست، گفت: جامعه ما جامعه دین‌دار است و جامعه دین‌دار قائل به تکثر نیست، تکثرگرایی، نسبی‌اندیشی هم به همراه دارد. اگر به فضای فکری لایه سنتی جامعه رجوع کنید، خواهید دید تکثرگرایی و نسبی‌اندیشی وجود ندارد. وقتی گروهی می‌آید و افراط می‌کند و شرایط جامعه را درک نمی‌کند، حتما آسیب خواهد زد.
وی افزود: گرفتاری‌هایی که در منطقه وجود دارد و اینکه در یک منطقه پرتنش هستیم، این نیز آسیب‌زننده است. اما با این حال ما نسبت به اطراف خودمان وضعیت به مراتب بهتری داریم.
ایرج فیضی در پایان با ارائه راهکاری برای ایجاد فهم بهتر از مسائل انقلاب اسلامی، خاطرنشان کرد: یک توصیف وضعیت از حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی از آغاز انقلاب تا کنون نیاز است. اینکه عوامل، موانع، دستاوردها، ضعف‌ها و راهکارها چه خواهد بود و نقش جریان‌ها در این موارد چه بوده است.
فهم خود انقلاب اهمیت دارد
در ادامه نشست هم‌اندیشی با عنوان موضوع‌شناسی مسائل فرهنگی و اجتماعی انقلاب اسلامی؛ از نظریه تا عمل، حمید غفاری، مدیرعامل انتشارات عروج با طرح تقسیمبندی موضوعات نشست‌های مسائل انقلاب اسلامی، اظهار کرد: این بحث دامنه وسیعی دارد، باید پایبند به نوعی تقسیمبندی بود که این قضایا را بتوان جمع کرد. دغدغه ذهنی من فهم خود انقلاب است، وقوع و زمینه‌های انقلاب، تاریخچه انقلاب، روحیه انقلابی‌گری و ...
وی ادامه داد: مسائل پیش از انقلاب را همه می‌دانند، روشنفکران همچون فقها فکر نمی‌کردند، فقها گونه دیگری می‌اندیشیدند و روشنفکران نیز بر اساس آموزه‌های خود مسائل را مطرح می‌کردند، به‌طور مثال این که عدالت را چگونه تبیین کنند؟ آن زمان عدالت، به خصوص عدالت اقتصادی با نگاه سوسیالیستی مطرح بود.
تقسیمبندی فقه در دوره‌های پیش از انقلاب
غفاری افزود: آن زمان فقه را تقسیمبندی کردند، می‌گفتند فقه تقیه، فقه سلطانی، کمی جلوتر گفتند فقه مشروطه و فقه حکومتی و تقسیمبندی به این شکل بود. قاجاریه و پیش از آن صفویه در شکل‌گیری و صورت‌بندی این‌گونه تقسیم بندی‌ها در فقها نقش داشتند، به‌ویژه در فقه سنتی، و این را مطرح می‌کردند که مفاهیمی تحت عناوین آزادی، استقلال و ... را یک فقیه چطور می‌تواند بفهمد؟
وی با اشاره به حوزه‌های تقسیمبندی آزادی و اینکه آزادی بنیادی و عملی مطرح است، خاطرنشان کرد: آزادی بنیادی در زمینه اندیشه یک نوع آزادی است، در حوزه رفتار و عمل نیز یک نوع دیگری از آزادی وجود دارد. در کشورهای پیشرفته اروپایی نیز در سطح کنش و عمل این‌گونه نیست که هر کار بخواهند انجام دهند و برای خودشان حدود و ثغوری تعریف کرده‌اند و تقسیم بندی‌هایی دارند.
آیا اندیشه‌های حضرت امام(ره) ظرفیت و پتانسیل ماندگاری دارد؟
حمید غفاری در پایان گفت: هدف این است که یک فصل‌بندی و تقسیمبندی صورت گیرد و مسائل را مشخص کنیم که هرچه گسترده‌تر باشد بهتر است. در این خصوص تقسیمبندی استقرایی از متن جامعه نیاز است و بایستی بررسی شود که آیا اندیشه‌های حضرت امام(ره) ظرفیت و پتانسیل ماندگاری در زمان کنونی و آینده را خواهد داشت؟
در پایان نشست هم‌اندیشی با عنوان «موضوع‌شناسی مسائل فرهنگی و اجتماعی انقلاب اسلامی؛ از نظریه تا عمل»، که صبح امروز یکشنبه، ۱۷ اردیبهشت‌ماه ۹۶، در معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی برگزار شد، مقرر گردید، موضوعات و مسائل فرهنگی به صورت خرد مطرح شود و نیز خروجی این نشست‌ها و هم‌اندیشی‌ها در مجلاتی تخصصی چاپ شوند و در اختیار مخاطبان قرار گیرند.
این نشست با حضور چندتن از اعضای هیئت علمی جهاد دانشگاهی، آقایان یحیی فوزی، معاون پژوهشی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی، ایرج فیضی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی، سیدعلی قادری، رئیس اسبق مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزرات امور خارجه، حمید غفاری، مدیرعامل انتشارات عروج؛ موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) و هاشمی تروجنی، رئیس مرکز فرهنگی دانشجویی حضرت امام(ره)، ولایت فقیه و انقلاب اسلامی در ساختمان شماره 2؛ معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی برگزار شد.
موج‌های مطالعاتی انقلاب اسلامی
در آغاز این نشست یحیی فوزی، معاون پژوهشی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی با اشاره موج‌های مطالعاتی که طی این سال‌ها از انقلاب بوده، اظهار کرد: در آغاز یک موج مطالعاتی برای ریشه‌یابی انقلاب شکل گرفت و انقلاب را از منظر اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بررسی کردند، در موج دوم روندهای انقلاب بررسی شد که تا کنون انقلاب چه روندی طی کرده و موج سوم و چهارم این است که پیامدهای انقلاب و چشم‌انداز آن چیست.
فوزی گفت: هنگامی که انقلاب فرهنگی انجام شد، کتاب‌های درسی و واحدهای درسی تغییر یافت، در آن ایام نیز وحدت حوزه و دانشگاه مطرح شد که مکانیسمی برای نزدیکی این دو بود. این موارد و اقداماتی که انجام شده باید بررسی شوند و مروری بر روند و چشم‌انداز آن‌ها داشت و اینکه انقلاب فرهنگی اکنون به کجا رسیده و چالش‌های آن چه بوده است.
وی با اشاره به فعالیت پژوهشکده امام خمینی(ره) در آستانه چهلمین سال انقلاب اسلامی، اظهار کرد: در آستانه چهلمین سال انقلاب اسلامی، قرار است مجموعه مقالاتی چاپ شود که بر اساس محورهای مشخصی، افراد بر روی موضوعات مختلف کار کنند و در نهایت پیامدهای فرهنگی و اجتماعی انقلاب مشخص شود، صفر و صدی نمی‌خواهیم بررسی کنیم، واقعیتی که اتفاق افتاده را مدنظر خواهیم داشت. در این مقوله نیز بحث حضور زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی، آموزش عالی، مبارزه با بی‌سوادی، رشد هنر در جامعه دینی علی‌رغم چالش‌ها و قائل بودن به هنر متعهد، آموزش و تعلیم که تفاوت حکومت دینی و حکومت سکولار را مشخص می‌کند، و ...، از جمله مباحث مدنظر است و تمرکزمان بیشتر بر روی مسائل فرهنگی و اجتماعی است.
در ادامه این نشست، سیدعلی قادری با طرح بحث استقلال و آزادی اظهار کرد: این نشست با موضوع فرهنگی و اجتماعی برگزار شده و یکی از مباحث مهم در این موضوعات، بحث استقلال و آزادی است، باید دید آیا استقلال در ابعاد مختلف باز شده است یا خیر؟ آزادی از مبانی دست اول اندیشه اندیشمندان بزرگ ایران بود که بعدها معلم انقلاب شدند.
مفهوم آزادی در قرآن
وی ادامه داد: آزادی مفهوم عمیقی دارد، در قرآن نیز این‌گونه است و مفهوم آزادی به قدری عمیق است که از کثرت ظهور و بروز اصلا دیده نمی‌شود. در قرآن کریم، آیه 12 سوره مبارکه انسان خداوند متعال می‌فرماید؛ «وَجَزَاهُمْ بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِيرًا؛ و به [پاس] آنكه صبر كردند بهشت و پرنيان پاداششان داد»، عبارت‌های «حر»، «حریت»، «حریرا» همه از یک ماده هستند، پاداش کسانی که صبر کردند، بهشت و آزادی است.
تعبیر اشتباه آزادی به ولنگاری
رئیس اسبق مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزرات امور خارجه با اشاره به این مسئله که مفهوم آزادی با ولنگاری یکی گرفته می‌شود، گفت: به آزادی کم بها داده‌ایم، به واقع مشکل آزادی داریم، فهمی از آزادی وجود دارد که با ولنگاری یکی گرفته شده که با این مسئله، به صورت بنیادی مشکل داریم. آزادی اگر محدود به یک‌سری مفاهیم و الفاظ شود، معنا ندارد و آزادی نیست.
قوانین ضامن آزادی هستند
وی با تاکید بر این مسئله که قانون عاملی برای افزایش دامنه آزادی است، ادامه داد: قوانین را می‌گذارند که آزادی بیشتر شود، قانون دامنه آزادی را بیشتر خواهد کرد، وقتی برف می‌آید، انسان آزاد نیست در خیابان راه برود و یا بدود، اما هنگامی که لباس بپوشد، آزاد است در هوای برفی راه برود.
قادری گفت: وقتی مباحث، راهکارها، فنون و تکنولوژی را در جهت آزادی استخدام می‌کنیم، میدان عمل آزادی وسیع‌تر می‌شود. نمی‌گذاریم آزادی به معنای واقعی کلمه وجود داشته باشد، در آزادی فکر به واقع بسته است، هیچ‌کس جرات ندارد حرف جدیدی بزند، کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه یک شوخی است و آزاداندیشی ملاک نیست، به آزادی به حد خودش بها نداده‌ایم.
وی افزود: باید دید مفهوم جمهوری اسلامی چیست، در قانون اساسی آمده است؛ استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی. در بحث جمهوریت، بهای جمهوری را در اندیشه‌های دینی کم می‌کنیم. بحث ریاست جمهوری نباید صرفا نزدیک انتخابات مطرح باشد، ریاست جمهوری شان بالایی دارد، جمهوری را جدی نگرفته‌ایم.
انقلاب‌های فکری پروسه‌ای هستند
عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی با اشاره به تفاوت پروژه و پروسه، اظهار کرد: بعضی امور، پروژه‌ای و بعضی دیگر پروسه‌ای است. در مباحث اندیشه‌ای پروژه‌ای نمی‌توان عمل کرد. جامعه وقتی رشد می‌کند، پروسه‌ای را طی می‌کند. انقلاب فکری پروسه است، پروسه را نمی‌توان به پروژه تبدیل کرد. پروسه‌ها خیلی مثبت هم نیستند و مشکل این است و فقط می‌توان موانع آن را دید. نهادهای جمهوری اسلامی و حتی در همه دنیا، پروژه است، نه پروسه. پروسه‌ها خودشان تولید می‌شوند.
کنترل پروژه نداریم
وی افزود: یکی از مباحث این است که خودتان پروژه تعریف کنید، منتظر پروسه نمانید، متناسب با امکانات، بودجه، توانایی فکری و ... پروژه تعریف شود. یکی از گرفتاری‌های ما در کشور این است که کنترل پروژه نداریم، در پروژه باید وقتی قولی داده می‌شود، به آن عمل شود و سر وقت آن را تحویل داد.
فرهنگ یک سیستم عامل است
سیدعلی قادری با تاکید بر این مسئله که فرهنگ مقوله‌ای نرم‌افزاری است و لازم است از این هیبت خارج شود، خاطرنشان کرد: فرهنگ همچون سیستم عامل است، و من این را مقوله‌ای نرم‌افزاری می‌دانم. خود فرهنگ یکی از گرفتاری‌های ماست، این‌طور نباشد که وقتی کاری شروع می‌شود و نیروها تقسیم می‌شوند، هرکس که تخصصی نداشت بگویند: برو کمیته فرهنگی! این واژه را مدام تکرار کرده‌ایم، باید موضوع فرهنگ را از این هیبت و شمایل در آوریم. باید مسائل را آن‌قدر محدود و جزئی کنیم که در حد توانایی ما باشد.
گاهی هنر، ضدهنر است
وی افزود: تعریف برخی واژه‌ها و عبارت‌ها صحیح نیست، می‌گویند سینما، موسیقی، تئاتر، قالیبافی و ... هنر است، حال آنکه فیلم می‌تواند ضدهنر هم باشد، فیلمی هنر است که ساختار لازم را داشته باشد. بعضی فیلم‌ها هنرمندانه است.
قادری گفت: یک‌سری کارها را باید به دانشگاه سپرد و وارد آن حوزه نشد، بعضی کارها مربوط به حوزه علمیه است. در هر بحث به متخصص مربوط به آن مقوله مراجعه شود.
در ادامه ایرج فیضی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی سخنان خود را با اشاره به توجه به همه مسائل انقلاب اسلامی، از جمله سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آغاز کرد: بهتر است این نشست‌ها و جلسات که اکنون با عنوان موضوع‌شناسی مسائل فرهنگی و اجتماعی انقلاب اسلامی برگزار شده، با طرح مسائل دیگری همچون اقتصاد که سال‌های اخیر مورد توجه است، برگزار شوند. در عرصه سیاسی استقلال داریم و این یکی از افتخارات ما از ابتدای انقلاب تاکنون است.
بعضی جریانات به آزادی ضربه زدند
فیضی با طرح بحث ضعف در آزادی ادامه داد: در آغاز انقلاب آزادی خیلی خوبی داشتیم. اگر دقت شود، بحث آزادی طی یک فرایندی، مقدماتی می‌خواهد، که آن نیز مقدمات فرهنگی است. برای آنکه بتوان آزادی سیاسی داشت، باید سطح فرهنگ، دانش و بینش گروه‌ها و احزاب به حدی برسد که در یک فضای سیاسی آزاد، درست عمل کنند. در ابتدای انقلاب مسائلی که پیش آمد و وجود جریان منافقین، به فضای آزاد آغاز انقلاب ضربه زد.
وی گفت: در شرایط عمل، محدودیت‌هایی که پس از انقلاب به وجود آمد، طبیعی بود. همچنین در فضای جنگ برخی محدودیت‌ها شکل گرفت. وقتی به تئوری‌های انقلاب توجه شود، خواهید دید هنگامی که دشمن خارجی وجود داشت، اتحاد داخلی به وجود آمد و ایران با قدرت وارد جنگ شد.
فیضی با اشاره به شرایط حال حاضر کشور، ادامه داد: در دوره اخیر نیز تندروی‌هایی که شد، به جامعه آسیب زد و در مسیر بدی قرار گرفتیم. بسیاری از متفکرین سیاسی، روزنامه‌ها و ... قدر آزادی را ندانستند.
جامعه دین‌دار قائل به تکثر و نسبی اندیشی نیست
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی با تاکید بر اینکه جامعه دین‌دار قائل به تکثرگرایی نیست، گفت: جامعه ما جامعه دین‌دار است و جامعه دین‌دار قائل به تکثر نیست، تکثرگرایی، نسبی‌اندیشی هم به همراه دارد. اگر به فضای فکری لایه سنتی جامعه رجوع کنید، خواهید دید تکثرگرایی و نسبی‌اندیشی وجود ندارد. وقتی گروهی می‌آید و افراط می‌کند و شرایط جامعه را درک نمی‌کند، حتما آسیب خواهد زد.
وی افزود: گرفتاری‌هایی که در منطقه وجود دارد و اینکه در یک منطقه پرتنش هستیم، این نیز آسیب‌زننده است. اما با این حال ما نسبت به اطراف خودمان وضعیت به مراتب بهتری داریم.
ایرج فیضی در پایان با ارائه راهکاری برای ایجاد فهم بهتر از مسائل انقلاب اسلامی، خاطرنشان کرد: یک توصیف وضعیت از حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی از آغاز انقلاب تا کنون نیاز است. اینکه عوامل، موانع، دستاوردها، ضعف‌ها و راهکارها چه خواهد بود و نقش جریان‌ها در این موارد چه بوده است.
فهم خود انقلاب اهمیت دارد
در ادامه نشست هم‌اندیشی با عنوان موضوع‌شناسی مسائل فرهنگی و اجتماعی انقلاب اسلامی؛ از نظریه تا عمل، حمید غفاری، مدیرعامل انتشارات عروج با طرح تقسیمبندی موضوعات نشست‌های مسائل انقلاب اسلامی، اظهار کرد: این بحث دامنه وسیعی دارد، باید پایبند به نوعی تقسیمبندی بود که این قضایا را بتوان جمع کرد. دغدغه ذهنی من فهم خود انقلاب است، وقوع و زمینه‌های انقلاب، تاریخچه انقلاب، روحیه انقلابی‌گری و ...
وی ادامه داد: مسائل پیش از انقلاب را همه می‌دانند، روشنفکران همچون فقها فکر نمی‌کردند، فقها گونه دیگری می‌اندیشیدند و روشنفکران نیز بر اساس آموزه‌های خود مسائل را مطرح می‌کردند، به‌طور مثال این که عدالت را چگونه تبیین کنند؟ آن زمان عدالت، به خصوص عدالت اقتصادی با نگاه سوسیالیستی مطرح بود.
تقسیمبندی فقه در دوره‌های پیش از انقلاب
غفاری افزود: آن زمان فقه را تقسیمبندی کردند، می‌گفتند فقه تقیه، فقه سلطانی، کمی جلوتر گفتند فقه مشروطه و فقه حکومتی و تقسیمبندی به این شکل بود. قاجاریه و پیش از آن صفویه در شکل‌گیری و صورت‌بندی این‌گونه تقسیم بندی‌ها در فقها نقش داشتند، به‌ویژه در فقه سنتی، و این را مطرح می‌کردند که مفاهیمی تحت عناوین آزادی، استقلال و ... را یک فقیه چطور می‌تواند بفهمد؟
وی با اشاره به حوزه‌های تقسیمبندی آزادی و اینکه آزادی بنیادی و عملی مطرح است، خاطرنشان کرد: آزادی بنیادی در زمینه اندیشه یک نوع آزادی است، در حوزه رفتار و عمل نیز یک نوع دیگری از آزادی وجود دارد. در کشورهای پیشرفته اروپایی نیز در سطح کنش و عمل این‌گونه نیست که هر کار بخواهند انجام دهند و برای خودشان حدود و ثغوری تعریف کرده‌اند و تقسیم بندی‌هایی دارند.
آیا اندیشه‌های حضرت امام(ره) ظرفیت و پتانسیل ماندگاری دارد؟
حمید غفاری در پایان گفت: هدف این است که یک فصل‌بندی و تقسیمبندی صورت گیرد و مسائل را مشخص کنیم که هرچه گسترده‌تر باشد بهتر است. در این خصوص تقسیمبندی استقرایی از متن جامعه نیاز است و بایستی بررسی شود که آیا اندیشه‌های حضرت امام(ره) ظرفیت و پتانسیل ماندگاری در زمان کنونی و آینده را خواهد داشت؟
در پایان نشست هم‌اندیشی با عنوان «موضوع‌شناسی مسائل فرهنگی و اجتماعی انقلاب اسلامی؛ از نظریه تا عمل»، که صبح امروز یکشنبه، ۱۷ اردیبهشت‌ماه ۹۶، در معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی برگزار شد، مقرر گردید، موضوعات و مسائل فرهنگی به صورت خرد مطرح شود و نیز خروجی این نشست‌ها و هم‌اندیشی‌ها در مجلاتی تخصصی چاپ شوند و در اختیار مخاطبان قرار گیرند.
