سیره اقتصادی معصومین/ علی‌اکبری عنوان کرد:
سهم اختصاصی فقرا از بیت‌المال در سیره اقتصادی حضرت علی(ع)
گروه اقتصاد: علی‌اکبری اظهار کرد: حضرت علی(ع) سهم جداگانه‌ای را از زکات برای افرادی همانند فقرا اختصاص داده بودند تا فاصله طبقاتی شدید نشود.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین علی‌اکبری، پژوهشگر سیره معصومین(ع)، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به بحث درباره سیره اقتصادی حضرت علی(ع) پرداخت و گفت: براساس مستندات و گزارش‌هایی که در منابع روایی و تاریخی آمده است، حضرت علی(ع) برای بهبود وضعیت اقتصادی و همچنین برای حفظ و حراست و از اموال مسلمین و بیت‌المال، مراحل و سیاست‌های مختلفی را اتخاذ کردند.
وی ادامه داد: در مرحله اول، برای گزینش مسئولان و نیروهای جمع‌آوری اموال بیت‌المال، این سیاست را اتخاذ کردند که با توجه به معیارها و بایسته‌های لازم، همانند اصالت خانوادگی، توانمندی و برخورداری از علم و دانش و همچنین امانت‌داری و برخورداری از رفتار و اخلاق بایسته، افراد مورد نظر را گزینش می‌کردند.
این پژوهشگر سیره معصومین(ع) یادآور شد: ایشان افرادی با چنین معیارهایی را نصب کردند و پس از آن، به همین هم بسنده نکرده و برای آنها آموزش‌ها، توجیهات، سفارش‌ها و نامه‌‌نگاری‌هایی داشتند و همواره مراقب آنها بودند تا این مسئولیت‌ها به درستی و شایستگی انجام گرفته و سستی در کارها نباشد.
علی‌اکبری افزود: از سوی دیگر، پس از نصب و آموزش و توضیحات لازم، نیروی مراقبتی گماردند و به آنان مأموریت دادند که مراقب رفتار و عملکرد آنان باشند و در حراست از اموال و سرمایه‌های بیت‌المال، کوتاهی و تعدی و تجاوزی نشود.
وی با اشاره به نصب افرادی به عنوان نیروهای بازرس و جاسوس از سوی امیرالمؤمنین(ع) اظهار کرد: علاوه بر افرادی که آشکارا کارگزاران را تحت نظر داشتند افرادی را نیز داشتند که به صورت مخفیانه مراقب رفتار و نحوه جمع‌آوری و حراست از اموال توسط کارگزاران حضرت علی(ع) بودند.
این پژوهشگر سیره معصومین(ع) تأکید کرد: پس از جمع‌آوری اموال، به طور کامل در جایی نگهداری و حراست می‌شد و مأمورانی وجود داشتند که به عنوان خزانه‌دار و نگهبان بیت‌المال که جلوی تعدی متجاوزان را می‌گرفتند تا زمانی‌که این اموال به مصرف می‌رسید.
علی‌اکبری افزود: در زمینه مصرف، مبنای کار ایشان این بود که باید آنچه بین مردم تقسیم شود و به مستحق برسد، در سریع ترین زمان ممکن در اختیار نیازمندان قرار گیرد و با سرعت عمل در بین مردم توزیع می‌کردند.
وی ادامه داد: دربرخی از روایات آمده است که در همان روز و برخی گفته‌اند در کمتر از یک هفته اموال را توزیع می‌کردند و البته این به نوع اجناس و فسادپذیر یا فسادناپذیری آن هم بستگی داشت اما به هر حال، خود حضرت می‌فرمودند که همانگونه که پیغمبر(ص) عمل می‌کردند، من هم عمل خواهم کرد و اموال را در بین مسلمین تقسیم می‌کنم.
این پژوهشگر سیره معصومین یادآور شد: در مسئله توزیع هم براساس عدالت و قسط، اموال را تقسیم می‌کردند و تفاوتی بین عرب و عجم، سیاه و سفید و افراد شناخته شده و ناشناخته تفاوتی قائل نبودند. حتی برای نزدیک‌ترین افراد به ایشان هم سهم ویژه‌ای در نظر نگرفته بودند و سهمی همانند سایر مردم برخوردار بودند.
علی‌اکبری عنوان کرد: در داستان مشهور بردار ایشان، عقیل که نیازمند بود، آمده است که وی درخواستی غیرقانونی از امیرالمؤمنین(ع) داشت که حضرت علی(ع) آهن گداخته را به وی نزدیک کرد و گفت تو از این آهن گداخته می‌ترسی اما به من اصرار می‌کنی که آتش جهنم را بپذیرم. حضرت علی به بازار کوفه اشاره کرد و گفت که با کار در این بازار برای خود درآمدی کسب کن.
وی ادامه داد: همچنین بخشی از اموال وجود داشت که برای امور اداره کشور و امور نظامی ذخیره کرده و در جای خود مصرف می‌کردند. علاوه بر این، سهم جداگانه‌ای را از زکات برای افرادی همانند فقرا اختصاص داده بودند تا فاصله طبقاتی شدید نشود و از سوی دیگر در گرفتن مالیات‌ها هم بین افرادی که درآمدی داشتند، قانونی خاص و برخی تبصره‌ها گذاشته بودند و مثلا در جایی که درآمد کمتری داشتند، مالیات کمتری گرفته می‌شد.
این پژوهشگر سیره معصومی(ع) در پایان گفت: اگر زمینی، محصول کمتری داشت، مالیات آن هم متفاوت بود و همه این موارد نشان می‌دهد که برای مسئله عدالت، بسیار ارزش قائل بوده و با عدالت هم رفتار می‌کردند و انشاء‌الله این شیوه حکومتی، الگویی برای رفتار ما در عصر حاضر باشد.
وی ادامه داد: در مرحله اول، برای گزینش مسئولان و نیروهای جمع‌آوری اموال بیت‌المال، این سیاست را اتخاذ کردند که با توجه به معیارها و بایسته‌های لازم، همانند اصالت خانوادگی، توانمندی و برخورداری از علم و دانش و همچنین امانت‌داری و برخورداری از رفتار و اخلاق بایسته، افراد مورد نظر را گزینش می‌کردند.
این پژوهشگر سیره معصومین(ع) یادآور شد: ایشان افرادی با چنین معیارهایی را نصب کردند و پس از آن، به همین هم بسنده نکرده و برای آنها آموزش‌ها، توجیهات، سفارش‌ها و نامه‌‌نگاری‌هایی داشتند و همواره مراقب آنها بودند تا این مسئولیت‌ها به درستی و شایستگی انجام گرفته و سستی در کارها نباشد.
علی‌اکبری افزود: از سوی دیگر، پس از نصب و آموزش و توضیحات لازم، نیروی مراقبتی گماردند و به آنان مأموریت دادند که مراقب رفتار و عملکرد آنان باشند و در حراست از اموال و سرمایه‌های بیت‌المال، کوتاهی و تعدی و تجاوزی نشود.
وی با اشاره به نصب افرادی به عنوان نیروهای بازرس و جاسوس از سوی امیرالمؤمنین(ع) اظهار کرد: علاوه بر افرادی که آشکارا کارگزاران را تحت نظر داشتند افرادی را نیز داشتند که به صورت مخفیانه مراقب رفتار و نحوه جمع‌آوری و حراست از اموال توسط کارگزاران حضرت علی(ع) بودند.
علی‌اکبری افزود: در زمینه مصرف، مبنای کار ایشان این بود که باید آنچه بین مردم تقسیم شود و به مستحق برسد، در سریع ترین زمان ممکن در اختیار نیازمندان قرار گیرد و با سرعت عمل در بین مردم توزیع می‌کردند.
وی ادامه داد: دربرخی از روایات آمده است که در همان روز و برخی گفته‌اند در کمتر از یک هفته اموال را توزیع می‌کردند و البته این به نوع اجناس و فسادپذیر یا فسادناپذیری آن هم بستگی داشت اما به هر حال، خود حضرت می‌فرمودند که همانگونه که پیغمبر(ص) عمل می‌کردند، من هم عمل خواهم کرد و اموال را در بین مسلمین تقسیم می‌کنم.
این پژوهشگر سیره معصومین یادآور شد: در مسئله توزیع هم براساس عدالت و قسط، اموال را تقسیم می‌کردند و تفاوتی بین عرب و عجم، سیاه و سفید و افراد شناخته شده و ناشناخته تفاوتی قائل نبودند. حتی برای نزدیک‌ترین افراد به ایشان هم سهم ویژه‌ای در نظر نگرفته بودند و سهمی همانند سایر مردم برخوردار بودند.
علی‌اکبری عنوان کرد: در داستان مشهور بردار ایشان، عقیل که نیازمند بود، آمده است که وی درخواستی غیرقانونی از امیرالمؤمنین(ع) داشت که حضرت علی(ع) آهن گداخته را به وی نزدیک کرد و گفت تو از این آهن گداخته می‌ترسی اما به من اصرار می‌کنی که آتش جهنم را بپذیرم. حضرت علی به بازار کوفه اشاره کرد و گفت که با کار در این بازار برای خود درآمدی کسب کن.
وی ادامه داد: همچنین بخشی از اموال وجود داشت که برای امور اداره کشور و امور نظامی ذخیره کرده و در جای خود مصرف می‌کردند. علاوه بر این، سهم جداگانه‌ای را از زکات برای افرادی همانند فقرا اختصاص داده بودند تا فاصله طبقاتی شدید نشود و از سوی دیگر در گرفتن مالیات‌ها هم بین افرادی که درآمدی داشتند، قانونی خاص و برخی تبصره‌ها گذاشته بودند و مثلا در جایی که درآمد کمتری داشتند، مالیات کمتری گرفته می‌شد.
این پژوهشگر سیره معصومی(ع) در پایان گفت: اگر زمینی، محصول کمتری داشت، مالیات آن هم متفاوت بود و همه این موارد نشان می‌دهد که برای مسئله عدالت، بسیار ارزش قائل بوده و با عدالت هم رفتار می‌کردند و انشاء‌الله این شیوه حکومتی، الگویی برای رفتار ما در عصر حاضر باشد.
