کمبود منبع، مهم‌ترین چالش در نگارش فیلمنامه‌ قرآنی است

امیر رضازاده، فیلمنامه‌نویس در گفت‌و‌گو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره ویژگی فیلمنامه دینی و قرآنی اظهار کرد: فیلمنامه قرآنی همانگونه که از عنوانش پیداست دو حوزه را در بر می‌گیرد. ابتدا فیلمنامه که بحث تخصصی خاص خود را دارد. دوم، قرآن که به مفاهیم توجه دارد. برای همین وقتی درباره فیلمنامه قرآنی حرف می‌زنیم به نوعی هم مباحث تکنیکی را مد نظر قرار داده‌ایم هم این‌که به مفاهیم ارزشی و الهی پرداخته‌ایم.

وی افزود: با توجه به توضیح فوق به نظر به دو نحو می‌توان فیلمنامه قرآنی را به رشته تحریر درآورد. ابتدا با پرداختن به مفاهیم قرآنی، فیلمنامه مورد نظر پرداخته شود و دوم، نگاه مستقیم به قصص قرآن. برای درک بهتر مثالی می‌زنم. اگر قرار باشد زندگی حضرت ایوب (ع) را به صورت مستقیم در سینما و تلویزیون بیان کنیم می‌بایست به صبر این پیامبر به عنوان شاخص‌ترین صفت وی، اشاره کنیم، اما مفهوم صبر را می‌شود در قالب داستانی معاصر نیز مد نظر قرار داد و به نوعی فیلمنامه‌ای دینی به نگارش درآورد.

این فیلمنامه‌نویس ادامه داد: مثالی دیگر می‌زنم. شک یکی از اساس و اصول در دین اسلام است، چون تا شک نباشد به یقین کامل نمی‌رسیم. حضرت ابراهیم (ع) بارها ایمان خود به خدا را به اثبات رسانده است. یک بار در دل آتش می‌رود و باری دیگر کودک خود را به قربانگاه می‌برد، اما وی نیز در زمانی دستخوش شک می‌شود و از خدا می‌خواهد که برایش قیامت را تصویر کند. این داستان در قالب یک فیلم سینمایی، یک اثر کاملاً قرآنی است، اما تنها راه نشان دادن شک و ایمان همین یک مسیر نیست، بلکه داستان‌های بسیاری نیز در زمان حال وجود دارد که انتظار می‌رود الهام بخش آثار مورد نظر باشد.

وی درباره مشکلاتی که پیش روی فیلمنامه‌های قرآنی وجود دارد، چنین توضیح داد: متاسفانه منابعی که پیش روی ما قرار داد، چندان دقیق و قابل اتکا نیست که بخواهیم موضوعات مد نظرمان را به شکلی مناسب مد نظر قرار دهیم. مسئله دیگر بحث زبانی است که باعث می‌شود کار کردن در این حوزه دشوار باشد، زیرا درک ترجمه امری دشوار است که از عهده هر کسی بر نمی‌آید. برای همین هم وقتی قرار است در فیلم به موضوعی قرآنی توجه شود، ابزاری که از ان استفاده می‌شود هیچ سنخیتی با آموزه‌های قرآنی ندارد.

این فیلمنامه‌نویس تاکید کرد: گواهم برای این مدعی این است که در برخی فیلم‌ها که ادعای پیام رسانی قرآنی دارند، شاهدیم که فرهنگ غربی از طریق طراحی وسایل منزل تبلیغ می‌شود. این نکته شاید در ظاهر امری مهم و جدی قلمداد نشود، اما به نظرم به روی تاثیرگذاری فیلم یا آثار مورد نظر تاثیر مستقیم دارد. نکته دیگری که من از آن به عنوان ضعف می‌توانم به نحوه پخش فیلم‌های قرآنی بر می‌گردد. برای مثال سریال «مردان آنجلس» در حال پخش است، اما درست در وسط سریال، پخش متوقف شده و در قالب تبلیغات بازرگانی سامسونگ تبلیغ می‌شود. این دوگانگی امری است که نمی‌توان به راحتی ان را کنار هم قرار داد.

وی در پاسخ به این سوال که مخاطبان با کارهایی بهتر ارتباط برقرار می‌کنند که قصه‌ای تاریخی دارند یا اینکه در قالب قصه‌های معاصر به مضامین قرآنی می‌پردازد، تصریح کرد: این سوال مهمی است، چون بسیاری از بایدها و نبایدها را مشخص می‌کند. برای همین جواب را با ذکر مثالی بیان می‌کنم. اگر قرار باشد مفهوم شهادت را در فیلمی سینمایی تصویر کنیم بهترین مسیر آن است که قهرمان قصه برای مخاطب قابل دسترس باشد، والا اگر تماشاگر بخواهد قهرمان را دست نیافتنی ببیند از آن الگوبرداری نخواهد کرد. برای همین اگر می‌خواهیم به شهادت بپردازیم بهتر است قهرمانان ما شهدای چون شهید حججی باشند که برای مردم به ویژه جوانان بسیار  نزدیک هستند.

رضازاده در بخش دیگری از سخنان خود گفت: باید توجه داشت که فیلم یا سریال قرآنی تنها کارهایی نیست که در قالب آثار جدی برای بزرگسالان تولید می‌شود، بلکه در قابل کار کودک هم می‌توان بسیار از موضوعات قرآنی را مد نظر قرار داد. برای درک بهتر موضوع از یکی از کارهای مطرح جهان در حوزه سینما کودک نام می‌برم. شاید کمتر کسی باشد که نام کارتون «تام و جری» را نشنیده باشد. این انیمیشن که هر قسمت آن نهایت 5 دقیقه است به صورت صامت تولید شده و در ان به درگیرهای یک موش و گربه پرداخته می‌شود، اما این ظاهر موضوع است، چون در باطن تیم 500 نفره به روی موضوعات مختلف تحقیق می‌کنند تا به واسطه چنین کار فرهنگ و سبک زندگی‌ غربی را به بچه‌های سراسر جهان آموزش دهند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر این‌که فیلمسازانی نظیر فرج‌الله سلحشور می‌تواند برای هنرمندان، الگوهای بسیار فاخری باشند، گفت: در سینما و تلویزیون ما هنرمندان دینی و قرآنی کم نیستند، اما فردی چون فرج‌الله سلحشور به راحتی دیگر در تاریخ هنر این سرزمین نخواهد آمد؛ هنرمندی که تمام زندگی خود را گذاشت تا فرهنگ قرآنی از طریق سینما به مردم آموزش دهد. حاصل این تلاش هم کارهای فاخری بود که سالها در هنر این سرزمین خواهد درخشید. برای همین امیدوارم چنین افرادی در سینمای الگوی شوند تا به این واسطه کارهای قرآنی نیز در هنر هفتم اشاعه پیدا کند.