شیانی تبیین کرد:
غفلت از دین به عنوان سرمایه‌ای اجتماعی/ مطالعات محدود در حوزه گردشگری مذهبی
گروه جامعه: یک جامعه‌شناس گردشگری با انتقاد از اینکه مطالعات بسیار محدودی در زمینه گردشگری مذهبی صورت گرفته است، نحوه مدیریت برای بهره‌مندی از این پتانسیل موجود را تبیین کرد.
ملیحه شیانی، دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به تبیین ظرفیت جاذبه‌های گردشگری در ایران طی ماه محرم و نحوه مدیریت برای بهره‌مندی از این پتانسیل موجود پرداخت و گفت: ایران در همه حوزه‌ها و گونه‌های گردشگری دارای جذابیت‌های بالایی است که می‌توان از جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی نام برد؛ اما اتفاقی که در این زمینه به دلیل سیاست‌گذاری‌های نامناسب، عدم برنامه ریزی و مدیریت بهینه رخ داده این است که بهره‌برداری کافی از آن صورت نگرفته است.
وی بهره برداری از ظرفیت‌های گردشگری ایران را شناسایی و شناساندن آن و استفاده گردشگران برشمرد و گفت: ایام سوگواری امام حسین(ع) در کشور ما پتانسیل‌های بسیاری برای جذب گردشگر به همراه دارد. با توجه به قومیت‌ها و مناطق مختلف در کشور و خرده فرهنگ‌های موجود، تنوع عزاداری‌ها و پوشش‌ها می‌توان گردشگری فرهنگی را رشد داد. شهرهایی همچون یزد، زنجان و کرمان از برخی مراسم عزاداری خاص برخوردار هستند که برای گردشگران جذابیت بالایی دارد.
شیانی نذورات مردمی که میان عزاداران توزیع می‌شود، سینه زنی‌ها و زنجیرزنی‌های متفاوت در میان اقوام کشور و نوحه خوانی به گویش‌های مختلف را از جمله جاذبه‌هایی دانست که می‌تواند گردشگران را به خود جذب کند و گفت: تهران با وجود اینکه از جمله شهرهای مدرن محسوب می‌شود اما از مراسم خاصی همچون بلند کردن نخل در شمیرانات برخوردار است پس می‌توان با به نمایش گذاشتن رفتارهای فرهنگی متفاوت در این زمینه تأثیرگذار بود. نه تنها گردشگران خارجی بلکه هنوز بسیاری از ایرانی‌ها با آئین‌های مختلف عزاداری اقوام مختلف در کشور آشنا نیستند.
دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران از دیگر مواردی که مورد بی‌مهری قرار گرفته در صورتی که می‌تواند بسیار مثمرثمر باشد را گردشگری مذهبی خواند و عنوان کرد: بخشی از گردشگری مذهبی باید به مراسم سوگواری و ولادت ائمه معصومین(ع) اختصاص پیدا کند به نحوی که با سیاستگذاری و هدایت بتوان بیشترین گردشگر را در این ایام جذب کرد، اما در حال حاضر گردشگری مذهبی صرفا به موارد محدودی همچون زیارت امام رضا(ع) بسنده می‌شود.
این جامعه شناس با تأکید بر اینکه از دین و مذهب می‌توان به صورت تاریخی و اصیل به عنوان یک سرمایه اجتماعی استفاده کرد، تصریح کرد: ما از چنین سرمایه‌ای که می‌تواند تأثیرات به سزایی در عرصه‌های مختلف برجای گذارد برخوردار هستیم اما هنوز استفاده بهینه از این پتانسیل نکرده‌ایم. توسعه گردشگری که یکی از راه‌های ان توجه به ظرفیت‌های دینی است می‌تواند به پیشرفت کشور کمک کند.
وی با انتقاد از اینکه مطالعات بسیار محدودی در زمینه گردشگری مذهبی صورت گرفته است، گفت: پایان نامه‌های موجود در این زمینه کمتر از انگشتان دست است در صورتی که ضرورت دارد در این زمینه مطالعه و پژوهش بیشتر و کارآمدتری صورت گیرد تا جاذبه‌های موجود مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
شیانی ادامه داد: در بخش‌های گردشگری به ویژه شاخه‌های مذهبی و فرهنگی هنوز با وجود ادعاهای فراوان فعالیت ویژه‌ای صورت نگرفته است. قبل از هر چیز در این زمینه نیاز به پژوهش داریم تا به سمت مدل سازی هدایت شویم. وقتی این الگو موجود و المان‌های گردشگری مذهبی و آداب و رسوم شناخته شده باشند بهتر می‌توان به برنامه ریزی برای جذب گردشگر پرداخت.
وی تهدید موجود در زمینه گردشگری مذهبی را بزرگ نمایی در برخی بخش‌ها که از مقبولیت کافی برخوردار نیستند، دانست و گفت: به طور مثال پرداختن به مراسم قمه زنی نه تنها بازتاب مثبتی ندارد بلکه می‌تواند تبعات منفی به همراه داشته باشد. انجام پژوهش می‌تواند ما را در شناخت صحیح جاذبه‌ها و ترویج آنها و دوری گزیدن از آنچه سبب دفع بازدیدکننده می‌شود یاری کند. باورهای اعتقادی محکم و کارآمدی که میان مرم کشور وجود دارد می‌توان مثمرثمر در ترویج فرهنگ اسلامی به وسیله توسعه فرهنگ گردشگری باشد.
ایران جزو معدود کشورهای دارای جاذبه‌های گردشگری مذهبی
این دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران ایران را جزو معدود کشورهایی دانست که دارای جاذبه‌های گردشگری مذهبی است و تصریح کرد: فرهنگ عاشورایی در میان مردم نهادینه شده است اما جای بهره‌مندی از این ظرفیت خالی است. در صورتی که پس از پژوهش و دستیابی به داده‌ها می‌توان وارد مرحله تبلیغ شد.
این جامعه شناس گردشگری به مساجدی به عنوان ابنیه تاریخی می‌توانند مورد بهره‌برداری برای جذب گردشگر قرار گیرد اشاره و عنوان کرد: مسجد نماد مذهب، معماری و گردشگری است اما نیاز به سرمایه گذاری دارد، این در حالی است که در حال حاضر برخی از این مساجد در سراسر کشور از وضعیت خوبی برخوردار نیستند و به حاشیه کشیده شده‌اند.
گردشگری جایگزینی برای نفت
شیانی افزود: نسبت به آئین‌های عزاداری شناخت کلی در کشور ما وجود دارد اما شناختی که منجر به الگوسازی و تبلیغات و فرهنگسازی شود وجود ندارد. هنوز در سطوح بالای سیاست گذاری، اشتراک نظری برای سرمایه گذاری بر روی گردشگری به عنوان عامل توسعه وجود ندارد. در صورتی که بسیاری کشورها با تمسک به صنعت گردشگری توانسته‌اند به رشد و توسعه برسند. گردشگری می‌تواند جایگزین نفت باشد اما ما هنوز به این باور در سطوح مدیریتی هم نرسیده‌ایم.
وی بهره برداری از ظرفیت‌های گردشگری ایران را شناسایی و شناساندن آن و استفاده گردشگران برشمرد و گفت: ایام سوگواری امام حسین(ع) در کشور ما پتانسیل‌های بسیاری برای جذب گردشگر به همراه دارد. با توجه به قومیت‌ها و مناطق مختلف در کشور و خرده فرهنگ‌های موجود، تنوع عزاداری‌ها و پوشش‌ها می‌توان گردشگری فرهنگی را رشد داد. شهرهایی همچون یزد، زنجان و کرمان از برخی مراسم عزاداری خاص برخوردار هستند که برای گردشگران جذابیت بالایی دارد.
شیانی نذورات مردمی که میان عزاداران توزیع می‌شود، سینه زنی‌ها و زنجیرزنی‌های متفاوت در میان اقوام کشور و نوحه خوانی به گویش‌های مختلف را از جمله جاذبه‌هایی دانست که می‌تواند گردشگران را به خود جذب کند و گفت: تهران با وجود اینکه از جمله شهرهای مدرن محسوب می‌شود اما از مراسم خاصی همچون بلند کردن نخل در شمیرانات برخوردار است پس می‌توان با به نمایش گذاشتن رفتارهای فرهنگی متفاوت در این زمینه تأثیرگذار بود. نه تنها گردشگران خارجی بلکه هنوز بسیاری از ایرانی‌ها با آئین‌های مختلف عزاداری اقوام مختلف در کشور آشنا نیستند.
دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران از دیگر مواردی که مورد بی‌مهری قرار گرفته در صورتی که می‌تواند بسیار مثمرثمر باشد را گردشگری مذهبی خواند و عنوان کرد: بخشی از گردشگری مذهبی باید به مراسم سوگواری و ولادت ائمه معصومین(ع) اختصاص پیدا کند به نحوی که با سیاستگذاری و هدایت بتوان بیشترین گردشگر را در این ایام جذب کرد، اما در حال حاضر گردشگری مذهبی صرفا به موارد محدودی همچون زیارت امام رضا(ع) بسنده می‌شود.
این جامعه شناس با تأکید بر اینکه از دین و مذهب می‌توان به صورت تاریخی و اصیل به عنوان یک سرمایه اجتماعی استفاده کرد، تصریح کرد: ما از چنین سرمایه‌ای که می‌تواند تأثیرات به سزایی در عرصه‌های مختلف برجای گذارد برخوردار هستیم اما هنوز استفاده بهینه از این پتانسیل نکرده‌ایم. توسعه گردشگری که یکی از راه‌های ان توجه به ظرفیت‌های دینی است می‌تواند به پیشرفت کشور کمک کند.
وی با انتقاد از اینکه مطالعات بسیار محدودی در زمینه گردشگری مذهبی صورت گرفته است، گفت: پایان نامه‌های موجود در این زمینه کمتر از انگشتان دست است در صورتی که ضرورت دارد در این زمینه مطالعه و پژوهش بیشتر و کارآمدتری صورت گیرد تا جاذبه‌های موجود مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
شیانی ادامه داد: در بخش‌های گردشگری به ویژه شاخه‌های مذهبی و فرهنگی هنوز با وجود ادعاهای فراوان فعالیت ویژه‌ای صورت نگرفته است. قبل از هر چیز در این زمینه نیاز به پژوهش داریم تا به سمت مدل سازی هدایت شویم. وقتی این الگو موجود و المان‌های گردشگری مذهبی و آداب و رسوم شناخته شده باشند بهتر می‌توان به برنامه ریزی برای جذب گردشگر پرداخت.
وی تهدید موجود در زمینه گردشگری مذهبی را بزرگ نمایی در برخی بخش‌ها که از مقبولیت کافی برخوردار نیستند، دانست و گفت: به طور مثال پرداختن به مراسم قمه زنی نه تنها بازتاب مثبتی ندارد بلکه می‌تواند تبعات منفی به همراه داشته باشد. انجام پژوهش می‌تواند ما را در شناخت صحیح جاذبه‌ها و ترویج آنها و دوری گزیدن از آنچه سبب دفع بازدیدکننده می‌شود یاری کند. باورهای اعتقادی محکم و کارآمدی که میان مرم کشور وجود دارد می‌توان مثمرثمر در ترویج فرهنگ اسلامی به وسیله توسعه فرهنگ گردشگری باشد.
ایران جزو معدود کشورهای دارای جاذبه‌های گردشگری مذهبی
این دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران ایران را جزو معدود کشورهایی دانست که دارای جاذبه‌های گردشگری مذهبی است و تصریح کرد: فرهنگ عاشورایی در میان مردم نهادینه شده است اما جای بهره‌مندی از این ظرفیت خالی است. در صورتی که پس از پژوهش و دستیابی به داده‌ها می‌توان وارد مرحله تبلیغ شد.
این جامعه شناس گردشگری به مساجدی به عنوان ابنیه تاریخی می‌توانند مورد بهره‌برداری برای جذب گردشگر قرار گیرد اشاره و عنوان کرد: مسجد نماد مذهب، معماری و گردشگری است اما نیاز به سرمایه گذاری دارد، این در حالی است که در حال حاضر برخی از این مساجد در سراسر کشور از وضعیت خوبی برخوردار نیستند و به حاشیه کشیده شده‌اند.
گردشگری جایگزینی برای نفت
شیانی افزود: نسبت به آئین‌های عزاداری شناخت کلی در کشور ما وجود دارد اما شناختی که منجر به الگوسازی و تبلیغات و فرهنگسازی شود وجود ندارد. هنوز در سطوح بالای سیاست گذاری، اشتراک نظری برای سرمایه گذاری بر روی گردشگری به عنوان عامل توسعه وجود ندارد. در صورتی که بسیاری کشورها با تمسک به صنعت گردشگری توانسته‌اند به رشد و توسعه برسند. گردشگری می‌تواند جایگزین نفت باشد اما ما هنوز به این باور در سطوح مدیریتی هم نرسیده‌ایم.
