چرا مردم هنوز پای تعزیه می‌نشینند
کانون خبرنگاران نبأ: رئیس انجمن تعزیه ایرانیان به بیان ظریف‌کاری‌های موجود در هنر تعزیه پرداخت و این سؤال را از مسئولان مطرح کرد که چرا علی‌رغم وجود ماهواره و تلویزیون مردم همچنان پای تعزیه می‌نشینند؟
داود فتحعلی بیگی، رئیس کانون نمایش‌های سنتی و آئینی ایران و رئیس انجمن تعزیه ایرانیان، در گفت‌وگو با کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ بیان کرد: در گذشته وسایل ارتباط جمعی امروزی نبود و گروه‌های تعزیه به نقاط مختلف کشور سفر می‌کردند، 10 روزی را در آن محل‌ها می‌ماندند و تعزیه عاشورایی و غیرعاشورایی که اصطلاحاً تعزیه غریب نامیده می‌شود را برگزار می‌کردند.
وی ادامه داد: رفته رفته وسایل ارتباط جمعی به وجود آمد اما بسیاری از پیشکسوتان تعزیه از دنیا رفته بودند و گروه‌های جوانی هم که تشکیل شده بودند از ساز و کار تعزیه آشنایی نداشته و حتی از انواع مجالس تعزیه و سبک و سیاق برگزاری آنها مطلع نبودند.
این کارگردان کشورمان افزود: نکته بسیار مهمی که در این خصوص وجود دارد این است که تعزیه از زمان قدیم تا به امروز بانی داشته و تعزیه بر اساس نذر بانی اجرا می‌شود؛ بنابراین بانی تعزیه هیچگاه تعزیه یوسف و زلیخواه یا تعزیه انوشیروان را نذر نمی‌کند بلکه برای برآورده شدن حاجاتش و یا بر اساس علاقه‌مندی‌هایش تعزیه شهادت حضرت امام حسین(ع)، شهادت حضرت عباس(ع) و مجالس اینگونه نذر می‌کند زیرا که ثواب را در این مجالس می‌بیند.
کسی برای تعزیه غیر عاشورایی سرمایه‌گذاری نمی‌کند
این پژوهشگر تأتر بیان کرد: اگر تعزیه بانی نداشته باشد اجرا نمی‌شود و یا نهایتاً تعزیه انجمنی و یا هیئتی می‌شود که در یک روز خاص جلسات هفتگی برگزار می‌کنند و به صورت نشسته تعزیه مجالس مختلف عاشورایی را اجرا می‌کنند. تعزیه مانند سینما تهیه کننده دارد که این تهیه‌کننده برای تعزیه غیر عاشورایی سرمایه‌گذاری نمی‌کند و نذر مراسم تولدها مانند تولد امام حسین(ع) و دیگر اصحاب جزء استثنائات است.
وی تصریح کرد: بنابراین لازم است در هر استان و یا شهرستان بزرگ تکیه‌ایی ساخته شده و تحت نظر وزارت ارشاد و اداره میراث فرهنگی و یا اداره‌های مربوطه در طول سال مجالس تعزیه خوانی برگزار و از این هنر آئینی حفاظت شود.
هنر آئینی در هیچ جای دنیا قابل دخل و تصرف نیست
وی تأکید کرد: تعزیه هنر تئأتر نیست که هر کسی هر شکلی که دلش می‌خواهد بسازد ضمن اینکه اکثر شبیه‌خوانان ما شیوه دراماتیکی تعزیه و مبحث موسیقی تعزیه را نمی‌دانند و فقط چند مجلس تعزیه را دیده‌اند که بعضی‌ها یادگرفتند و بعضی‌ها همین را هم یاد نگرفتند.
برخی فکر می‌کنند با تغییر در تعزیه شاهکار درست می‌کنند
رئیس انجمن تعزیه ایرانیان ادامه داد: برخی فکر می‌کنند با تغییر در تعزیه شاهکار درست می‌کنند در صورتی که اصل و مبنای تعزیه را خراب می‌کنند به طور مثال کسی می‌گفت: می‌خواهم تعزیه ظهر عاشورا را جوری درست کنم که پنج هزار سیاه لشکر داشته باشد که معلوم است این شخص چیزی از تعزیه نمی‌داند و درک این را ندارد که اولاً این همه جمعیت را از کجا قرار است جمع کند در ثانی این افراد را کجا جا می‌دهد و یا این جمعیت کجا قرار است تمرین کنند و کارگردانی شوند؟ هر حرکتی در تئأتر، سینما و تعزیه حساب و کتاب دارد و برای هر شخصی که وارد می‌شود برنامه‌ریزی می‌شود و در تعزیه منظر عرفانی و هنری وجود دارد و فقط تاریخ و یا تخیل صد درصد نیست بلکه زبان حال، تاریخ، هنر، تخیل و عرفان همه در تعزیه جمع هستند.
تعزیه شهادت حضرت زهرا(س)
این کارگردان سینما افزود: به طور مثال در تعزیه حضرت زهرا(س) زمانی که شبیه حضرت جبرئیل برای قبض روح کردن شبیه حضرت زهرا(س) می‌آید یک سیب به حضرت می‌دهد و با بو کردن سیب جان مبارک حضرت را می‌گیرد. حال نکته اینجاست که این سیب چگونه وارد تعزیه شد؟ شما فکر می‌کنید تعزیه خوان از روی سلیقه سیب را با خود آورده؟ خیر، این بر اساس حدیثی است که حضرت موسی(ع) از جبرئیل می‌پرسد: که اگر بخواهید جان یک انسان متقی، مومن و با خدا را بگیرید چقدر زمان می‌برد که جبرئیل بیان می‌کند: اندازه بو کردن یک سیب. ببینید چی را از کجا گرفتند و در کجا تبدیل به قاعده شده است.
این نویسنده تئأتر بیان کرد: مرحوم ملاصدرا معتقد به معاد جسمانی بود، آن اعتقاد و نظریه فلسفی در تعزیه تبدیل به یک قرارداد شده است که شخصیت‌هایی که از جنس روح هستند مصداق عینی پیدا می‌کنند و ما آن را می‌بینیم پس همه چیز حساب و کتاب دارد و هر کسی نمی‌تواند بگوید چون قدیمی است باید عوض شود. آئین ساختنی نیست، آئین به وجود آمده است و باید حفظ شود که یک سری از آن در قالب قرارداد و یک سری در قالب ردیف و آواز است که باید عین آن باشد و دخل و تصرفی در آن صورت نگیرد.
برای جلوگیری از دخل و تصرف در تعزیه چه باید کرد؟
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سؤال که برای حفظ تعزیه از دخل و تصرف‌های اشتباه چه باید کرد؟ گفت: تعزیه باید متولی داشته باشد؛ ارگان‌ها و یا نهادهایی که تاکنون در حمایت از تعزیه وارد عرصه شده‌اند، ارگان‌هایی بودند که در شرح وظایفشان این مسئله ذکر نشده بود. باید یک مرکز حفظ و اشاعه نمایش‌های آئینی برپا شود که یکی از وظایفش حفظ و اشاعه هنر تعزیه باشد و این امر بر عهده دولت و وزرا است.
وی خطاب به دولت و مسئولان گفت: هنری با این قدمت و عظمت که بعد از این همه سال هنوز مورد توجه و علاقه مردم است آیا نیاز به حمایت ندارد؟ و افزود: این جمعیتی که پای تعزیه می‌نشینند حتماً در منزلشان ماهواره، اینترنت و وسایل ارتباطی دیگری دارند پس چرا پای تعزیه می‌آیند؟ این نشان می‌دهد که این مردم یک نیازی در خودشان می‌بینند و یا این هنر جاذبه‌ایی دارد که تمام این وسایل ارتباطی را کنار می‌گذارند و برای تماشای تعزیه می‌آیند.
زینب رحیمی
