ساخت کشتی قرآنی مطلا هیچ اشکالی ندارد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) شبستان نوشت: "توجه و تجلیل از قرآن نافی رسیدگی به مسایل محرومان نیست و این دو در برابر هم نیستند. هم می شود به محرومان پرداخت و هم از قرآن تجلیل کرد. قرار نیست یکی را به نفع دیگری تعطیل کنیم. در واقع این جا گاهی افراد مغلطه می کنند. مثلا می گویند که چرا افراد به زیارت می رود و هزینه این زیارت را خرج محرومان نمی کنند. پاسخ ما این است که در این صورت باید شعایر دینی را تعطیل کنیم در حالی که اساس انسانیت انسان به معنویت اوست و اگر این ارزش ها در فردی نباشد زندگی چه معنا و ارزشی خواهد داشت. پاسخ ما به این دوستان این است که بسیار خب! شما راضی می شوید که دانشگاه ها تعطیل شوند تا به محرومان رسیدگی بیشتری شود؟ شما اساس این قیاس را قبول دارید؟ نه! چرا؟ به خاطر این که می گویید علم برای پیشرفت و استقلال ما لازم است. در واقع این جا به دلیل امر مهم دیگری نمی توانیم این کار - تعطیلی دانشگاه- را انجام بدهیم، خب آیا ارزش مسایل معنوی برای انسان مهم تر و حیاتی تر نیست؟"

آنچه در ادامه می آید گفتگوی شبستان با حجت الاسلام محمود رجبی، مدیر گروه قرآن و حدیث موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) درباره حواشی پرسر و صدای رونمایی از کشتی مطلای قرآنی در روزهای اخیر است.

در روزهای اخیر و همزمان با رونمایی از کشتی مطلا که آیات قرآن بر روی آن نقش بسته بود شاهد اعتراض ها و نقدهایی نسبت به این رخداد بودیم و برخی اشاره به این داشتند که این حرکت نه با شرع و سیره معصومین (ع) و نه با عرف ما مطابقت دارد. می خواستیم از جنابعالی دیدگاه تان را در این باره جویا شوم؟

ما در فرهنگ دینی مان در دو جا برای استفاده از طلا منع داریم. اول ظروف طلا و نقره، این که کسی بخواهد ظروف طلا و نقره در خانه اش استفاده کند و دوم انگشتر طلا برای مرد که گفته اند موجب ابطال نماز می شود اما در مورد این که انسان از طلا در مصارف دیگر استفاده کند منعی مطرح نشده است به شرط این که هدف عقلایی پشت این استفاده و مصرف باشد، فی المثل اسراف و تبذیری در کار نباشد. بله این که کسی طلا را بی هدف و در موردی که منطق عقلایی ندارد و مورد پذیرش شرع هم نیست به کار ببرد قاعدتا مورد پذیرش نیست اما اگر پشت این نوع کارها و فعالیت ها یک هدف عقلایی که دین هم تایید می کند و مخالف با موازین دینی هم نیست باشد اشکال ندارد.

مثالی می زنید؟

بله نمونه اش همین ضریح و بارگاه و گنبد و گلدسته های مشاهد مشرفه است. در همه مشاهد مشرفه ما طلا و نقره استفاده شده است و هیچ دلیلی هم به حرمت نیست. در طول تاریخ که مشاهد مشرفه ساخته شدند هیچ مجتهدی هم اعتراض نکرد که بگوید استفاده از طلا و نقره در مشاهد مشرفه حرام است چون هدف تجلیل از مقام امام و امامزادگان است. شما نگاه کنید حضرت معصومه سلام الله علیها امام زاده است و در طول تاریخ بزرگان و اندیشمندان طراز اول ما اعم از فقها که شأن آن ها فتوا دادن درباره حرمت و حلیت و کراهت بوده همان طلاها را در حرم حضرت بوسیدند و اعتراضی در این باره مطرح نشد. مفسران و مجتهدان و فلاسفه ما وقتی در مشاهد مشرفه حضور پیدا می کردند نه تنها نکوهش نمی کردند بلکه ترغیب هم در کار بود. اساسا وقتی مجتهدین این طلاها را در مشاهد مشرفه می بوسیدند خود این کار ترغیب بود که افراد عادی هم مبادرت به این کار کنند. چرا؟ به خاطر این که هدف نه آن طلا که تجلیل از حضرات معصومین (ع) و فرزندان آن ها بود. این تجلیل از نظر شرعی و بزرگان پذیرفته شده است.

درباره قرآن چطور؟ پیشینه ای برای استفاده از طلا برای ارائه قرآن وجود دارد؟

یک مثال در این باره بزنم. ما از گذشته رشته ای به نام تذهیب داشته ام که اوج زیبایی های این رشته در کتابت قرآن بوده است. تذهیب در واقع تزئین قرآن و آراستن آن به زیور زیبایی و ظرایف خطوط و نقش ها بوده است و هیچ کس هم در آن زمان نگفت که چرا مثلا با قرآن این کار را می کنید. بلکه این مجال به هنرمند داده شده که با تلاش خود و هنرمندی این نقش ها را بپردازد چون هدف از این نقش ها احترام و تجلیل قرآن بود، درباره رونمایی از آن کشتی قرآنی هم به نظر می رسد که هیچ اشکالی ندارد.

دیدگاه تان درباره تحلیل های مخالفان این نوع پرداختن به قرآن چیست؟

دو مطلب عمده در این باره بیان می شود. اول این که می گویند این کارها اسراف است در حالی که حقیقتا این کار اسراف نیست چون هدف عقلایی به معنای تجلیل از قرآن پشت این رخداد وجود دارد. ما به واسطه این اثر می خواهیم چه کنیم؟ می خواهیم افکار عمومی و عامه را به آیات قرآن توجه بدهیم و فرهنگ قرآنی را ترویج کنیم. در واقع این جا از هنر برای جلب توجه عامه استفاده شده و می خواهد آیات قرآن را در قالب اثری ماندگار ارائه کند.

اما در اسلام پرهیز از زخرف و زینت ها را هم داریم. در این باره چه می توان گفت؟

پرهیز از زخرف و زر و زیور در جای خود تاکید شده است. مثلا گفته شده که در مساجد از زخرف ها و تزئین ها و هرچه که شما را از خدا متوجه غیر خدا کند پرهیز کنید. به ما گفته اند در مساجد، هر آنچه که توجه انسان را به خود جلب کند مکروه است اما گفته نشده که در غیر نماز هم مکروه است. ما در دین نداریم که در غیر مسجد هم تزئینی در کار نباشد.

نکته دیگر این که این معترضان به شرایط اقتصادی و وضعیت محرومان متوسل می شوند و بیان می کنند که در این شرایط اقتصادی نباید از این کارها استفاده شود. ما توجه این عزیزان را به این نکته جلب می کنیم که توجه و تجلیل از قرآن نافی رسیدگی به مسایل محرومان نیست و این دو در برابر هم نیستند. هم می شود به محرومان پرداخت و هم از قرآن تجلیل کرد. قرار نیست یکی را به نفع دیگری تعطیل کنیم. در واقع این جا گاهی افراد مغلطه می کنند. مثلا می گویند که چرا افراد به زیارت می رود و هزینه این زیارت را خرج محرومان نمی کنند. پاسخ ما این است که در این صورت باید شعایر دینی را تعطیل کنیم در حالی که اساس انسانیت انسان به معنویت اوست و اگر این ارزش ها در فردی نباشد زندگی چه معنا و ارزشی خواهد داشت. پاسخ ما به این دوستان این است که بسیار خب! شما راضی می شوید که دانشگاه ها تعطیل شوند تا به محرومان رسیدگی بیشتری شود؟ شما اساس این قیاس را قبول دارید؟ نه! چرا؟ به خاطر این که می گویید علم برای پیشرفت و استقلال ما لازم است. در واقع این جا به دلیل امر مهم دیگری نمی توانیم این کار - تعطیلی دانشگاه- را انجام بدهیم، خب آیا ارزش مسایل معنوی برای انسان مهم تر و حیاتی تر نیست؟

اگر در عرف جامعه ما این تلقی وجود داشته باشد که کارهایی از این قبیل به اشاعه فرهنگ قرآنی منجر نمی شود و صرفا کارهایی تزئینی و تشریفاتی است آیا در آن صورت هم ایرادی بر این کارها وارد نیست؟

بله اگر در جامعه ای این تلقی وجود داشته باشد و استنباط رایج در آن جامعه این باشد که این کارها تزئینی و تشریفاتی است این کار اشکال خواهد داشت اما در جامعه ما چنین نیست. روزی که آیت الله سعیدی از این اثر قرآنی در موزه حرم حضرت معصومه (س) رونمایی کردند می دانستند که چه می کنند. آیت الله سعیدی یک شخصیت علمی و دینی است و موازین دینی و مسایل عرفی را می شناسند، بنابراین هم از نظر شرعی و هم از نظر عرفی می دانند که چه می کنند. از طرف دیگر برداشت ما این نیست که فضای جامعه ما از نظر عرفی این گونه است که این کارها را امور تزئینی می داند و هیچ هدف دیگری بر آن مترتب نیست. از نظر آیات و روایات هم بررسی کنید هیچ دلیل روشنی بر نکوهش این امور نمی یابید یا مثلا سراغ ندارید که فقها فتوایی برای حرمت یا کراهت این امور داده باشند. از نظر عرف هم جامعه ما بر این باور نیست که مثلا بگوید این کارها اسراف است. این طور نیست که نظرسنجی کرده باشند و اکثریت جامعه بگویند که این کار اسراف است. من نمی خواهم به این عزیزان اهانت کنم ولی فکر می کنم این نوع تفکرات، شبیه تفکرات وهابی است که حتی سنگ قبر را هم حرام می دانند یا مشاهد مشرفه را شرک به حساب می آورند. به نظرم اهداف این امور باید به درستی در جامعه تبیین شود در آن صورت احتمالا این عزیزان متوجه می شوند که این کارها چه آثار مثبت فرهنگی دارد در آن صورت ممکن است که این عزیزان از این مواضع برگردند.